Przejdź do zawartości

Zabrze

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez LUCPOL (dyskusja | edycje) o 17:38, 2 lut 2008. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
{{{nazwa}}}
{{{nazwa oryginalna}}}
[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]]
{{{opis zdjęcia}}}
Herb [[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga]]
Herb Zabrza Flaga
Państwo {{{państwo}}}
Zarządzający

Prezydent

Powierzchnia

80,47 km²

Populacja (2006)
• liczba ludności
• gęstość


{{{liczba ludności}}}
{{{gęstość zaludnienia}}} os./km²

Nr kierunkowy

{{{numer kierunkowy}}}

Kod pocztowy

{{{kod pocztowy}}}

Tablice rejestracyjne

{{{tablice rejestracyjne}}}

Położenie na mapie brak
Mapa konturowa brak
Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }}
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Zabrze (niem. Hindenburg od 1915 do 1945) - miasto na prawach powiatu w województwie śląskim.

W latach 1975-1998 miasto należało do województwa katowickiego.


Położenie

Położenie Zabrza w konurbacji śląskiej.

Miasto Zabrze jest położone w południowo-zachodniej Polsce, w zachodniej części województwa śląskiego i Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP), na Wyżynie Katowickiej nad rzekami Kłodnicą i Bytomką, w dorzeczu Odry.

Miasto sąsiaduje z miastem Bytom, Gliwice i Ruda Śląska oraz powiatem gliwickim i tarnogórskim.

Podział administracyjny

 Osobna strona: [[::Kategoria:Dzielnice Zabrza|:Kategoria:Dzielnice Zabrza]]
UWAGA: sugestia rozszerzonej treści w nieistniejącym artykule - trzeba poprawić link.

Dzielnice i osiedla

Zabrze - Dzielnice i osiedla
Zabrze - Dzielnice i osiedla

W dniu 22.09.2003 Rada miejska zadecydowała o nowym podziale administracyjnym miasta. Zabrze zostało podzielone na 13 dzielnic i 4 osiedla, które stanowią jednostki pomocnicze miasta.

Dzielnice

Osiedla mieszkaniowe

Historia

Zabrze - ulica Wolności
Zabrze - ulica Wolności
Zabrze - ulica Jagiellońska
Zabrze - aleja Bohaterów Monte Cassino
Zabrze - Poczta Główna
Zabrze - Wieża wyciągowa i budynek nadszybia szybu "Maciej" (zachodni szyb kopalni "Concordia")
Zabrze - KWK Sośnica-Makoszowy, Ruch Makoszowy
  • osady istniały tu przed najazdem Mongołów
  • 1243 – pierwsza wzmianka o Biskupicach, osadzie na terenie dzisiejszego Zabrza
    • 25 marca – księżna kaliska Viola wystawia dokument, w którym na rzecz biskupa wrocławskiego zrzeka się prawa poboru daniny i innych opłat ville [...] Biscupici dicitur cirka Bitom
  • 1260 – przywileje, nadane biskupowi wrocławskiemu w 1243 r., rozszerzone zostały przez Władysława, księcia opolskiego i przyczyniły do zagęszczenia sieci osadniczej w rejonie Biskupic
  • 1295-1305
    • pierwsza wzmianka o Zabrzu (Sadbre czyli miejsce za debrami – zarośniętymi dołami z płynącym wśród wzgórz strumieniem); w dokumencie Rejestr Ujazdu części Liber fundationis episcopatus Wratislawiensis (Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), dokument wymienia wśród innych osad: Biskupice, Zaborze, Grzybowice
    • sołtys tworzy osadę, chłopi wolni od podatków, tereny przydzielone osadnikom – po 60 łanów
  • 1570 – właścicielem Zabrza został czeski szlachcic Szambor Dluhomil, który po zagarnięciu części ziemi chłopskiej założył alodium z drewnianym dworem.
  • 1642 - nowym właścicielem został Aleksander Bielski, który na miejscu drewnianego zbudował murowany piętrowy dwór, stajnie, owczarnię, słodownię i gorzelnię.
  • 1639 – w okresie wojny trzydziestoletniej w Zabrzu i Sośnicy wojska Mansfelda grabią żywność
  • 1675 – kanclerz księstwa opolsko-raciborskiego, baron Jerzy Welczek (Wilczek) nabył dobra zabrzańskie. Działalność Welczka i jego następców (m.in. Bernharda III hrabiego von Praschma) przyczyniła się do rozwoju gospodarczego tych terenów. W Zabrzu powstał browar, młyny wodne, tartaki
  • 1731 przy obecnej ul. Kondratowicza, istniała kolonia nazywana Zabrzer Hammer (Kuźnica)
  • 1743 w ramach wprowadzania nowego podziału administracyjnego Śląska, został utworzony powiat bytomski W jego skład weszły: Biskupice, Grzybowice, Makoszowy, Mikulczyce, Rokitnica, Zaborze i Zabrze wraz z istniejącymi w tym czasie koloniami i przysiółkami
  • 1749 - właścicielami Zabrza zostaje ród Duninów.
  • 1771-1776 – właściciel części Zabrza Maciej Wilczek w trakcie kolonizacji fryderycjańskiej tworzy nowe osady wokół Zabrza: Maciejów, Dorota i Małe Zabrze; w pobliżu zabrzańskiego dworu powstała kolejna kolonia, nazywana początkowo Sand Kolonie (Kolonia Piaskowa) [bądź Schloss Kolonie (Kolonia Zamkowa)]. Z czasem uzyskała urzędową nazwę Klein Zabrze czyli Małe Zabrze. Jako ostatnią utworzono osadę Kończyce
  • 1790 – na pograniczu dzielnic Zaborze i Pawłów Salomon Izaak z Brabancji odkrył łatwe w eksploatacji złoża węgla grubości 1 metra
  • 1792-1822 – powstaje Kanał Kłodnicki
  • 1793
    • powstanie chłopskie
    • według spisu z tego roku w Zabrzu istniały: majątek ziemski, kościół, szkoła, 34 chłopów, 6 ogrodników, 2 młyny, 32 pracowników najemnych – 305 mieszkańców; w Małym Zabrzu: kolonia 12 zagród z 31 mieszkańcami w Zaborzu: majątek ziemski, 15 chłopów, 7 ogrodników, 14 pracowników najemnych
  • 1796 – pierwsza zabrzańska kopalnia państwowa Królowa Luiza, początek budowy 1790; na przełomie XIX i XX w. obszar pola górniczego kopalni wynosił 19 km², wydobywano 3 mln ton węgla rocznie, a zatrudnionych było ok. 8 tys. robotników
  • 1797 – kopalnia Amalia, zlikwidowana na rzecz Concordii
  • 1819-1830 budowa Kronprinzstrasse (Drogi Następcy Tronu) łączącej Królewską Hutę z Gliwicami. Na odcinku od Poremby do Maciejowa dała ona początek dzisiejszej ul. Wolności (najdłuższej ulicy w Europie – ponad 9 kilometrów)
  • 1843 – kopalnia Concordia
  • 1845
    • 1 października uruchomiono odcinek linii kolejowej z Opola do Świętochłowic przez Gliwice i Zabrze – przedłużenie kolei mającej swój początek we Wrocławiu, jej ostatni odcinek kończący się w Mysłowicach, oddano do użytku rok później. Równocześnie oddano do użytku dworzec kolejowy wybudowany w polach Małego Zabrza, obecnie już nieistniejący.
  • 1851 – ekspedycja poczty na trasie kolei górnośląskiej, ustanowienie urzędu listonosza, budowa huty Donnersmarcka
  • 1852 – fabryka kotłów Koetza
    • 17 stycznia władze rejencji opolskiej wydały pozwolenie na organizowanie w czwartki targów na terenie Starego Zabrza. W 1875 r. przeniesiono je w rejon placu Warszawskiego (dlatego nosił on nazwę Donnerstagmarktplatz – Plac Targów Czwartkowych)
  • 1856 – założono pierwszy szpital
  • 1857 – huta Redena
  • 1859 – rozbudowa fabryki lin stalowych
  • 1861 – Albert Borsig rozpoczął budowę wielkich pieców, stalowni i walcowni w Biskupicach.
  • 1862 – wydobycie węgla w kopalni Hedwigswunsch
  • 1864 – budowa fabryki szkła
  • 1868 – Uruchomienie walcowni i kuźni w zakładach Borsiga.
    • Budowa kopalni "Ludwigsglück" późniejszej kopalni Ludwik.
  • 1871 – spis mieszkańców (Zabrze liczy 18 250) – Stare Zabrze 6228 mieszkańców, Małe Zabrze 4723 mieszkańców, Dorota 851 mieszkańców, Zaborze 6448 mieszkańców
  • 1872 – Huta Donnersmarcków przekształca się w spółkę akcyjną.
  • Uruchomienie stalowni w zakładach Borsig.
  • Wybudowanie i uroczyste poświęcenie Dużej Synagogi.
  • 1873 – utworzenie powiatu zabrskiego liczącego 2,21 mil kwadratowych z 38481 mieszkańcami. W Zabrzu jest 1117 domów.
  • 1874 – od stycznia ukazuje się tygodnik "Zabrzer Kreiss Blatt", którego roczna opłata wynosi jednego talara
  • 1875 – Próba uzyskania praw miejskich nie powiodła się.
  • 1880 – Uruchomienie trzech pieców martenowskich o pojemności 18 t. każdy.
  • 1884 – Uruchomiono koksownię "Jadwiga" w Biskupicach
  • 1895
  • 1896 – powstanie Miejskiej Straży Pożarnej.
  • 1897 – uruchomiono elektrownię.
  • 1900 – Gimnazjum im. Królowej Luizy w Zaborzu
  • 1900 – 1906 budowa drugiej państwowej kopalni "Delbrück" (od 1945 r. KWK "Makoszowy")
  • 1905 – połączenie gmin Stare Zabrze, Małe Zabrze, Dorota w jedną gminę Zabrze liczącą 54 228 mieszkańców,
  • luty1915 – po bitwie pod Tannenbergiem nazwę gminy Zabrze zmieniono na Hindenburg, by uczcić marszałka Paula von Hindenburga, dowódcę w zwycięskiej bitwie. Od 1918 Hindenburg O.S. dla odróżnienia od wschodniopruskiej gminy Hindenburg (dawniej Groß Friedrichsgraben I).
  • w koksowni Jadwiga wybudowano nową baterię koksowniczą, wieżę węglową, sortownię koksu i benzolownię.
  • 1918
  • 1919
  • 1920 – przybycie żołnierzy francuskich
  • 1920
    • maj - powstaje Towarzystwo Sportowe "Hart"
  • 1921
    • 20 marca – plebiscyt
    • 2 maja - zdobycie przez polską Policję Górnego Śląska kopalni Zabrze
    • do 4 maja - opanowanie przez powstańców w III powstaniu śląskim prawie całego miasta, a następnie opuszczenie śródmieścia na prośbę wojsk francuskich
    • 26-30 maja - prowokowanie przez Niemców walk ulicznych
    • 5 lipca zakończenie III powstania.
  • 1922
  • 1922-1939 – teren miasta podzielony na mocy plebiscytu – Kończyce, Pawłów i Makoszowy znajdowały się w Polsce, a inne gminy w Republice Weimarskiej
  • 1924 – Budowa stadionu sportowego przy ul. Zamkowej w Biskupicach (obecnie Gwarek Zabrze)
  • 1 stycznia 1927 - utworzenie powiatu miejskiego z większej częsci powiatu zabrskiego
  • 1935 - przebudowa placu Wolności
  • 1938 - Noc kryształowa, spalenie Dużej Synagogi, zdemolowano sklepy żydowskie i aresztowano około 350 Żydów.
  • II wojna światowa – hitlerowcy utworzyli w Zabrzu filię obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu i obozy dla jeńców wojennych
  • 1945
  • 1946
  • 1948
  • 1950
    • 7 stycznia - powstanie pierwszego Państwowego Szpitala Klinicznego.
  • 1951
    • 17 marca – włączono w granice Zabrza: Grzybowice, Mikulczyce, Rokitnica, Kończyce, Makoszowy, Pawłów.
  • 1954 – włączenie w granice Zabrza osiedla Helenka
  • 1956
  • 1959 – otwarcie Domu Muzyki i Tańca.
  • 1961 - Zabrze zwiedził przejazdem major kosmonauta Jurij Gagarin
  • 1967 - Podczas oficjalnej wizyty w Polsce gościł w Zabrzu prezydent Republiki Francuskiej generał Charles de Gaulle
  • 1970-1975 – budowa osiedla Skłodowskiej – Curie.
  • 1971
    • 23 marca katastrofa w kopalni "Mikulczyce - Rokitnica" w Rokitnicy. Zawał na poziomie 780 metrów przysypał 19 górników, przeżył tylko jeden – Alojzy Piontek.
  • 1976 – otwarcie Hali Widowiskowo – Sportowej przy ul.Matejki
  • 1982 – gazeta Głos Zabrza zmienia nazwę na Głos Zabrza i Rudy Śląskiej
  • 1985 – listopad – pierwszy w Polsce udany przeszczep serca pod kierunkiem prof. Religi.
  • 1986 – 1991 – budowa osiedla im. Mikołaja Kopernika.
  • 1996 – ustanowienie św. Kamila patronem miasta.
  • 1998
    • uruchomienie oczyszczalni ścieków "Śródmieście".
    • otwarcie Wydziału Organizacji i Zarządzania Politechniki Śląskiej.
  • 2002
  • 2005

Zabytki

Zabrze - Wieża ciśnień przy ulicy Zamoyskiego
Zabrze - Wieża ciśnień Szpitala Klinicznego przy ulicy 3 Maja

W Zabrzu znajduje się wiele zabytkowych obiektów (głównie z przełomu XIX i XX wieku), takich jak zabytkowe kamienice w centrum miasta, osiedla robotnicze, obiekty sakralne itp.

Obiekty poprzemysłowe

  • Wieża ciśnień przy ul. Zamoyskiego 1a z 1909 r., o wysokości 46 m, wniesiona w stylu ekspresjonistycznym
  • Wieża ciśnień huty Donnersmarcka z 1871 r., z elementami neogotyku
  • Wieża wyciągowa i budynek nadszybia szybu "Maciej" z około 1910 r.
  • Zabudowa kopalni "Królowa Luiza" przy ul. Wolności 402 z drugiej połowy XIX w.
  • Zabudowa kopalni "Guido" (oraz wyrobiska podziemne) przy ul. 3 Maja 91 z drugiej połowy XIX w. i początku XX w.

Robotnicze osiedla mieszkaniowe

  • Kolonia robotnicza Borsigwerke w dzielnicy Biskupice, wzniesiona w latach 1863-1871
  • Kolonia patronacka Ballestrema, w dzielnicy Rokitnica, wzniesiona w latach 1905-1913
  • Kolonia patronacka Huty Zabrze w dzielnicy Mała Zabrze, wzniesiona w latach 1903-1922
  • Kolonia robotnicza na ul. Poległych Górników przy secesyjnej Kopalni Mikulczyce
  • Osiedle dla robotników spółki "Preussag" w dzielnicy Zaborze , wzniesione w latach 1926-1927

Obiekty użyteczności publicznej

Budynki mieszkalne

  • Dwór z przełomu XVIII i XIX wieku w dzielnicy Mikulczyce
  • Kamienica "pod orłem" z 1912 r. przy ul. Dworcowej 9
  • „Stalowy dom” przy ul. Cmentarnej, wzniesiony w 1927 r. w nowatorskiej technologii prefabrykatów stalowych

Obiekty sakralne

Cmentarze

Cmentarz żydowski
  • Cmentarz żydowski przy ul. Cmentarnej z XIX wieku
  • Cmentarz ewangelicki przy ul. Okrzei

Inne obiekty

Muzea

Muzea:

Skanseny:

Parafie i kościoły

Zabrze - Kościół św. Józefa
Zabrze - Ewangelicki Kościół Pokoju

Rzymskokatolickie:

Diecezja gliwicka

  • Parafia św. Andrzeja Apostoła, ul. Wolności 196
  • Parafia św. Anny, ul. 3 Maja 18
  • Parafia św. Antoniego, ul. Rymera 16
  • Parafia Ducha Świętego, ul. Ks. Tomeczka 1
  • Parafia św. Franciszka z Asyżu, ul. Wolności 446
  • Parafia św. Jadwigi, ul. Wolności 504
  • Parafia św. Jana Chrzciciela, ul. Bytomska 37
  • Parafia św. Józefa, ul. Roosevelta 104
  • Parafia św. Kamila, ul. Dubiela 10
  • Parafia Krzyża Świętego, ul. Jaskółcza 37
  • Parafia św. Macieja Apostoła, ul. Kondratowicza 15a
  • Parafia Matki Boskiej Różańcowej, ul. Szczecińska 27
  • Parafia Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła, ul. Jordana 84
  • Parafia Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny, ul. Franciszkańska 1
  • Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa, ul. Kard. Wyszyńskiego 14
  • Parafia św. Teresy od Dzieciątka Jezus, ul. św. Teresy 2
  • Parafia św. Wawrzyńca, ul. Mariacka 1
  • Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, ul. Bytomska 68
  • Parafia św. Wojciecha, ul. Heweliusza 4

Archidiecezja katowicka

  • Parafia Bożego Ciała, ul. Olsztyńska 7
  • Parafia św. Jana i Pawła Męczenników, ul. Szymały 3
  • Parafia św. Pawła Apostoła, ul. Gen. Sikorskiego 67b

Ewangelicko–Augsburskie:

  • Kościół Pokoju, ul. Klimasa 3

Zielonoświątkowe:

  • Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa - zbór w Zabrzu, ul. Sienkiewicza 30

Edukacja

Szkoła podstawowa nr 36, dawna szkoła dla dziewcząt

W Zabrzu znajdują się liczne placówki oświatowe:

Przedszkola:

Szkoły podstawowe:

Gimnazja:

Licea ogólnokształcące:

Szkoły policealne:

  • Policealne Studium Zawodowe Zabrzańskiego Centrum Kształcenia Ogólnego i Zawodowego
  • Policealne Studium Zawodowe Zespołu Szkół Ekonomiczno-Usługowych
  • Policealne Studium Zawodowe Zespołu Szkół Spożywczych
  • Policealna Szkoła eCollege
  • Szkoła Policealna Województwa Śląskiego w Zabrzu

Szkoły zawodowe:

  • Szkoły zawodowe - publiczne 6
  • Medyczne Studium Zawodowe nr 1 im. prof. A. Cieszyńskiego
  • Medyczne Studium Zawodowe nr 2
  • Szkoła zawodowa - publiczna nr. 4, ul.Zamkowa 2

Szkoły wyższe:

Inne placówki:

  • Liceum Plastyczne i Ogólnokształcąca Szkoła Sztuk Pięknych (jako Zespół Szkół nr 18)
  • Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. St. Moniuszki - Szkoła publiczna
  • NCKU Wszechnica Zabrzańska - Uniwersytet Otwarty i Centrum Kształcenia Ustawicznego

W mieście znajdują się również placówki oświatowe innego typu takie jak: szkoły sportowe, szkoły nauki języków obcych, centra kultury, itp.

Kultura i rozrywka

Zabrze - Teatr Nowy im. Gustawa Morcinka
Zabrze - Budynek Filharmonii Zabrzańskiej

Teatry:

Kina:

  • Multikino (13 sal) - ul. Gdańska 18
  • Roma - ul. Padlewskiego 4

Domy kultury:

  • Miejski Ośrodek Kultury - ul. 3 Maja 91a


Kluby:

  • CK Wiatrak - Niezależne Centrum Kultury - ul. Wolności 395
  • Klub Muzyczny Bohema - pl. Teatralny 1
  • Klub Muzyczny Esencja - ul. Brysza 6
  • Klub Muzyczny Jazz - ul. Gdańska
  • Klub Muzyczny OffSide - ul. Wolności 282
  • Klub Muzyczny VIP - ul. 3 Maja 32

Inne placówki:

Poza tym w mieście znajdują się również galerie, miejsca wystaw, itp.

Rekreacja

Parki:

Kąpieliska:

  • Miejski Zakład Kąpielowy - pl. Krakowski 10
  • Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji - Kąpielisko Leśne - ul. Srebrna 10

Inne:

Turystyka

Przez Zabrze przebiegają szlaki turystyczne:

Znakowane:

Pozostałe:

Sport

 Osobna strona: [[::Kategoria:Sport w Zabrzu|:Kategoria:Sport w Zabrzu]].

Klub powstał w 1956 w Bytomiu pod nazwą "Lechia". W 1958 roku klub przeniósł siedzibę do Zabrza i zmienił nazwę na Klub Sportowy "Gazobudowa" a następnie został włączony w rozgrywkach piłkarskich do klasy "C". Pierwsze mecze rozgrywane były na boisku "Linodrutu", a następne na stadionie przy ul. Hagera w Zabrzu.

  • Społem Zabrze - klub piłkarski grający obecnie w A-klasie
  • MKS Zaborze - Młodzieżowy Klub Sportowy
  • KKS Zabrze - II-ligowy klub piłki nożnej kobiet
  • MKS Zabrze Koszykówka Młodzieżowa
  • Studio Tańca "SZOK"
  • Zespół Taneczny "MAK"
  • KS NMC POWEN Zabrze I ligowy zespół piłki ręcznej

Centra Handlowe

Centra Handlowe:

Hipermarkety:

  • Kaufland - al. Korfantego
  • Real - ul. Plut. R. Szkubacza, Pl. Teatralny

Supermarkety:

  • Tesco - ul. Piłsudskiego
  • Carrefour Express - ul. de Gaulle'a 75, ul. Janika 11, ul. Chopina 28, ul. Franciszkańska 18
  • Lidl - ul. Roosevelta, ul. Wolności
  • Biedronka - ul. Szczęść Boże, ul. Krakowska, ul. Klonowa
  • Albert - ul. Jordana 86, ul. Pośpiecha 22, ul. Olchowa 15, ul. Roosvelta 46

Hurtownie:

Hotele

  • Hotel Ibis – ul. Jagiellońska 4
  • Hotel Silvia – ul. Knurowska 17
  • Hotel Diament – ul. Cisowa 4
  • Hotel Elektromix – ul. Bytomska 120
  • Hotel Staropolski – ul. Staropolska 3
  • Hotelik Klon - ul. Roosevelta 24
  • Willa Ambasador – ul. 3 Maja 78
  • Zabrzański Gościniec - al. Bohaterów Monte Cassino 9

Transport

Drogowy

Drogi Wojewódzkie:

Drogi Krajowe:

Drogi Europejskie:

Autostrady:

  • A4 (wschód-zachód) - węzeł "Wspólna"

Osoby związane z Zabrzem

Miasta partnerskie

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Szablon:Miasta aglomeracji katowickiej

Województwo śląskie
Miasta na prawach powiatu
Powiaty
Inne zagadnienia

  1. ↑ Dziennik Zachodni - wkładka Region, "Krypta się otwiera", 5 października 2007 roku
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zabrze&oldid=11186561”