Chalkopiryt
| Chalkopiryt | |
|---|---|
 | |
| Podstawowe informacje | |
| Kategoria | Siarczki |
| Wzór chemiczny | CuFeS2 |
| Charakterystyka | |
| Barwa | Mosiężnożółta, często z pstrymi nalotami |
| Pokrój kryształu | Izometryczny, oktaedry i tetraedry często prążkowane, skupienia ziarniste, zbite, masywne, często tworzy bliźniaki |
| Struktura krystaliczna | Tetragonalna |
| Łupliwość | Słaba, według {201} |
| Przełam | Nierówny lub muszlowy |
| Twardość w skali Mohsa | 2,5 - 3,9 |
| Połysk | Metaliczny |
| Współczynnik załamania | |
| Pleochroizm | |
| Rysa | Ciemnozielona |
| Natężenie względne | 4,1 - 4,3 |
| Topliwość | |
| Rozpuszczalność | |
| Inne | |
Chalkopiryt - minerał z gromady siarczków. Jest minerałem pospolitym i bardzo szeroko rozpowszechnionym.
Nazwa pochodzi od gr. chalkós "miedź" + pyrítes "ogniowy" , nawiązuje do składu chemicznego i barwy tego minerału.
Właściwości
Tworzy kryształy izometryczne o pokroju czworościanów lub skalenoedrów. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, skorupowych i w formie pryśnięć w skale.
Najpiękniejsze kryształy narosłe występują w formie szczotek krystalicznych. Jest kruchy, nieprzezroczysty. Często wykazuje zielonkawą migotliwość (iryzację). Zawartość selenu powoduje brunatny odcień chalkopirytu. Czasami zawiera srebro i złoto.
W temperaturze 550°C przechodzi w tetragonalną γ - fazę, i ze wzrostem temperatury zmniejsza się w nim zawartość siarki - najniższa jest w temperaturze 720°C. Po ochłodzeniu krystalizuje w regularną β - fazę
Często zawiera domieszki Ag, Au, As, Sb, Bi, Ni, Co.
Występowanie
Powstaje w procesach magmowych, we wczesnym stadium krystalizacji magmy, rozpowszechniony jest również w utworach żyłowych pneumatolitycznych i hydrotermalnych. Występuje w złożach osadowych w towarzystwie chalkozynu, bornitu i kowelinu, jest ważnym kruszcem miedzi w złożach dolnośląskich. Zazwyczaj występuje w pegmatytach, żyłach kruszcowych i metasomatytach. Jako minerał poboczny występuje w większości skał magmowych. Stanowi składnik skał metamorficznych (gnejsów, serpentynitów, amfibolitów). Rzadziej tworzy się w skałach osadowych.
Współwystępuje z pirytem, sfalerytem, markasytem, kalcytem, kwarcem.
Miejsca występowania: Zambia, Demokratyczna Republika Konga - Katanga, USA - Pensylwania, Arizona, Utah, Kalifornia, Alaska, Kanada - Ontario, Rosja - Ural, Japonia, Niemcy, Francja, Norwegia, Czechy, Rumunia.
W Polsce występuje na monoklinie przedsudeckiej, Górach Kaczawskich, Rudawach Janowickich, Pogórzu Izerskim. Znany jest z Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego - Lubin, Polkowice, Rudna, Sieroszowice i woj. świętokrzyskim - Miedzianka, Miedziana Góra k. Kielc.
Zastosowanie
- jedna z ważniejszych rud miedzi (34,5% zawartości Cu) - doskonale znany już od epoki brązu.
- z jego przeróbki pochodzi 80% światowej produkcji tego metalu.
- bywa też źródłem srebra i złota.
- jest minerałem atrakcyjnym i poszukiwanym przez kolekcjonerów, (kryształy rzadko osiągają wielkość powyżej 2 cm).
- rzadko znajduje zastosowanie w jubilerstwie.
