Samozatrudnienie
Samozatrudnienie – sytuacja, w której osoba fizyczna podejmuje działalność gospodarczą na własny rachunek i na własną odpowiedzialność. W Polsce termin samozatrudnienie odnosi się typowo do osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, jednak status prawny samozatrudnionych może różnić się w zależności od kraju.
Samozatrudnienie w Polsce
Wprowadzenie
Zjawisko przechodzenia z pracy etatowej (na podstawie umowy o pracę) na samozatrudnienie wiązane jest przez wielu komentatorów z sytuacją, w której pracodawca zmusza pracownika do podjęcia działalności gospodarczej, obniżając w ten sposób swoje koszty oraz unikając ograniczeń i obowiązków nakładanych na pracodawców przez kodeks pracy. Nie jest to jednak regułą: choć w wielu przypadkach stroną inicjującą jest rzeczywiście pracodawca, również samozatrudnieni czerpać mogą ze swojego statusu różnego rodzaju korzyści: od większej satysfacji zawodowej i możliwości wykonywania zadań dla wielu zleceniodawców, poprzez elastyczność czasu i miejsca pracy, aż do zmniejszenia obciążeń podatkowych.
Według informacji Głównego Urzędu Statystycznego, pod koniec 2006 r. było w Polsce blisko 3 mln samozatrudnionych (co stanowiło blisko 19% ogółu zatrudnionych). Stosunek do ogółu zatrudnionych utrzymuje się na relatywnie stałym poziomie. Mimo braku dokładnych danych statystycznych na ten temat, wielu komentatorów uważa, iż większość z nich (ok. 2 mln) uruchomiło własną działalność gospodarczą w rezultacie mniejszych lub większych nacisków ze strony pracodawcy. Tej opinii przeczą jednak wyniki badania "Pracujący Polacy 2007" przeprowadzonego przez PKP Lewiatan. Objęło ono m.in. grupę pracowników samozatrudnionych, z których większość (59,7%) wybrała ten sposób pracy z własnej woli, a jedynie 8% została do tego nakłoniona przez pracodawcę. 75% z ankietowanych przedsiębiorców deklaruje zadowolenie z samozatrudnienia, zaś 19,7% mówi, że czasami jest zadowolona, a czasami nie. Nikt nie deklaruje niezadowolenia. Niestety brak badań przeprowadzonych przez podmiot niezależny, z którymi można by ten, korzystny właśnie dla Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan (i pracodawców w ogóle), a sprzeczny z opiniami wspomnianych wyżej komentatorów wynik porównać.
Sytuacja legislacyjna
Od 1 stycznia 2007 r. definicja działalności gospodarczej nie obejmuje osób, które spełniają jednocześnie wszystkie poniższe przesłanki, tzn:
- pracują pod kierownictwem, w miejscu i czasie określonym przez zlecającego;
- nie ponoszą ryzyka gospodarczego związanego z wykonywaną działalnością (zadaniem);
- wykonują działania na zlecenie podmiotu, który ponosi odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych działań oraz ich wykonywanie (z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych).
Wprowadzenie tej zmiany, zgodnie z deklaracjami Ministerstwa Finansów, miało służyć pracownikom, którzy byli zmuszani przez pracodawcę do zarejestrowania działalności i rezygnacji z pracy na etacie.
Wady i zalety
Zazwyczaj przejście z etatu na samozatrudnienie opłaca się finansowo obu stronom: pracodawca ponosi niższe koszty (przy obecnych obciążeniach podatkowych i parapodatkowych do każdej przekazanej pracownikowi złotówki muszą oni dopłacić dodatkowo ok. 80 groszy), mogąc przy tym zaoferować pracownikowi wyższą kwotę, niż w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Z kolei samozatrudnieni, jako przedsiębiorcy, mają prawo do rozliczania się według podatku ryczałtowego bądź też według liniowej, 19% stawki podatku dochodowego. Osoby fizyczne (a więc - pracownicy etatowi) muszą zaś płacić podatek progresywny wg progów 18% i 32% (od 2009 roku). Samozatrudnieni zazwyczaj ponoszą także mniejsze opłaty na ZUS (w stosunku do osoby zatrudnionej na etat), gdyż minimalna ich podstawa wysokości stanowić może 60% przeciętnego wynagrodzenia, która to kwota zazwyczaj jest niższa, niż faktyczne zarobki jednoosobowej firmy.
Minusem dla pracobiorcy jest natomiast na pewno mniejsza stabilność zatrudnienia oraz konieczność samodzielnego prowadzenia księgowości.