Przejdź do zawartości

Pogrom lwowski (1918)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Arts (dyskusja | edycje) o 17:11, 20 sie 2011. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 20 sie 2011, była oparta na tej wersji.

Pogrom lwowski, 1918 – krwawe rozruchy antyżydowskie we Lwowie 22-24 listopada 1918, które wybuchły po opanowaniu miasta przez Polaków.

Tło zdarzeń

Pogrom wybuchł po zdobyciu przez Polaków kontrolowanej dotąd przez Ukraińców części miasta, w obrębie której znajdowała się dzielnica żydowska. W czasie walk milicja żydowska ostrzeliwała walczących, nie mogąc odróżnić żołnierzy od pospolitych bandytów, tym bardziej, że żołnierze używali wielu różnych typów umundurowania. Zwolnieni w więzień bandyci znajdowali się też w szeregach obrońców Lwowa, walcząc wcześniej z Ukraińcami. Po wycofaniu się żołnierzy Armii Halickiej z tej części miasta, w dzielnicy żydowskiej nadal słychać było strzały, co komendant obrony Lwowa kpt Czesław Mączyński odebrał jako trwające walki z niedobitkami HA. 22 listopada, po pierwszych wieściach o rozruchach, generał Bolesław Roja wydał rozkaz o wprowadzeniu stanu wyjątkowego i sądów doraźnych. Delegacja Żydów przekazała rozkaz Mączyńskiemu, jednakże dopiero 24 listopada został on ogłoszony i rozplakatowany[1][2]. Mączyński, będący działaczem silnej we Lwowie endecji, powoływał się później na opóźnienie drukarni, natomiast sam wydał w tym czasie prowokującą wojsko do samosądów i oskarżającą Żydów o akty agresji odezwę "Do ludności żydowskiej miasta Lwowa"[1][2].

Do rozprzężenia w mieście przyczyniło się też wypuszczenie przez Ukraińców kryminalistów z więzień i obecność we Lwowie licznych dezerterów z armii austriackiej.

Po pogromie, w związku z dużym oddźwiękiem i innych krajach, powołano w celu zbadania tych wydarzeń komisję Ministerstwa Spraw Zagranicznych, w skład której wchodzili dyplomata Leon Chrzanowski i dziennikarz Józef Wasserzug. Według Komisji zginęło 150 osób, a 50 domów zostało spalonych. Komisja uznała również, że część polskich oficerów, żołnierzy i ludności cywilnej ponosiła odpowiedzialność za pogrom. Według niej, w pogromie brali udział członkowie milicji żydowskiej (kilkunastu zostało aresztowanych), i dezerterzy z Armii Halickiej. Wskutek rabunków ucierpiała również ludność polska i ukraińska.

Według komendanta obrony Lwowa kpt Czesława Mączyńskiego żadnego pogromu nie było, wystąpiły jedynie rabunki i wypadki doraźnego karania wrogiej ludności.

Opisy w prasie zachodniej

Wydarzenia te, opisane w prasie zachodniej m.in. w New York Times, były elementem nacisku na delegację polską na konferencji pokojowej w Paryżu, pozwoliły nadać szerokie przywileje mniejszości żydowskiej w Polsce. W The New York Times opisano także incydent w Pińsku z kwietnia 1919.

Jednym ze skutków powyższego zdarzenia było wysłanie do Polski amerykańskiej misji rządowej mającej na celu zbadanie traktowania Żydów w Polsce. Misja przebywała w Polsce w okresie 13 czerwca 1919 - 13 września 1919. Wyniki jej badań zostały opublikowane 3 października 1919 jako tzw. Raport Morgenthaua.

Milicja żydowska

W październiku 1918 we Lwowie utworzono Ukraińską Radę Narodową z Jewhenem Petruszewyczem na czele, która w swoim manifeście proklamowała powstanie tzw. Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. Władze w jednym ze swoich zarządzeń uznawały istnienie mniejszości narodowych, przy czym Żydzi otrzymywali również status mniejszości[3]. W efekcie po zajęciu części Lwowa przez Ukraińców, utworzono 1 listopada 1918 w dzielnicy żydowskiej Milicję Żydowską. Na jej czele stał oficer armii austriackiej Zisler. Liczyła ona 300 ludzi, 200 z nich było uzbrojonych.

Rachunek ofiar

Według Żydowskiego Komitetu Ratunkowego zginęło 72[4][5] Żydów, a 433 zostało rannych[6]. Spalono także synagogę i wiele domów mieszkalnych.

Bibliografia


  1. ↑ a b Maciej Kozłowski, Zapomniana wojna: walki o Lwów i Galicję Wschodnią 1918-1919, Bydgoszcz: "Świadectwo", 1999. ISBN 87531-06-5. s.220-221
  2. ↑ a b Grzegorz Łukomski, Czesław Partacz, Bogusław Polak, Wojna polsko-ukraińska 1918-1919. Koszalin - Warszawa: "Adiutor", 1994. ISBN 8386123-00-1. s.83-84
  3. ↑ W przeciwieństwie do czasów Austro-Węgier, kiedy to Żydzi nie byli uznawani jako naród, i w spisach rejestrowani jako osoby porozumiewające się w języku polskim lub niemieckim.
  4. ↑ W pracy Czesława Mączyńskiego Boje lwowskie (wydarzenia w dzielnicy żydowskiej ([1]) napisano natomiast: Żydowski Komitet ratunkowy w zestawieniu swoim podaje cyfry następujące: 73 zabitych, 443 rannych, 3620 rodzin poszkodowanych. Jak szalenie przesadzone te cyfry, świadczą poszukiwania, zarządzone przez komendę miasta. Otóż po dokładnym zbadaniu ksiąg i zapisków szpitala żydowskiego i żyd. urzędu metrykalnego, zmarło śmiercią gwałtowną w czasie od 1 listopada do 20 grudnia 1918 ogółem 68 żydów. Z cyfry tej przypada na czas inwazji ukraińskiej — i podkreślam pod panowaniem ukraińskim —t.j. od 1 do 22 listopada 27 osób. W dniach 22 — 25 list. padło od kul 27 osób. W dniu 26 listopada zmarło 8 osób, zapewne z ran otrzymanych w dniach poprzednich, a od 26 listopada do 20 grudnia 6 osób. Stwierdzić należy, że we wszystkich powyższych przypadkach przyczyną śmierci były rany postrzałowe. Nie było zupełnie ran kłutych, któreby chyba przy pogromie być musiały, ba nawet większość ran stanowić.
  5. ↑ Liczbę 72 ofiar śmiertelnych (z listą nazwisk) podaje również Josef Bendow w broszurze "Die Lemberger Judenpogrom", wydanej w Wiedniu w 1919 roku. Pisze on w niej również: Całe polskie społeczeństwo prawie bez różnicy stronnictw, stanowisk społecznych i płci powitało chętnie pogromy i identyfikowało się z wojskowymi podżegaczami, popierało ich słowem i czynem.
  6. ↑ Engelking B., Tych F., Żbikowski A., Żyndul J.: Pamięć. Historia Żydów Polskich przed, w czasie, i po Zagładzie, Warszawa 2004, s. 187.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pogrom_lwowski_(1918)&oldid=27714245”