Order Świętego Andrzeja (Imperium Rosyjskie)

Order św. Andrzeja Pierwszego Powołania
*Opдeнъ Св. Aндpeя Пepвoзвaннoгo*
	; Awers insygniów orderu
	; Baretka
Ustanowiono	1698/1699
	Multimedia w Wikimedia Commons

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 29 maj 2013, była oparta na tej wersji.

Order Świętego Andrzeja (Apostoła) Pierwszego Powołania (spotykana jest również nazwa Order Świętego Andrzeja Powołańca) (Opдeнъ Св. Aндpeя Пepвoзвaннoгo) – do roku 1917 najwyższe odznaczenie Rosji, obecnie Order Domowy byłej dynastii panującej Romanowów. 27 grudnia 1988 roku Święty Synod Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej ustanowił ponownie order św. Andrzeja na pamiątkę tysiąclecia chrztu Rusi, z tym samym mianem, lecz innymi insygniami. Order tegoż imienia (nie posiadający jednak sukcesji od historycznego orderu) jest od roku 1998 także najwyższym odznaczeniem Federacji Rosyjskiej.

Historia

Order ustanowiony został 10 grudnia 1698 przez cara, następnie cesarza. Piotra Wielkiego jako order rycerski na wzór orderów europejskich. Pierwszym kawalerem był Fiodor Aleksiejewicz Gołowin.

Cesarski order św. Andrzeja miał tylko jedną klasę i nadawany był po r. 1831 osobom w randze co najmniej generała lejtnanta (generała porucznika, odpowiadającemu generałowi dywizji), które już posiadały Order Orła Białego lub Aleksandra Newskiego. Do upadku caratu order nadano ponad 1000 osobom. Zgodnie ze Statutem, wielcy książęta – synowie i wnukowie cesarzy uzyskują go podczas chrztu, zaś książęta krwi (dalsi potomkowie dynastii) po uzyskaniu pełnoletności. Kawalerowie orderu św. Andrzeja wg tegoż statutu uznawani są automatycznie za kawalerów czterech innych orderów cesarskich: św. Aleksandra Newskiego, Orła Białego, św. Anny 1 klasy i św. Stanisława 1 klasy. Od połowy XIX w. posiadał również odmianę nadawaną za wyczyny wojskowe, ozdobioną mieczami. Dodatkową klasę orderu stanowiły odznaka i gwiazda ozdobione diamentami.

Dekretem z dnia 1 lipca 1998 prezydent Federacji Rosyjskiej Borys Jelcyn ustanowił ponownie order pod nazwą Order św. Apostoła Andrzeja Pierwszego Powołańca jako najwyższe odznaczenie państwowe, nawiązując do historycznego wzoru. W ten sposób istnieją obecnie trzy ordery św. Andrzeja – prywatny (dynastyczny) order Romanowów, rosyjski państwowy i nadawany przez Cerkiew Prawosławną w Rosji order o tej samej nazwie.

Insygnia (Imperium Rosyjskie i Federacja)

Carski order św. Andrzeja jest bez wątpienia jednym z najpiękniejszych orderów świata. Odznaka orderu (awers), noszona na jasnobłękitnej szarfie z prawego ramienia na lewy bok lub na łańcuchu (kollanie) to wykonany ze złota dwugłowy orzeł rosyjski (bizantyjski) pokryty czarną emalią, który nosi na sobie niebieski krzyż świętego Andrzeja (X) z postacią ukrzyżowanego apostoła utrzymaną w naturalnych kolorach, ze złotą opaską na biodrach. Na ramionach krzyża znajdują się (łacińskie) litery S.A.R.P. (Sanctus Andreas Russiae Patronus). Na rewersie tegoż orła umieszczona na jego piersi jest biała wstęga z dewizą orderu. Odznaka orderu była zawieszona na złotej, z czerwoną emalią, koronie cesarskiej. Gwiazda orderu jest srebrna i ośmiopromienna i posiada w swym środkowym medalionie orła rosyjskiego , noszącego na piersi niebieski krzyż X,otoczonego napisem ЗA BEPУ И BEPНOCТЬ (za wiarę i wierność) na emalii niebieskiej.

Kollana czasów carskich składała się z trzech rodzajów ogniw: okrągłego medalionu z niebieskim krzyżem X noszącym inicjały SARP otoczone czerwonozłotą aureolą, z niebieskiego medalionu noszącego inicjały P I (Petrus Primus) otoczone chorągwiami, oraz z medalionu z orłem carskim z tarczą św. Jerzego na piersi.

Przy nadawaniu orderu za zasługi wojenne umieszczano dwa skrzyżowane złote miecze pod koroną zawieszenia. Jako wyjątkowe wyróżnienie św. Andrzej był nadawany z brylantami na odznace i gwieździe.

Insygnia obecnego orderu Federacji Rosyjskiej różnią się od carskich m.in. kolorem, jak i kształtem orła (jest złoty, nieemaliowany, nawiązujący do wzoru obecnego herbu państwowego Rosji).

Rosyjski Dom Cesarski używa nadal wzorów XIX-wiecznych.

Insygnia (Order kościelny)

Także order Cerkwi Prawosławnej, ustanowiony w 1988 r., jest jednoklasowy i posiada jako insygnia odznakę i gwiazdę. Odznaka to czteropromienna złota gwiazda z niebieskim krzyżem X, na którym jest położony otoczony brylantowym wieńcem owalny medalion z podobizną świętego. Zawieszką odznaki jest korona patriarchalna. Order noszony jest na niebieskiej (?) wstędze z lewego ramienia na prawy bok. Gwiazda orderu, bogato ozdobiona brylantami, jest ośmiopromienna z czterema srebrnymi i czterema czerwonymi promieniami i zawiera w środku medalion z monogramem świętego, otoczony niebieską opaską z dewizą (w języku staro-cerkiewno-słowiańskim) "АЗЪ ЕСМЬ СВЕТЪ МИРУ" ("Ja jestem światłością świata" Jan 8:12) i wieńcem dębowym. Nadawany być może tylko przez prawosławnego patriarchę Moskwy i Wszechrusi lub Święty Synod.

Niektórzy kawalerowie orderu

Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Świętego Andrzeja Powołańca
UWAGA: sugestia większej zawartości w nieistniejącej kategorii - trzeba poprawić link.

Z tym tematem związana jest kategoria: Polacy odznaczeni Orderem Świętego Andrzeja Powołańca
UWAGA: sugestia większej zawartości w nieistniejącej kategorii - trzeba poprawić link.