Nüshu

„Nüshu” napisane pismem nüshu (od prawej do lewej)

Nüshu (chiń. 女書; pinyin nǚshū; dosł. „kobiece pismo”) – pismo używane w południowych Chinach (prowincja Hunan), o 400-letniej historii, posługiwały się nim wyłącznie kobiety w okolicach powiatu Jianyong w prowincji Hunan. Był to otwarty sylabariusz oparty na miejscowym dialekcie Chéngguān (城关土话), używanym przez lud Yao.

Pula najczęściej występujących znaków składa się z 600-700 logogramów, a wraz z rzadziej używanymi wariantami ich liczba sięga nawet 1,5 tys. Znaki nüshu to w dużej części wydłużone i pochylone formy pisma chińskiego. W przeciwieństwie do niego, w nüshu homofoniczne słowa zapisywano jednym znakiem. Część znaków oparta jest na wzorach hafciarskich.

Ostatnia kobieta, która nauczyła się nüshu w tradycyjny sposób – a więc w domu, od krewnych i przyjaciółek – 96-letnia Yang Huanyi – zmarła 20 września 2004 roku. Pismo nüshu przekazywane było w tajemnicy przed mężczyznami i pełniło funkcję użytkową (wymiana listów, pisanie wierszy), ornamentacyjną (w hafcie) i obrzędową, np. wypisywano nim tzw. Księgi Trzeciego Dnia (三朝书, pinyin: sānzhāoshū), które krewne panny młodej przygotowywały jako element wiana. Księgi odczytywane były wyłącznie w żeńskim gronie trzeciego dnia po ślubie przez kobiety z rodziny pana młodego. Zawierały listę cnót i charakterystykę młodej mężatki, były swego rodzaju "listami uwierzytelniającymi".

Zapisane przez Yang Huanyi listy, wiersze i artykuły w tym języku zostały wydane w 2004 roku w książce opublikowanej przez Uniwersytet Tsinghua w Pekinie. W 2002 roku w Jiangyong powstało muzeum, w którym zgromadzono teksty i obiekty z napisami w nüshu. Od lat 80. istnieje też słownik znaków pisma nüshu, a ostatnio władze powiatu Jiangyong traktują pismo jako atrakcję turystyczną i zachęcają młode kobiety do jego nauki w nowej szkole nüshu.

Przed chińską rewolucją kulturalną palono zwykle pisma w nüshu sporządzone przez zmarłą, aby wysłać je – jako dym – w zaświaty i uradować duszę nieboszczki. W czasie rewolucji tysiące manuskryptów zostały zniszczone przez Czerwoną Gwardię jako "przeżytek feudalizmu" i do dzisiejszych czasów przetrwało ich niewiele. Znany jest przypadek, kiedy kobietę z chustką z wyhaftowanymi znakami nüshu aresztowano w pociągu z podejrzeniem, że to szpieg z zaszyfrowaną instrukcją.

Do zagłady nüshu przyczyniły się także zmiany obyczajowe w Chinach w XX wieku, które zniosły krępowanie stóp i pozwoliły kobietom na aktywność – naukę i pracę poza domem rodzinnym. Odkąd kobiety w Jiangyong mogą się uczyć pisma chińskiego, niegdyś dla nich zakazanego (i nazywanego pismem mężczyzn), tajne pismo straciło rację bytu.

Nieco podobną genezę do nüshu ma japońska hiragana, również współtworzona i używana przez kobiety, i nazywana po jap. onnade (女手), czyli "kobiecą ręką". Miękkie, zaokrąglone linie hiragany wyraźnie odróżniają ją od katakany i kanji.

Świat kobiet posługujących się nüshu w bardzo przystępnej, zbeletryzowanej formie opisała Lisa See, amerykańska autorka chińskiego pochodzenia, w powieści Kwiat Śniegu i sekretny wachlarz (Świat Książki, Warszawa, 2005).

Linki zewnętrzne

• Pismo nüshu na portalu Omniglot (ang.)
• Pismo nüshu na portalu Ancientscripts (ang.)