Mantykora

Stalle kanoników w kołobrzeskiej bazylice z wyobrażeniami smoków i mantykor

Mantykora lub Mantikora – legendarny, mityczny potwór podobny do Sfinksa oraz chimery. Wyobrażana jest jako lew z głową człowieka, skrzydłami smoka lub nietoperza oraz ogonem skorpiona. Według legend ogon mantykory zawierać miał silną truciznę, która zabijała w kilka chwil. Atakowała nim z zasadzki i pożerała zabitych ludzi w całości.

Pochodzenie

Mantykora pochodzi z Persji, gdzie jej nazwa (Martyaxwar) oznaczała „jedzący ludzi” (martya – „człowiek” oraz xwar – „jeść”). Nazwa stworzenia do języka polskiego została zapożyczona z łaciny (mantichora) – z kolei to słowo zostało zapożyczone z greckiego mantikhoras – błędnego tłumaczenia z perskiego. Persowie wymyślili to stworzenie, aby nastraszyć kupców próbujących użyć ich starego szlaku handlowego.

Opisy antyczne

 Mantykora opisywana była przez Pliniusza Starszego i Arystotelesa jako stworzenie z twarzą i uszami człowieka, szarymi oczami i czerwonym ciałem, ogonem na podobieństwo żądła skorpiona i lwimi łapami; miała rozmiar lwa, trzy rzędy zębów i apetyt na ludzkie mięso.  

Wyobrażenia na ziemiach polskich

Na Pomorzu wyobrażenie mantykor można zobaczyć na stallach kanoników bazyliki katedralnej w Kołobrzegu oraz w strefie kapitelowej portalu północnego kościoła Zmartwychwstania Pańskiego w Drawsku Pomorskim.Mantykora była przedstawiona również w XVII wieku w pracach przyrodoznawcy i pisarza Joannesa Jonstonusa (Jana Jonstona).

Mantykora w książce polskiego przyrodnika Jana Jonstona (1678)

Mantykora w popkulturze

Postać mantykory pojawia się w grach komputerowych, takich jak serie: Age of Wonders, Disciples, Heroes of Might and Magic Age of Mythology i w seriach książek, gier i filmów o Wiedźminie, Harrym Potterze oraz Percy Jacksonie. Stwór pojawia się także w grze Lara Croft: Relic Run jako główny przeciwnik w ruinach babilońskich.

Plik:Mantykora.png

Zrzut ekranu z gry Lara Croft: Relic Run, przedstawiający mitologiczną Mantykorę

Nawiązanie do mitycznej mantykory (ang. manticore) pojawia się także w książkach z cyklu Honor Harrington autorstwa Davida Webera – w uniwersum tym istnieje Gwiezdne Królestwo Manticore wraz należącą do niego jego stołeczną planetą Manticore. Królestwo wykorzystuje również postać mantykory jako swoje godło. Legendarnego potwora możemy spotkać w ostatniej części Wojen Duszków. Postać mantykory można także ujrzeć w serialach: Spadkobiercy tytanów, My Little Pony: Przyjaźń to magia oraz w Scooby Doo i Brygada Detektywów oraz w horrorze Mantykora: Legendarny potwór. Mantykora była również herbem sir Amory'ego Lorcha, jednego z bohaterów Pieśni Lodu i Ognia George'a R. R. Martina. Występuje też w grze Age of Mythology.