Ulica Dzika w Warszawie
| {{{jednostki}}} | |||||||||||||||||||||||||||||||
 {{{opis zdjęcia}}} | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość |
{{{miejscowość}}} | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
500 m | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Poprzednie nazwy |
{{{poprzednie nazwy}}} | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Plan | |||||||||||||||||||||||||||||||
| [[Plik:{{{plan}}}|240x240px|alt=Plan przebiegu ulicy|]] | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark} | |||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Dzika – ulica w dzielnicach Śródmieście i Wola w Warszawie.
Nazwa, nadana oficjalnie w 1770, wiązała się z charakterem okolicy, przez którą biegła ulica – niezamieszkałej, pełnej stawów i glinianek[1].
Przebieg
Ulica biegnie w kierunku północnym od ulicy Stawki, następnie po łuku skręca w lewo i krzyżuje się z aleją Jana Pawła II. Skrzyżowanie z Jana Pawła II jest nietypowe. Ulica jest przecięta tą aleją, nie da się przejechać bezpośrednio z jednej części na drugą. Aby przejechać z zachodniej na wschodnią część należy skorzystać z miejsca do zawracania. Aby przejechać z części wschodniej na zachodnią należy objechać rondo Zgrupowania AK „Radosław”.
Historia
Ulica Dzika jest częścią dawnego gościńca z Warszawy do wsi Buraków, Młociny, Powązki i Wawrzyszew. Przed połową XVIII w. regulowano go na odcinku Nowolipki – Dzielna, do roku 1779 – do Gęsiej, czyli dzisiejszej ul. Anielewicza. Kolejnym uporządkowanym fragmentem Dzikiej był odcinek do Okopów Lubomirskiego, powstałych w roku 1770.
W wale na wysokości dzisiejszej ul. Powązkowskiej urządzono wjazd do miasta, wraz z drewnianymi pawilonami rogatek. Pierwszą zabudowę ulicy stanowiła niewielka kamieniczka, wzniesiona w roku 1784 wraz z budynkiem browaru. Od 1869 właścicielem owej posesji pod późniejszym nr. 47 był znany drukarz, Samuel Orgelbrand.
W 1824 na rozkaz wielkiego księcia Konstantego pomiędzy ulicami: Dziką, Stawki i Pokorną powstał plac musztry oraz przeglądów wojska, nazwany placem Broni. Plac miał kształt kwadratu o boku 420 metrów i był największym placem XIX-wiecznej Warszawy[2]. Kilka lat potem w okolicy rogatek powstała spora kamienica. Po przeciwnej stronie ulicy, od ostatnich lat XVIII wieku znajdowała się cegielnia Szymanowskiego. Jej drewniane zabudowania rozebrano już przed rokiem 1850.
Po zachodniej stronie Dzikiej, w rejonie ulic Okopowej, Powązkowskiej i Stawki po likwidacji cegielni zostały glinianki i stawy na rzece Drnie, zanikłej i skanalizowanej w związku z budową cytadeli na Żoliborzu.
Bliskość Cmentarza Powązkowskiego sprawiła, że końcowy odcinek ulicy stał się miejscem działalności kilku zakładów kamieniarskich. Pierwszy z nich działał już przed rokiem 1874. Na krótkim odcinku ulicy było ich kilkanaście. Poziomem prac wyróżniała się firma Teodora Gundelacha i kilka pomniejszych.
Do roku 1885 przy ulicy powstało kilka kolejnych kamienic. Równocześnie Dziką pojechał pierwszy konny tramwaj, zastąpiony w roku 1908 elektrycznym. W drugiej połowie XIX wieku na części dawnego Placu Broni wytyczono nowe parcele, prowadząc jednocześnie na ich tyłach bocznice kolejowe sięgające aż do ul. Stawki.
Mimo bliskości cmentarza i dużej liczby zakładów kamieniarskich pod koniec XIX wieku okolica zaczęła wchodzić w okres przeobrażenia: powstały nowe, dziś już nieistniejące przecznice Dzikiej, zabudowane rychło kamienicami o neobarokowym wystroju.
W roku 1895 u zbiegu ulic Dzikiej i Stawki powstało schronisko dla bezdomnych zwane „Cyrkiem”. Prowadzili je bracia Albertyni, znani z działalności na rzecz najuboższych i bezdomnych. Drewniane budynki schroniska zajęły obrzeża dawnego Placu Broni. W odróżnieniu od schroniska prowadzonego przez Albertynów na Pradze, na Dzikiej nocowali bezdomni z marginesu społecznego.
Pod numerem 9., gdzie od początków XX wieku wznosiła się oficyna zwieńczona manierystycznym szczytem, w okresie międzywojennym wzniesiono pawilon kina "Unja". W tym czasie przy Dzikiej nie było wielu sklepów, poza dwoma sklepami kolonialnymi. Istniały też składy opałowe i drzewne. Nadal funkcjonowały zakłady kamieniarskie, do których dołączyły kolejne, działające po części jeszcze w latach siedemdziesiątych XX wieku.
W 1930 południową część ulicy, od Nowolipek do Stawek, przemianowano na ul. Zamenhofa[3].
W latach 1930–1933 przy Dzikiej działał teatr żydowski z salą na 1000 miejsc. Później funkcjonowało tam kino Unia, a od 1940 jawny teatrzyk Miraż. Budynek został zniszczony w czasie powstania warszawskiego[4].
W 1942 początkowy fragment nieparzystej strony ulicy przyłączono do getta. W jego obrębie znalazła się poza początkowym odcinkiem Dzikiej ul. Zamenhofa. Zabudowa obu ulic została zupełnie zniszczona w 1943. Kamienice poza murem, po aryjskiej stronie, zostały spalone w 1944. W sierpniu 1944 przy Dzikiej 17 Niemcy dokonali egzekucji ok. 200 osób. Wśród zamordowanych był m.in. znany architekt Marian Lalewicz[5].
Wypalone mury rozebrano w początkach roku 1946, zaś ocalałe warsztaty kamieniarskie działały jeszcze po roku 1945. Obecnie z historycznej zabudowy ulicy ocalała tylko czteropiętrowa kamienica braci Goldbandów (nr 17), wzniesiona w 1939 według projektu Edwarda Hersteina[6].
Przy ulicy Dzikiej znajdują się dwa pomniki granic warszawskiego getta, a przy skrzyżowaniu z ulicą Stawki – jeden z kamiennych bloków warszawskiego Traktu Pamięci Męczeństwa i Walki Żydów.
Ciekawostki
- Nazwa ulicy Dzikiej pojawia się w filmie Juliusza Machulskiego Kiler. Tytułowy Kiler dostaje od bossa mafijnego Siary mieszkanie na Dzikiej 102. Filmowy lokal znajduje się pod innym adresem, wnętrza kręcone są w budynku przy ul. Dzikiej 19/23. Sceny sprzed budynku nie pochodzą tak naprawdę z ul. Dzikiej, ponieważ w 1997, kiedy kręcony był film, budynek stał praktycznie na placu budowy.
Otoczenie
- ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 144. ISBN 978-83-62189-08-3.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Suplement '96. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1996, s. 12. ISBN 83-01-12057-6.
- ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 3. Dmochowskiego-Furmańska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkani, 1996, s. 69. ISBN 83-9006629-2-2.
- ↑ Barbara Król-Kaczorowska: Teatry Warszawy. Budynki i sale w latach 1748-1975. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986, s. 209–210. ISBN 83-06-01183-X.
- ↑ Jerzy Majewski, Tomasz Urzykowski: Przewodnik po powstańczej Warszawie. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego, 2012, s. 306. ISBN 978-83-273-0091-1.
- ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 3. Dmochowskiego-Furmańska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1996, s. 73. ISBN 83-906629-2-2.
Bibliografia
- Jarosław Zieliński: Atlas Dawnej Architektury Ulic i Placów Warszawy, tom 3. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 1996, s. 69. ISBN 83-906629-2-2.
Linki zewnętrzne
- Dzika 4, schronisko dla bezdomnych zwane "Cyrkiem"
- Kino Unja przy Dzikiej 9 przed rokiem 1939
- www.wikimapia.org przebieg ulicy na stronie Wikimapii
- www.wikimapia.org opisy budynków na stronie Wikimapii
