Kelemen Mikes
Kelemen Mikes (ur. 1690 w Zágon, zm. 1761 w Tekirdağ) – uczestnik powstania Rakoczego, szambelan Franciszka II Rakoczego, Sekler, pisarz węgierski.
Kelemen Mikes
[edytuj | edytuj kod]Kelemen Mikes urodził się w 1690 roku w miejscowości Zágon w Siedmiogrodzie[1]. W 1707 roku przyłączył się do powstania księcia Franciszka II Rakoczego i wkrótce został szambelanem na jego dworze[2]. Po klęsce swojego władcy udał się wraz z nim do Polski, a następnie do Francji[3].
Kelemen Mikes, przebywając we Francji, zainteresował się jansenizmem[4]. 15 września 1717 roku razem ze swoim panem Franciszkiem II Rakoczym wyruszył z portu w Marsylii do Turcji[5]. Węgrzy liczyli, że u boku sułtana będą mogli walczyć dalej przeciwko Habsburgom.
Imperium Osmańskie poniosło jednak klęskę w wojnie z Austriakami, a Węgrzy zostali skierowani do małej miejscowości Rodostó (Tekirdağ)[6].
Mimo trudnej sytuacji Kelemen Mikes nadal wiernie służył swojemu władcy, aż do śmierci Rakoczego w 1735 roku[7]. Następnie, jako wykonawca testamentu księcia, chronił jego majątek do czasu przyjazdu Józefa Rakoczego – syna zmarłego[8].
Po przybyciu Józefa Rakoczego, razem z nowym panem wziął udział w VII wojnie austriacko-tureckiej. Uczestniczył między innymi w oblężeniu austriackiej twierdzy Orszowa[9].
Po śmierci Józefa Rakoczego w 1738 roku, Kelemen Mikes wyruszył do Mołdawii, a następnie Wołoszczyzny[10].
W czerwcu 1740 roku wrócił ponownie do Rodostó. Zmarł w tym mieście w 1761 roku w wieku 71 lat[11].
Listy z Turcji/Listy tureckie
[edytuj | edytuj kod]Kelemen Mikes, po przybyciu do Imperium Osmańskiego, rozpoczął korespondencję z wyimaginowaną ciotką. Pisał nieprzerwanie od 1717 roku do 1758 roku. Relacjonował on swoje przeżycia, pisał jak wygląda życie w Imperium Osmańskim, dzielił się swoimi przemyśleniami na temat możliwości wyzwolenia Siedmiogrodu i przeprowadzenia w nim reform. Przedstawiał również swoje rozważania na temat historii, a także opisywał własne odczucia, wspominał rodzinne strony, przyrodę, krajobrazy i życie na dworach szlacheckich[12].
Duży wpływ na jego twórczość miał klasycyzm francuski, ale Kelemen Mikes nie kopiował tylko biernie wzorów z Zachodu, lecz udoskonalał je o elementy przynależne jego kulturze na przykład ludowe. Charakterystyczny był również nietypowy styl narracji, cechujący się niejednokrotnie sarkazmem oraz poczuciem humoru[13].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ A Magyar Irodolom Történetei, red. L. László, G. Orlovszky, É. Jeney, I. Józan, Budapeszt 2007, s. 579.
- ↑ A Magyar Irodolom Történetei, red. L. László, G.Orlovszky, É. Jeney, I. Józan, Budapeszt 2007, s. 579.
- ↑ L. Hopp, A Rákóczi-emigráció Lengelországban, Budapeszt 1973; A. Szabelski, Myśl polityczna Kelemena Mikesa w świetle jego Listów z Turcji 1717-1758, Poznań 2017, s. 30-31.
- ↑ Zolnai B., A magyar janzenisták, Budapeszt 1925.
- ↑ Wacław Felczak, Historia Węgier, 1983.
- ↑ K. Mikes, Törökországi levelek, Szombathely 1794, list nr 34 z 25 marca 1720 r.
- ↑ J. Snopek, Węgry. Zarys dziejów i kultury, 2002.
- ↑ K. Mikes, Törökországi levelek, Szombathely 1794, list nr 114 z 17 maja 1735 r. oraz list nr 115 z 18 lipca 1735 r.
- ↑ K. Mikes, Törökországi levelek, Szombathely 1794, listy od nr 131 do nr 144.
- ↑ K. Mikes, Törökországi levelek, Szombathely 1794, listy od nr 147 do nr 157.
- ↑ J. Snopek, Węgry. Zarys dziejów i kultury, 2002.
- ↑ A. Szabelski, Myśl polityczna Kelemena Mikesa w świetle jego Listów z Turcji 1717-1758, Poznań 2017, s. 8-9; T. Klaniczay, M. Szabolcsi, J. Szauder, Historia literatury węgierskiej, przeł. E. Mroczko, J. Barczyński et al., Wrocław 1966, s. 53–54, 58, 281; J. Snopek, Węgry. Zarys dziejów i kultury, Warszawa 2002, s. 110–113.
- ↑ A. Szabelski, Myśl polityczna Kelemena Mikesa w świetle jego Listów z Turcji 1717-1758, Poznań 2017, s. 8–9; J. Snopek, Węgry. Zarys dziejów i kultury, Warszawa 2002, s. 110–113.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- A Magyar Irodolom Történetei, red. L. László, G.Orlovszky, É. Jeney, I. Józan, Budapeszt 2007.
- I. Csapláros, Historia literatury węgierskiej, Wrocław 1966.
- I. Csapláros, Bratankowie w krzywym zwierciadle. Antologia anegdot polsko-węgierskich i innych historyjek czasem wierszem pisanych, Warszawa 1986, s. 97.
- W. Felczak, Historia Węgier, Wrocław 1983.
- L. Hopp, A Rákóczi-emigráció Lengelországban, Budapeszt 1973.
- T. Klaniczay, M. Szabolcsi, J. Szauder, Historia literatury węgierskiej, przeł. E. Mroczko, J. Barczyński et al., Wrocław 1966.
- K. Mikes, Összes müvei, red. L. Hopp, Budapeszt 1966.
- K. Mikes, Törökországi levelek, Szombathely 1794.
- K. Mikes, Törökországi levelek, rękopis, red. G. Tüskés, Budapeszt-Eger 2011.
- J. Snopek, Węgry zarys dziejów i kultury, Warszawa 2002.
- A. Szabelski, Myśl polityczna Kelemena Mikesa w świetle jego Listów z Turcji 1717-1758, Poznań 2017.
- G. Tüskés, B. Adams, T. Fouilleul, K. Haberkamm, P. Lang Literaturtransfer und Interkulturalitätim Exil. Das Werk von Kelemen Mikes im Kontext der europäischen Aufklärung/Transmission of Literature and Intercultural Discourse in Exile The Work of Kelemen Mikes in the Context of European Enlightenment/Transmission de la littérature et interculturalité en exil L’œuvre de Kelemen Mikes dans le contexte des Lumières européennes, Bern-Berlin-Bruxelles-Frankfurt am Main-New York-Oxford-Wien 2012.
- B. Zolnai, A magyar janzenisták, Budapeszt 1925.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- A. Szabelski, Myśl polityczna Kelemena Mikesa w świetle jego Listów z Turcji 1717-1758, Poznań 2017.
- Oryginalny tekst Listów z Turcji w języku węgierskim.