Przejdź do zawartości

Dekomunizacja

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez MalarzBOT (dyskusja | edycje) o 02:37, 14 cze 2021. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 14 cze 2021, była oparta na tej wersji.
Kijowianie wiwatujący po obaleniu pomnika Lenina podczas Euromajdanu w grudniu 2013 roku
Przykład dekomunizacji w Kamiennej Górze: zmiana nazwy ulicy[1]
Przykład dekomunizacji w Rosji: wygląd fasady wielkiego pałacu kremlowskiego został przywrócony do pierwotnej formy w 1991 roku, po rozpadzie ZSRR; godło ZSRR oraz litery tworzące skrót nazwy kraju (CCCP) zostały usunięte i zastąpione przez herb Federacji Rosyjskiej.

Dekomunizacja – postulat zgłaszany przez antykomunistyczne ugrupowania polityczne i stowarzyszenia obywatelskie[2] zmiany systemowe w państwach postkomunistycznych. Obecnie proces dekomunizacji dotyczy głównie państw dawnego bloku wschodniego (Niemcy[3], Polska, Litwa[4], Estonia[potrzebny przypis], Czechy[5], Słowacja[6], Węgry[7], Ukraina[8], Rosja[potrzebny przypis])[9].

Zmiany systemowe

Jednym z elementów dekomunizacji było systemowe zerwanie z komunistyczną przeszłością poprzez rozliczenie polityczne, historyczne i prawne komunistów, oraz ustawowy zakaz sprawowania funkcji publicznych (posłów, sędziów, urzędników instytucji publicznych, menedżerów wyższego szczebla spółek skarbu państwa, niekiedy dziennikarzy[10]), przez pracowników i współpracowników (w tym tajnych), służb bezpieczeństwa zwalczających demokratyczną opozycję i wspólnoty religijne[11][12][13][14].

Dekomunizacja w Polsce

Dekomunizacja nazw ulic

Innym elementem jest ustawowa regulacja dotycząca likwidacji nazw i symboli komunistycznych z przestrzeni publicznej, tzw. dekomunizacja ulic i placów[15][16][17]. Dekomunizacja nazw ulic w Polsce przebiegała dwuetapowo. W pierwszych latach po obaleniu komunizmu nowe władze samorządowe spontanicznie pod wpływem opinii publicznej przywracały przedwojenne nazwy ulic. Niezdekomunizowane w tamtych czasach nazwy ulic, patroni instytucji publicznych itp. zostały objęte „Ustawą Sejmu z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej”[18] Po wejściu w życie ustawy samorządy miały rok na wprowadzenie zmian. Najczęściej ogłaszały wtedy konsultacje społeczne w celu wybrania nowej powszechnie akceptowanej nazwy lub patrona[19][20][21][22][23]. Tryb zmiany nazw ulic zapisany w ustawie nie wymuszał zmiany dokumentów do czasu ich wygaśnięcia[24].

Przypisy

  1. ↑ Nowe nazwy ulic - Kamienna Góra [online], powiatowa.info (pol.).
  2. ↑ Będzie zmiana nazwy ulicy O. Lange. Ruszają miejskie konsultacje, Polska Press, http://tomaszowmazowiecki.naszemiasto.pl/artykul/bedzie-zmiana-nazwy-ulicy-o-lange-ruszaja-miejskie,3969195,artgal,t,id,tm.html.
  3. ↑ „Dekomunizacja” instytucji politycznych, Ehrhart Neubert, Ośrodek Myśli Politycznych, http://www.omp.org.pl/artykul.php?artykul=105.
  4. ↑ Lithuanian ban on Soviet symbols, BBC News, 17 Jun 2008, http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7459976.stm.
  5. ↑ Dekomunizacja w Czechach https://wiadomosci.wp.pl/czechy-dekomunizacje-maja-za-soba-slowacja-jej-nie-przeprowadzila-6037673557799553a%7C 12-01-2007
  6. ↑ Matej Medvecký, Jerguš Sivoš, Peter Jašek – Following the Footsteps of Iron Felix. The State security in Slovakia 1945 – 1989, Bratislava: Ústav pamäti národa, 2014.
  7. ↑ The Institute for the History of the 1956 Hungarian Revolution, http://www.hsozkult.de/webreview/id/rezwww-20.
  8. ↑ Ukraine to rewrite Soviet history with controversial 'decommunisation' laws, The Guardian
  9. ↑ Lustracja w krajach Europy Środkowej i państwach bałtyckich, Ośrodek Studiów Wschodnich, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/raport-osw/2009-03-15/lustracja-w-krajach-europy-srodkowej-i-panstwach-baltyckich.
  10. ↑ J. Lichocka: W mediach publicznych nie mogą pracować byli esbecy i współpracownicy służb PRL, Radio Maryja, http://www.radiomaryja.pl/informacje/j-lichocka-mediach-publicznych-moga-pracowac-byli-esbecy-wspolpracownicy-sluzb-prl/.
  11. ↑ Węgry zmieniają konstytucję, Gość Niedzielny, http://gosc.pl/doc/1482754.Wegry-zmieniaja-konstytucje.
  12. ↑ Trials, Purges and History Lessons, Timothy Ash, Decommunization.org, http://www.decommunization.org/English/Decommunization.htm.
  13. ↑ Ten myths about decommunization in Ukraine, EuroMaidanpress.com, http://euromaidanpress.com/2015/06/18/ten-myths-about-decommunization-in-ukraine/.
  14. ↑ Aparat represji wobec Kościoła w latach 1944–1956. Terytorium obecnej diecezji sandomierskiej, Instytut Pamięci Narodwej, https://ipn.gov.pl/pl/publikacje/ksiazki/13094,Aparat-represji-wobec-Kosciola-w-latach-19441956-Terytorium-obecnej-diecezji-san.html.
  15. ↑ Polskę czeka dalsza dekomunizacja ulic, Onet.pl, http://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/polske-czeka-dalsza-dekomunizacja-ulic/fp5b38.
  16. ↑ Behind the New Legislation to Decommunize Ukraine, Foreign Affairs, https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2015-04-28/kievs-purge.
  17. ↑ Kultura i Społeczeństwo, 2015 nr 2 : „Ukraina przed przełomem 2014 roku i po”.
  18. ↑ Internetowy System Aktów Prawnych Sejmu RP, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20160000744.
  19. ↑ Konsultacje społeczne – zmiana nazw ulic, Miasto i Gmina Cedynia, https://web.archive.org/web/20170425121707/http://www.cedynia.pl/um/478-konsultacje-spoleczne-zmiana-nazw-ulic.
  20. ↑ Konsultacje społeczne w sprawie zmian nazw ulic podlegających „dekomunizacji”, Oficjalny serwis miasta Jastrzębie-Zdrój, http://www.konsultacje.jastrzebie.pl/consultations/show?id=109.
  21. ↑ Ustawa dekomunizacyjna. Które ulice do zmiany nazwy?, Głos Wielkopolski, http://www.gloswielkopolski.pl/wiadomosci/poznan/a/ustawa-dekomunizacyjna-ktore-ulice-do-zmiany-nazwy,10658287/.
  22. ↑ Zmiana nazw ulic i obowiązki gmin, Infor.pl, http://samorzad.infor.pl/temat_dnia/387271,Zmiana-nazw-ulic-i-obowiazki-gmin.html.
  23. ↑ Wojewoda: Trzeba zmienić nazwy stu ulic na Dolnym Śląsku, Gazeta Wrocławska, http://www.gazetawroclawska.pl/wiadomosci/a/wojewoda-trzeba-zmienic-nazwy-stu-ulic-na-dolnym-slasku,10591796/.
  24. ↑ Dekomunizacja nazw ulic bez konieczności wymiany dokumentów, Gazeta Prawna, http://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/976939,dekomunizacja-nazw-ulic-wymiana-dokumentow.html.

Bibliografia

  • W poszukiwaniu paradygmatu transformacji / pod red. Jadwigi Staniszkis, Instytut Studiów Politycznych PAN, 1994
  • Ewelina Targosz, Dekomunizacja Albanii – lustracja, wymiar sprawiedliwości i pomoc UE, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2014
  • Jennifer A. Yoder, „From East Germans to Germans?: The New Postcommunist Elites”, ISBN 0-8223-2372-9,, s. 95–97, 1999
  • Michael Mandelbaum, „Post-Communism: Four Perspectives”, Council on Foreign Relations ISBN 0-87609-186-9, 1996
  • Political Transformation and Changing Identities in Central and Eastern Europe, Andrew M Blasko, Diana Januauskiene, Washington, D.C.: Council for Research in Values and Philosophy, 2008, ISBN 1-56518-246-4, OCLC 181079162.
  • Stéphane Courtois, Nicolas Werth, Jean-Louis Panné, Andrzej Paczkowski, Karel Bartošek, Jean-Louis Margolin, „Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania” ISBN 83-7180-326-5

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dekomunizacja&oldid=63682908”