Tidore (lud)
 Rybacy z wyspy Tidore | |
| Populacja |
60–70 tys. |
|---|---|
| Miejsce zamieszkania | |
| Język | |
| Religia |
islam, wierzenia tradycyjne |
| Grupa | |
| Pokrewne | |
Tidore (indonez. orang Tidore, suku Tidore[1]) – indonezyjska grupa etniczna pochodząca z prowincji Moluki Północne, zamieszkująca m.in. wyspy Tidore i Mare. Ich populacja wynosi ok. 60–70 tys. osób[2][3], z czego połowa zamieszkuje wyspę Tidore[3]. Należą do ludów północnohalmaherskich (spoza grupy ludów austronezyjskich)[2][4].
Są blisko spokrewnieni z ludem Ternate, zarówno pod względem kulturowym, jak i językowym, ale przywiązują wagę do własnej tożsamości etnicznej[3]. Posługują się językiem tidore[5], wzajemnie zrozumiałym z sąsiednim językiem ternate[6]. Władają także lokalnym malajskim, a w mniejszym zakresie – językiem indonezyjskim[7]. Przynajmniej od XV w. mieli rozwiniętą tradycję literacką na bazie pisma arabskiego[8][9], przy czym w XX w. przeszli na alfabet łaciński[2]. Wyznają islam w odmianie sunnickiej[2].
Już przed przybyciem Europejczyków tworzyli dość złożone społeczeństwo, wykraczające poza organizację plemienną (jako nieliczni spośród ludów papuaskojęzycznych)[10]. Pod względem kulturowym i fizycznym są silnie związani z ludnością zachodniej Indonezji[11]. Historycznie uczestniczyli w szerzeniu islamu we wschodniej części archipelagu[12]. Objęli uprzywilejowaną pozycję w Sułtanacie Tidore (XV–XX w.), którego wpływy objęły południe wyspy Halmahera. Wpływ sułtanatu dosięgnął również zachodniego wybrzeża Nowej Gwinei. Specjalizował się on w handlu goździkami[2].
Równolegle z islamem występują silne wpływy tradycyjnych wierzeń. Istnieje praktyka małżeństw aranżowanych, aczkolwiek już w zaniku. Zdarza się poligynia. Tradycyjna organizacja społeczna opiera się na społeczności wiejskiej i soa, czyli patrylinearnych jednostkach pokrewieństwa. Współcześnie funkcjonuje model indonezyjski. Wsie na Tidore liczą od 200 do 5 tys. mieszkańców[3]. Mają znaczącą populację miejską[2].
Zajmują się produkcją kopry, rolnictwem (rośliny okopowe, bulwiaste, warzywa, ryż) i rybołówstwem[2]. Ludność wiejska zajmuje się też hodowlą drobiu. Podstawowymi składnikami diety są maniok i kukurydza, w mniejszym zakresie ryż. Pewne znaczenie mają też banany, kolokazja i słodkie ziemniaki. Mięso spożywa się rzadko, warzywa również dość sporadycznie. Dawniej zasadniczą rolę odgrywało sago, które musiało być sprowadzane z zewnątrz. Rozwinięte rzemiosło (we wsi Toloa – kowalstwo i budowa łodzi, na wyspie Mare – garncarstwo)[3].
Przypisy
- ↑ Frank M. LeBar, George N. Appell: Ethnic Groups of Insular Southeast Asia: Indonesia, Andaman Islands, and Madagascar. New Haven: Human Relations Area Files Press, 1972, s. 120. ISBN 978-0-87536-403-2. OCLC 650009. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Michaił Anatoljewicz Czlenow: Tidorcy. W: Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.): Narody i rieligii mira. Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 530. ISBN 5-85270-155-6. OCLC 40821169. (ros.).
- ↑ a b c d e Ch. F. van Fraassen: Ternatan/Tidorese. [w:] Encyclopedia of World Cultures [on-line]. Encyclopedia.com. [dostęp 2020-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-19)]. (ang.).
- ↑ Michaił Anatoljewicz Czlenow: Siewierochalmachierskije narody. W: Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.): Narody i rieligii mira: encykłopiedija. Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 474. ISBN 978-5-85270-155-8. OCLC 40821169. (ros.).
- ↑ M. Junus Melalatoa, Ensiklopedi Suku Bangsa di Indonesia Jilid L-Z, Jakarta: Direktorat Jenderal Kebudayaan, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1995, s. 838 (indonez.).
- ↑ Tidore in Indonesia. Joshua Project. [dostęp 2020-02-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-18)]. (ang.).
- ↑ Miriam van Staden: Where does Malay end and Tidore begin?. W: Jelle Miedema, Cecilia Odé, Rien A. C. Dam (red.): Perspectives on the Bird’s Head of Irian Jaya, Indonesia; Proceedings of the Conference, Leiden, 13–17 October 1997. Amsterdam: Rodopi, 1998, s. 690–716. ISBN 978-90-420-0644-7. OCLC 41025250. (ang.).
- ↑ Holger Warnk, The coming of Islam and Moluccan-Malay culture to New Guinea c.1500–1920, „Indonesia and the Malay World”, 38 (110), 2010, s. 109–134, DOI: 10.1080/13639811003665454, ISSN 1363-9811 (ang.).
- ↑ Paul Michael Taylor, From mantra to mataráa: Opacity and Transparency in the Language of Tobelo Magic and Medicine (Halmahera Island, Indonesia), „Social Science & Medicine”, 27 (5), 1988, s. 425–436, DOI: 10.1016/0277-9536(88)90365-6, ISSN 0277-9536/88 (ang.).
- ↑ Jozef Genzor, Jazyky sveta: história a súčasnosť, wyd. 1, Bratislava: Lingea, 2015, s. 423, ISBN 978-80-8145-114-0, OCLC 950004358 (słow.).
- ↑ Peter Bellwood: The archaeology of Papuan and Austronesian prehistory in the Northern Moluccas, Eastern Indonesia. W: Roger Blench, Matthew Spriggs (red.): Archaeology and Language: Correlating archaeological and linguistic hypotheses. London–New York: Routledge, 1998, s. 128–140. ISBN 978-0-415-11761-6. OCLC 252876928. [dostęp 2022-09-03]. (ang.).
- ↑ Leonard Andaya: The Spread of Islam. W: World and Its Peoples: Eastern and Southern Asia. New York: Marshall Cavendish, 2008, s. 1336–1337. ISBN 978-0-7614-7643-6. OCLC 80020223. [dostęp 2022-09-12]. Cytat: The Moluccan kingdoms of Ternate and Tidore then brought the new faith to their subject islands farther east and to the coasts of Papua. (ang.).
Linki zewnętrzne
- R. Noegroho. „Tjatatan Perdjalanan” dari Provinsi Irian-Barat di Soa-Sio, Tidore. „Mimbar Penerangan”, s. 379–390, 1957. [dostęp 2022-08-02]. (indonez.).