Strix

	Strix
	Linnaeus, 1758
	; Przedstawiciel rodzaju – puszczyk mszarny (S. nebulosa)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	sowy
Rodzina	puszczykowate
Podrodzina	puszczyki
Rodzaj	Strix
	Typ nomenklatoryczny
	Strix stridula Linnaeus, 1758 (= Strix aluco Linnaeus, 1758)
Synonimy
	Syrnium Savigny, 1809; Ulula Cuvier, 1816; Aluco Kaup, 1829; Ciccaba Wagler, 1832; Bulaca Hodgson, 1836; Scotiaptex Swainson, 1837; Meseidus Hodgson, 1841; Ptynx Bonaparte, 1850; Macabra Bonaparte, 1854; Myrtha Bonaparte,1854; Nyctimene F. Heine Jr. & Reichenow, 1890; Tacitathena L. Kelso & E.H. Kelso, 1937;
Gatunki
	22 gatunki – zobacz opis w tekście
	22 gatunki – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 24 lip 2024, była oparta na tej wersji.

Strix – rodzaj ptaków z podrodziny puszczyków (Striginae) w obrębie rodziny puszczykowatych (Strigidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji i Ameryce^[15].

Morfologia

Długość ciała 29–69 cm, rozpiętość skrzydeł 80–111 cm; masa ciała 140–1700 g^[15].

Systematyka

Etymologia

Strix: łac. strix, strigis „sowa, sycząca sowa, która jak wierzono wysysa krew niemowląt”, od gr. στριξ strix, στριγος strigos „sowa”^[16].
Syrnium: gr. συρνιον surnion „najprawdopodobniej sowa”^[17]. Gatunek typowy: Syrnium ululans J.C. Savigny, 1809 (= Strix aluco Linnaeus, 1758).
Ulula: łac. ulula i uluccus „sycząca sowa”, od ululare „wyć”^[18]. Gatunek typowy: Strix nebulosa J.R. Forster, 1772.
Aluco: epitet gatunkowy Strix aluco Linnaeus, 1758; wł. nazwa Alocho i Allocco dla puszczyka, od łac. uluccus „sycząca sowa”, od zdrobnienia ulula „sycząca sowa”^[19]. Gatunek typowy: Strix aluco Linnaeus, 1758.
Ciccaba: gr. κικκαβη kikkabē „skrzecząca sowa”^[20]. Gatunek typowy: Strix huhula Daudin, 1800.
Bulaca: nep. nazwa Būlākā dla puszczyka górskiego^[21]. Gatunek typowy: Ulula newarensis Hodgson, 1836^[b].
Scotiaptex: gr. σκοτια skotia „ciemność, mrok”, od σκοτος skotos „ciemność”; πτηξις ptēxis, πτηξεως ptēxeōs „terror”^[22]. Gatunek typowy: Strix cinerea Linnaeus, 1758 (= Strix nebulosa J.R. Forster, 1772).
Meseidus: gr. μεσος mesos „środkowy, pośredni”; ειδος eidos „typ, gatunek”^[23]. Gatunek typowy: Ulula newarensis Hodgson, 1836^[b].
Ptynx: gr. πτυγξ ptunx, πτυγγος ptungos „nieznany ptak”, być może puchacz^[24]. Gatunek typowy: Strix uralensis Pallas, 1771.
Myrtha: epitet gatunkowy Ciccaba myrtha Bonaparte, 1850^[b]; w słowiańskich mitach Mirta (ang. Myrtha), była królową willid, duchów porzuconych dziewcząt trawionych przez zemstę i nienawiść, który powstały z grobu i skazywały turystów na śmierć, tańcząc z nimi. Mirta jest postacią z baletu „Giselle”, wystawionego po raz pierwszy w 1841 roku^[25]. Gatunek typowy: Strix leptogrammica Temminck, 1832.
Nyctimene: w mitologii greckiej Nyktimene (gr. Νυκτιμενη Nuktimenē), córka i nieświadoma kochanka króla Epopeusa z Lesbos, która ze wstydu i rozpaczy uciekła do lasu i została zmieniona przez Atenę w sowę. W innej wersji mitu celowo wkradła się do łóżka swojego ojca i zmieniła się w sowę, kiedy jej ojciec odkrył kazirodztwo i miał zamiar pchnąć ją nożem, od gr. νυκτι- nukti- „nocny”, od νυξ nux, νυκτος nuktos „noc”; μενω menō „pozostać” (por. μηνη mēnē „księżyc”)^[26].
Tacitathena: łac. tacitus „cisza”, od tacere „być cicho”; rodzaj Athene Boie, 1822 (pójdźka)^[27]. Gatunek typowy: Strix hylophila Temminck, 1808.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[28]:

Strix seloputo Horsfield, 1821 – puszczyk płowolicy
Strix ocellata (Lesson, 1839) – puszczyk falisty
Strix indranee Sykes, 1832 – puszczyk hinduski
Strix leptogrammica Temminck, 1832 – puszczyk brunatny
Strix aluco Linnaeus, 1758 – puszczyk zwyczajny
Strix nivicolum (Blyth, 1845) – puszczyk leśny
Strix butleri (Hume, 1878) – puszczyk arabski
Strix hadorami Kirwan, Schweizer & Copete, 2015 – puszczyk pustynny
Strix occidentalis (Xántus de Vesey, 1860) – puszczyk plamisty
Strix varia Barton, 1799 – puszczyk kreskowany
Strix sartorii (Ridgway, 1874) – puszczyk wielkoplamy
Strix fulvescens (P.L. Sclater & Salvin, 1868) – puszczyk płowy
Strix hylophila Temminck, 1825 – puszczyk brazylijski
Strix chacoensis Cherrie & Reichenberger, 1921 – puszczyk jarzębaty
Strix rufipes P.P. King, 1827 – puszczyk patagoński
Strix virgata (Cassin, 1849) – puszczyk pstry
Strix nigrolineata (P.L. Sclater, 1859) – puszczyk czarnolicy
Strix huhula Daudin, 1800 – puszczyk zebrowany
Strix albitarsis (Bonaparte, 1850) – puszczyk tygrysi
Strix uralensis Pallas, 1771 – puszczyk uralski
Strix nebulosa J.R. Forster, 1772 – puszczyk mszarny
Strix woodfordii (A. Smith, 1834) – puszczyk pręgowany

Uwagi

↑ Nowa nazwa dla Macabra Bonaparte, 1854 ze względu na puryzm; młodszy homonim Nyctimene Borkhausen, 1797 (Mammalia).
↑ ^a ^b ^c Podgatunek S. leptogrammica

Przypisy

↑ Strix, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 92. (łac.).
↑ M.J.C. Savigny: Description de l’Égypte, ou, Recueil des observations et des recherches qui ont été faites en Égypte pendant l’expédition de l’armée française. T. 1: Histoire naturelle. Paris: Imprimerie impériale, 1809, s. 69. (fr.).
↑ G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation, pour servir de base a l’histoire naturelle des animaux et d’introduction a l’anatomie comparée. T. 1. Paris: Chez Déterville, 1817, s. 329. (fr.).
↑ J.J. Kaup: Skizzirte Entwickelungs-Geschichte und natürliches System der europäischen Thierwelt: Erster Theil welcher die Vogelsäugethiere und Vögel nebst Andeutung der Entstehung der letzteren aus Amphibien enthält. Darmstadt: In commission bei Carl Wilhelm Leske, 1829, s. 190. (niem.).
↑ J.G. Wagler. Neue Sippen und Gattungen der Saügtherie und Vögel. „Isis von Oken”. 25, s. kol. 1222, 1832. (niem.).
↑ B.H. Hodgson. New species of the Strigine family. „Asiatick Researches”. 19, s. 169, 1836. (ang.).
↑ W. Swainson: On the natural history and classification of birds. London: John Taylor, 1837, s. 327, seria: Cabinet cyclopaedia. Natural history. (ang.).
↑ B.H. Hodgson. Classical terminology of Natural History. „Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 10 (1), s. 28, 1841. (ang.).
↑ Ch.-L. Bonaparte: Conspectus generum avium. T. 1. Lugduni Batavorum: Apud E.J. Brill, 1850, s. 53. (łac.).
↑ Ch.-L. Bonaparte. Conspectus systematis ornithologæ. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Quatrieme partie. 1, s. 112, 1854. (fr.).
↑ Ch.-L. Bonaparte. Tableau des Oiseaux de proie. „Revue et Magasin de Zoologie pure et appliquée”. 2^e Série. 6, s. 541, 1854. (fr.).
↑ F. Heine & A. Reichenow: Nomenclator Musei Heineani Ornithologici; Verzeichniss der Vogel-Sammlung des Kgl. Oberamtmanns Ferdinand Heine. Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1882–1890, s. 252. (niem.).
↑ L.H. & E.H. Kelso. Supplement to the Synopsis of the American wood owls of the genus Ciccaba [including Tacitathina, gen. nov.]. „Biological Leaflets”. 7, 1937. (ang.).
↑ ^a ^b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Owls (Strigidae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.strigi1.01. [dostęp 2020-06-09]. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Strix [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Syrnium [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Ulula [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Aluco [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Ciccaba [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Bulaca [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Scotioptex [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Meseidus [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Ptynx [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Myrtha [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Nyctimene [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Tacitathena [dostęp 2023-04-25] .
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Striginae Leach, 1820 – puszczyki (wersja: 2023-04-02). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-04-25].

Bibliografia

The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[13] Nowa nazwa dla Macabra Bonaparte, 1854 ze względu na puryzm; młodszy homonim Nyctimene Borkhausen, 1797 (Mammalia).

[a-23] Podgatunek S. leptogrammica

[itis-1] Strix, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Linnaeus-2] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 92. (łac.).

[Savigny-3] M.J.C. Savigny: Description de l’Égypte, ou, Recueil des observations et des recherches qui ont été faites en Égypte pendant l’expédition de l’armée française. T. 1: Histoire naturelle. Paris: Imprimerie impériale, 1809, s. 69. (fr.).

[Cuvier-4] G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation, pour servir de base a l’histoire naturelle des animaux et d’introduction a l’anatomie comparée. T. 1. Paris: Chez Déterville, 1817, s. 329. (fr.).

[Kaup-5] J.J. Kaup: Skizzirte Entwickelungs-Geschichte und natürliches System der europäischen Thierwelt: Erster Theil welcher die Vogelsäugethiere und Vögel nebst Andeutung der Entstehung der letzteren aus Amphibien enthält. Darmstadt: In commission bei Carl Wilhelm Leske, 1829, s. 190. (niem.).

[Wagler-6] J.G. Wagler. Neue Sippen und Gattungen der Saügtherie und Vögel. „Isis von Oken”. 25, s. kol. 1222, 1832. (niem.).

[Hodgson-7] B.H. Hodgson. New species of the Strigine family. „Asiatick Researches”. 19, s. 169, 1836. (ang.).

[Swainson-8] W. Swainson: On the natural history and classification of birds. London: John Taylor, 1837, s. 327, seria: Cabinet cyclopaedia. Natural history. (ang.).

[Hodgson1841-9] B.H. Hodgson. Classical terminology of Natural History. „Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 10 (1), s. 28, 1841. (ang.).

[Bonaparte-10] Ch.-L. Bonaparte: Conspectus generum avium. T. 1. Lugduni Batavorum: Apud E.J. Brill, 1850, s. 53. (łac.).

[Bonaparte1854a-11] Ch.-L. Bonaparte. Conspectus systematis ornithologæ. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Quatrieme partie. 1, s. 112, 1854. (fr.).

[Bonaparte1854b-12] Ch.-L. Bonaparte. Tableau des Oiseaux de proie. „Revue et Magasin de Zoologie pure et appliquée”. 2^e Série. 6, s. 541, 1854. (fr.).

[Heine&Reichenow-14] F. Heine & A. Reichenow: Nomenclator Musei Heineani Ornithologici; Verzeichniss der Vogel-Sammlung des Kgl. Oberamtmanns Ferdinand Heine. Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1882–1890, s. 252. (niem.).

[Kelso-15] L.H. & E.H. Kelso. Supplement to the Synopsis of the American wood owls of the genus Ciccaba [including Tacitathina, gen. nov.]. „Biological Leaflets”. 7, 1937. (ang.).

[Winkler&inni-16] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Owls (Strigidae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.strigi1.01. [dostęp 2020-06-09]. (ang.).

[17] The Key to Scientific Names ↓, Strix [dostęp 2023-04-25] .

[18] The Key to Scientific Names ↓, Syrnium [dostęp 2023-04-25] .

[19] The Key to Scientific Names ↓, Ulula [dostęp 2023-04-25] .

[20] The Key to Scientific Names ↓, Aluco [dostęp 2023-04-25] .

[21] The Key to Scientific Names ↓, Ciccaba [dostęp 2023-04-25] .

[22] The Key to Scientific Names ↓, Bulaca [dostęp 2023-04-25] .

[24] The Key to Scientific Names ↓, Scotioptex [dostęp 2023-04-25] .

[25] The Key to Scientific Names ↓, Meseidus [dostęp 2023-04-25] .

[26] The Key to Scientific Names ↓, Ptynx [dostęp 2023-04-25] .

[27] The Key to Scientific Names ↓, Myrtha [dostęp 2023-04-25] .

[28] The Key to Scientific Names ↓, Nyctimene [dostęp 2023-04-25] .

[29] The Key to Scientific Names ↓, Tacitathena [dostęp 2023-04-25] .

[Mielczarek&Kuziemko-30] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Striginae Leach, 1820 – puszczyki (wersja: 2023-04-02). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-04-25].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[a]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[b]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]