Józef Kwiatek

Józef Kwiatek

Data i miejsce urodzenia	22 stycznia 1874 Płock
Data i miejsce śmierci	20 stycznia 1910 Kraków
Przynależność polityczna	Polska Partia Socjalistyczna
Odznaczenia

Działacze PPS przed 1905. Od lewej: Bolesław Czarkowski, Aleksander Sulkiewicz, Bolesław Jędrzejowski, Józef Kwiatek, Walery Sławek

Józef Kwiatek, ps. Tadeusz, Łysy (ur. 22 stycznia 1874 w Płocku, zm. 20 stycznia 1910 w Krakowie) – polski działacz socjalistyczny i dziennikarz żydowskiego pochodzenia.

Dzieciństwo i młodość

Urodził się w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Syn Fiszera, kupca. Był starszym bratem Feliksa.

W 1892 r. ukończył gimnazjum w Płocku. Rozpoczął studia na wydziale medycznym Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim. Już w kwietniu 1894 r. na pierwszym roku studiów został aresztowany. Powodem była wielka manifestacja patriotyczna zwana "kilińszczyzną" (od nazwiska Jana Kilińskiego), zorganizowana w setną rocznicę insurekcji warszawskiej. Opuścił więzienie po miesiącu, jednakże już 29 listopada 1894 r. został ponownie aresztowany pod zarzutem tworzenia nielegalnej polsko-żydowskiej organizacji bezpłatnego nauczania. Już w tym czasie prawdopodobnie współpracował z PPS. Tym razem areszt trwał pół roku. Zwolniono go 26 marca 1895 r. i oddano pod jawny nadzór policji. Jednocześnie został relegowany z uczelni.

6 maja 1896 r. został skazany administracyjnie na 2 lata zesłania. Wyrok, który pokrywał się ze służbą wojskową odbywał w chersońskim batalionie dyscyplinarnym (cztery miesiącach pobytu w celi), a następnie w pułku karnym stacjonującym w Turkiestanie. Został zwolniony przed terminem z powodu złego stanu zdrowia. Wrócił do Płocka, gdzie przebywał pod dozorem policji.

Działacz PPS

Od 1898 r. kontynuował studia na wydziale prawnym w Dorpacie. Już w tym czasie działał w szeregach Polskiej Partii Socjalistycznej oraz Kole Młodzieży Polskiej w Dorpacie, m.in. prowadząc agitację wśród wojska. W 1899 r. został wydalony z uniwersytetu po zaburzeniach studenckich, lecz wkrótce ponownie go przyjęto. W 1902 r. ukończył studia, lecz nie mógł zdać egzaminu państwowego, z uwagi na sprzeciw władz wobec jego przewodnictwa delegacji studenckiej z żądaniami politycznymi.

W 1902 r. wrócił na krótko do Płocka. Delegowany na VI Zjazd PPS w Lublinie, wystąpił z wnioskiem o powołanie Komitetu Żydowskiego Polskiej Partii Socjalistycznej. We wrześniu 1902 r. wyjechał do Krakowa, następnie do Berlina, a potem Katowic. W tym czasie prowadził działalność publicystyczną na łamach berlińskiej "Gazety Robotniczej", krakowskiego "Naprzodu" i "Przedświtu". Był autorem m.in. artykułu Marksista przeciw Marksowi, w którym atakował Franza Mehringa za jego nieprzychylne stanowisko wobec idei niepodległości Polski.

W czerwcu 1903 r. wszedł do nowo utworzonego Komitetu Żydowskiego Polskiej Partii Socjalistycznej, organizując grupy inteligencji żydowskiej w Groniei innych miastach. Wydaje również z własnych środków pismo "Arbajter" – pismo PPS w jidysz.

Jesienią 1903 r. wrócił do Królestwa. Jeździł do Petersburga, aby mobilizować mieszkających tam Polaków do działalności w Kraju. Aresztowano go wówczas na krótko.

Został członkiem Warszawskiego Komitetu Robotniczego i faktycznie pełnił funkcje członka CKR. 18 sierpnia 1904 r. został formalnie wybrany członkiem Centralnego Komitetu Robotniczego PPS. Był również redaktorem pisma "Robotnik".

Organizator akcji bojowej na placu Grzybowskim

13 listopada 1904 r. organizował pierwszą od 1863 r. manifestację zbrojną na placu Grzybowskim (skierowaną przeciwko poborowi do armii rosyjskiej w związku z wojną z Japonią). Był autorem większości odezw PPS w tym czasie. W styczniu 1905 r. zorganizował wielki strajk powszechny, który przerodził się we wrzenie rewolucyjne. 29 stycznia 1905 r. został aresztowany przez patrol. W czasie rewizji znaleziono przy nim materiały PPS. Jak stwierdzono w dokumentach policyjnych, płocki mieszczanin, Żyd polskiej narodowości, wyznania judejskiego został osadzony w Cytadeli Warszawskiej. 23 listopada 1905 r. sąd jednak go uniewinnił, dzięki czemu Kwiatek wyjechał za granicę. Niebawem po VIII Zjeździe PPS znów wrócił do Królestwa i podejmuje działalność w organizacji warszawskiej i CKR. Na konferencji Wydziału Bojowego PPS w lipcu 1906 r. pełnił funkcję sekretarza konferencji.

Organizator działalności oświatowej w Galicji

28 października 1906 r. ponownie został aresztowany na ulicy pod cudzym nazwiskiem "Albert Muller". Został jednak szybko rozpoznany. 21 marca 1907 r. otrzymał wyrok 2,5 roku więzienia, z zaliczeniem 10 miesięcy aresztu z 1905 r. Wyrok odbywał w więzieniu na Mokotowie, a następnie od 16 maja 1907 r. w Łomży. Więzienie opuścił 26 lutego 1908 r. chory na gruźlicę. Natychmiast wyjechał do Cieszyna, a następnie Krakowa. Po rozłamie w PPS nie mógł znaleźć miejsca, będąc zwolennikiem opcji "centrowej" lub "integralistycznej" nieopowiadającej się za żadną stron rozłamu. Poświęcił się działalności publicystycznej w pismach "Krytyka", "Sfinks", organizował odczyty. Organizował wiece i zebrania, uczestniczył w pracach Zarządu Uniwersytetu Ludowego im. Adama Mickiewicza

Odegrał wybitną rolę w organizowaniu Wydział Oświatowy Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego, którą następnie była kontynuowana przez Kazimierza Czapińskiego. Po otrzymaniu informacji o nieuleczalności choroby, nie chcąc być ciężarem dla innych, zastrzelił się 20 stycznia 1910 w Krakowie w Hotelu "Pod Różą".

Został pochowany na cmentarzu żydowskim w Krakowie. Komitet uczczenia pamięci pod przewodnictwem Bolesława Limanowskiego ufundował pamiątkowy grobowiec.

W grudniu 1930 r. pośmiertnie odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami.

W 1935 r. w Płocku Komitet uczczenia pamięci Józefa Kwiatka pod przewodnictwem Andrzeja Struga ufundował tablice pamiątkową na domu, w którym Józef Kwiatek się urodził. Od 1935 r. do dziś w Płocku istnieje ulica Józefa Kwiatka (dawna ulica Szeroka).

Bibliografia

• Jan Cynarski-Krzesławski, Józef Kwiatek (1874-1910), w: "Kronika Ruchu Rewolucyjnego w Polsce" Nr 1 z 1935 r.
• Henryk Piasecki, Żydowska organizacja PPS, Ossolineum, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, 1978;
• Aleksandra Piłsudska, Wspomnienia, Warszawa 2005, ISBN 83-88736-50-7
• Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego. Tom 3, Warszawa 1992 ISBN 83-900412-7-8

Linki zewnętrzne

• Opis manifestacji na pl. Grzybowskim
• Nagrobek Józefa Kwiatka na cmentarzu w Krakowie. rp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-29)].
• Józef Kwiatek: Kwestya żydowska (1904) w bibliotece Polona
• Jan Cynarski: Józef Kwiatek (1874-1910) (1935) w bibliotece Polona