Libijskie Siły Powietrzne

القوات الجوية الليبية

Państwo	Libia
Siły zbrojne	Siły Zbrojne Libii
Data utworzenia	1951
Znak rozpoznawczy

Libijskie Siły Powietrzne – siły zbrojne odpowiedzialne za prowadzenie działań w powietrzu. W wyniku nalotów NATO w 2011 mogły utracić większość ze swojego wyposażenia.

Symbol używany w latach 1969-1977.

Symbol używany w latach 1977-2011.

Libijski MiG-23 trafiony pociskiem AIM-9 Sidewinder w 1989.

Libijskie Ił-76, cel ataku w 1986.

Historia

W 1968 roku przed bezkrwawym zamachem stanu zamówiono 18 sztuk lekkich myśliwców F-5A/B. Finalnie rok później przez pucz kapitana Kaddafiego dostarczono jedynie 8 F-5A i 2 F-5B. Jeden samolot utracony został w trakcie użytkowania podczas nocnego patrolu. Druga maszyna doznała uszkodzeń w wyniku wypadku przy kołowaniu. Amerykańskie embargo na części zamienne utrudnił eksploatację. Przez pewien czas utrzymywano je przy pomocy greckiego personelu. Wycofano je przedwcześnie i 7 z nich trafiło w 1975 roku do Turcji.

W związku z utratą możliwości zakupu uzbrojenia w USA i Wielkiej Brytanii z powodów politycznych, Libia zaczęła od początku lat 70. kupować samoloty bojowe we Francji (Mirage 5, Mirage F1) i ZSRR (MiG-21, MiG-23, MiG-25, Su-20, Su-22, Su-24), a samoloty szkolno-bojowe także w Jugosławii (SOKO G-2 Galeb, jako ich największy zagraniczny użytkownik) i Włoszech (SF 260).

Z uwagi na izolację międzynarodową po zakończeniu zimnej wojny, dokładny stan lotnictwa Libii nie był znany, a wiele samolotów było niesprawnych z braku części i dopiero po 2003 roku i zniesieniu sankcji ONZ Libia zaczęła stopniowo otwierać się na świat. W grudniu 2006 roku zorganizowano w Libii pierwszą wystawę lotnictwa wojskowego LAVEX 06.

Podczas wojny domowej w Libii w 2011 roku, zwłaszcza na skutek ogłoszenia strefy zakazu lotów przez Radę Bezpieczeństwa ONZ, zniszczeniu uległo wiele samolotów strony rządowej. Począwszy od marca 2011 roku pozostałe samoloty libijskie były stopniowo zdobywane lub uciekały na stronę nowo utworzonych opozycyjnych Wojsk Lotniczych Wolnej Libii i były używane przeciw siłom rządowym Kaddafiego. W 2014 roku powstał uznany przez społeczność międzynarodową nowy rząd w Tobruku i podporządkowane mu lotnictwo podjęło od maja 2014 roku działania przeciw siłom islamistów, którzy zorganizowali też własne szczątkowe lotnictwo (ang. Libyan Dawn Air Force). Od 2013 roku wsparcia materiałowego nowemu rządowi Libii udzielił Egipt, dostarczając stare myśliwce MiG-21 i śmigłowce Mi-8.

Konflikty

• Konflikt graniczny między Libią i Egiptem (1977) – Status quo ante bellum, Libia utraciła około 20 Mirage 5 i 1 MiG-23MS.
• Wojna czadyjsko-libijska (1978–1987) – Czad wspierany przez Francję przejął kontrolę nad strefą Aozou, Libijczycy stracili ponad 20 samolotów, w tym 3 Tu-22B.
• Starcie nad zatoką Wielka Syrta (1981) – konfrontacja amerykańsko-libijska, w wyniku której dwa F-14A Tomcat z lotniskowca USS Nimitz zestrzeliły dwa libijskie Su-22M.
• Operacja El Dorado Canyon (1986) – nalot (w odwecie za zamach w Berlinie) amerykańskich F-111F, A-6E, A-7E i F/A-18 w wyniku którego zniszczono kilka libijskich Ił-76, kilkanaście MiG-23 i ponad 20 radarów lub wyrzutni rakiet przeciwlotniczych, Libijczycy zestrzelili jednego F-111.
• Starcie nad zatoką Wielka Syrta (1989) – konfrontacja amerykańsko-libijska, w wyniku której dwa F-14A Tomcat z lotniskowca USS John F. Kennedy zestrzeliły dwa libijskie MiG-23.
• Wojna domowa w Libii
  • Operacja Odyssey Dawn/Unified Protector – nieznana liczba maszyn zniszczona na ziemi, eliminacja libijskiej obrony przeciwlotniczej.

Działania zbrojne z niewielkim zaangażowaniem:

• Wojna sześciodniowa (1967)
• Wojna Jom Kipur (1973)
• Wojna ugandyjsko-tanzańska (1978-1979)

Wyposażenie

Samolot	Typ	Wersja	Dost.	Rok	W służbie	Uwagi
Samoloty myśliwskie
MiG-21	myśliwiec myśliwiec treningowy myśliwiec	21PF 21bis 21UM 21MF	50 94 25 8+	1975 1980 2013	7	W 2011 rozbił się MiG-21UM. Dwie sztuki utracono w 2014 roku. Co najmniej 8 MiG-21MF otrzymano od 2013 z Egiptu
MiG-23	myśliwsko-bombowy treningowy myśliwiec treningowy	23BN 23UB 23MS/ML 23UM	24 5 } 140	1975 1976	2	Od 1979 dostarczono drugą partie 100 maszyn, nadal w służbie, co najmniej jeden zestrzelono w 2011. Około 12–18 sztuk MiG-23BN przekazano Sudanowi w 1988. Jeden zestrzelony w 2011, kolejny MiG-23ML w 2016 roku. Jeden MiG-23UM rozbił się w 2016.
Dassault Mirage F1	szturmowy wielozadaniowy treningowy	F1AD F1ED F1BD	16 16 6	1978 1979 1978	3	8 sztuk we Francji, dwa F1ED #502 i #508, które uciekły na Maltę wróciły do kraju. #402 przywrócony do służby.
Su-22	samolot szturmowy	22M/M3 22UM3K	} 90	1980	2	W 2011 sześć zniszczonych przez NATO lub dezerterów.
Samoloty transportowe
An-26	taktyczny transportowiec		12	1983	2	Nadal w użyciu.
An-72	taktyczny transportowiec		2	?	1
Lockheed C-130 Hercules	średni transportowiec	130H	4	1970	2	Cztery kolejne opłacone samoloty wyprodukowano i nigdy nie dostarczono. Nadal w służbie, #5A-DOM utracono 29 kwietnia 2018.
Samoloty szkolno-treningowe
Aero L-39 Albatros	samolot wsparcia/ szkolenie zaawansowane	39ZO	181	1978	1	Wersja uzbrojona, 10 sztuk przekazano Egiptowi.
Śmigłowce
AgustaWestland AW139	śmigłowiec		2	2010	1	Do 2010 do policji dostarczono dwa z pięciu sztuk. Jeden uszkodzony na lotnisku w Trypolisie.
Elicotteri CH-47 Chinook	ciężki śmigłowiec transportowy	CH-47C	20	1976 1980	3	Dwie partie dostaw, 12 sprzedano ZEA.
Mi-2	użytkowy		20	1979	4
Mi-8	transportowy	Mi-8T	50	1976	8
Mi-14	śmigłowiec ZOP	Mi-14PL	12	1982	4	Także gaśnicze Mi-14PZh.
Mi-24	śmigłowiec szturmowy	Mi-25 Mi-35	40 12	1979 1980	3	Co najmniej dwa Mi-35 zniszczone w 2011 przez NATO.

W przeszłości

Wycofane z uzbrojenia
Samolot	Typ	Wersja	Dost.	Rok	Uwagi
Samoloty myśliwskie
Northrop F-5 Freedom Fighter	myśliwsko-bombowy treningowy	F-5A F-5B	8 2	1968	Sprzedane Turcji w 1975. Kolejnych osiem F-5A objętych embargiem, w 1972 dostarczone do lotnictwa Wietnamu.
Dassault Mirage 5	szturmowy myśliwsko-bombowy rozpoznawczy treningowy	5D 5DE 5DR 5DD	53 32 10 15	1971 1973 1971 1971	Sprzedane Pakistanowi na części.
MiG-25	myśliwiec przechwytujący treningowy rozpoznawczy	25P 25PU 25RB	} 60 15	1979 1978	Wycofane. W 2015 jeden rozbił się w czasie lotu testowego.
Samoloty szturmowe/bombowe
Tu-22	samolot bombowy treningowy	Tu-22B Tu-22U	} 24	1976	Wycofane
Su-24	samolot szturmowy	Su-24MK	6	1989	Wycofane, prawdopodobnie wszystkie zniszczone w 2011, w różnych okolicznościach.
Samoloty transportowe/powietrzne tankowce
Ił-76	ciężki transportowiec powietrzny tankowiec	Ił-76 Ił-76TD Ił-78	4 ? ?	1979 ? ?	W użyciu w lotnictwie cywilnym.
Aeritalia G.222	lekki transportowiec	G.222T	20	1981	Wycofane, znane też jako G.222L.
Let L-410 Turbolet	lekki transportowiec	L-410T L-410UVP	9 6	1984 1986	Los nieznany.
Samoloty szkolno-treningowe
Lockheed T-33 Shooting Star	treningowe	T-33A	5	1963	Wycofane, ex-USA, dostarczono 2 w 1963 i 3 w 1966 do szkolenia pilotów F-5.
SOKO G-2 Galeb	samolot wsparcia/ szkolenie podstawowe	G-2A-E	116	1976 1983	Zakupiono też jednomiejscową wersje J-21 Jastreb. Co najmniej sześć zniszczonych w 2011 przez NATO, w tym jeden tuż po wylądowaniu.
Aermacchi SF 260	samolot wsparcia/ szkolenie podstawowe	260W 260ML	110 130	1978 1982	Uzbrojone, używane w czasie wojny w Czadzie, część zmontowano w Libii, Alenia Aermacchi wyremontowała 12 sztuk, jeden SF 260ML zniszczono w 2011.
Śmigłowce
Bell 206	użytkowy	AB206A	5	1974
Bell 212	śmigłowiec VIP	AB212	2	1974 1980