Majer Bałaban

Majer Bałaban
Data i miejsce urodzenia	20 lutego 1877 ; Lwów
Data i miejsce śmierci	26 grudnia 1942 ; Warszawa
Miejsce spoczynku	cmentarz żydowski; w Warszawie
	Multimedia w Wikimedia Commons

Majer Samuel Bałaban (hebr. מאיר בלבן; ur. 20 lutego 1877 we Lwowie, zm. 26 grudnia 1942 w Warszawie) – polski historyk, orientalista i pedagog żydowskiego pochodzenia, rabin, jeden z najwybitniejszych badaczy dziejów Żydów w Polsce, współredaktor „Nowego Życia”.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Aleksandra i Matyldy z Mayerów^[1].

W 1890 ze stopniem pierwszym ukończył IVb klasę w C. K. IV Gimnazjum we Lwowie^[2]. W latach 1895–1897 studiował prawo, a w latach 1902–1904 historię i filozofię na Uniwersytecie Lwowskim pod kierunkiem Szymona Aszkenazego. Doktorat obronił w 1904. Od roku szkolnego 1904/1905 jako zastępca nauczyciela uczył religii wyznania mojżeszowego w C. K. IV Gimnazjum we Lwowie, po czym w 1909/1910 został przeniesiony do C. K. VII Gimnazjum we Lwowie^[3]. Uczył religii mojżeszowej w Prywatnym Gimnazjum Zofii Strzałkowskiej we Lwowie^[4]. W 1911 ożenił się z Gizelą Alter^[1].

W czasie I wojny światowej pełnił posługę rabina wojskowego w armii austriackiej na terenie Lublina. Po wojnie zamieszkał w Warszawie, gdzie był współzałożycielem i rektorem utworzonego z inicjatywy partii Mizrachi Seminarium Rabinicznego Tachkemoni (z hebr. Wiedza). Z pracy w seminarium zrezygnował w 1930 po konflikcie z Mojżeszem Sołowiejczykiem, który oskarżył Bałabana o negatywny wpływ na młodzież. W 1928 habilitował się na Uniwersytecie Warszawskim^[5]. Współtworzył Instytut Nauk Judaistycznych w Warszawie, którego był profesorem od 1928. Wykładał na Wolnej Wszechnicy Polskiej, w żydowskim gimnazjum Ascola, a od 1936 był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego. Pracował także w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.

W 1940 został przesiedlony do getta warszawskiego, gdzie kierował Wydziałem Archiwalnym Judenratu. W 1941 został głównym rabinem synagogi Nożyków.

Zmarł w nieustalonych okolicznościach, według jednej z wersji popełnił samobójstwo. Jest pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 9, rząd 10)^[6]^[7].

Twórczość

Majer Bałaban był autorem kilkudziesięciu książek uchodzących za najważniejsze dzieła podejmujące tematykę kultury i obyczajów polskich Żydów, między innymi:

1903: Przegląd literatury historii Żydów w Polsce.
1904: Izak Nachmanowicz żyd lwowski XVI wieku. Studyum historyczne.
1906: Żydzi lwowscy na przełomie XVI i XVII wieku. (II wydanie w 1909)
1909: Dzielnica żydowska, jej dzieje i zabytki.
1914: Bagno głębokie. W. Sprawy i rzeczy ukraińskie. Materyały do dziejów kozaczyzny i hajdamaczyzny.
1916: Dzieje Żydów w Galicyji i w Rzeczypospolitej Krakowskiej 1772-1868.
1919: Die Judenstadt von Lublin.
1920: Z historii Żydów w Polsce. Szkice i studja.
1922: Rabin dr. Samuel Abraham Poznański (1864-1921). Szkic biograficzny.
1925: Historia i literatura żydowska, ze szczególnym uwzględnieniem historii Żydów w Polsce.
1927: Bóżnice obronne na wschodnich kresach Rzeczypospolitej.
1927: Studja historyczne.
1928: Kiedy i skąd przybyli Żydzi do Polski.
1929: Zabytki historyczne Żydów w Polsce.
1930: Żydzi w Polsce.
1931: Historia Żydów w Krakowie i na Kazimierzu 1304-1655. T.1, T.2 (II wydanie w 1936)
1932: Z zagadnień ustrojowych żydostwa polskiego.
1938: Żydzi w powstaniu 1863 r.

Autor biogramów w Polskim Słowniku Biograficznym (Cwi Hirsz Askenazy, Salomon Askenazy, t. 1, 1935).

Przypisy

↑ ^a ^b Łoza 1938 ↓, s. 21.
↑ Sprawozdanie Dyrektora C. K. IV Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1890. Lwów, 1890, s. 120.
↑ Władysław Kucharski: Przegląd historyczny 50-lecia Gimnazjum IV im. Jana Długosza we Lwowie. W: Władysław Kucharski (red.): Księga pamiątkowa 50-lecia Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie. Lwów: 1928, s. 49.
↑ Sprawozdanie Dyrekcyi Prywatnego Gimnazjum Żeńskiego Zofii Strzałkowskiej we Lwowie za rok szkolny 1906/07. Lwów: 1907, s. 37.
↑ Hanna Węgrzynek: Bałaban Majer w Żydzi Polscy. Historie niezwykłe. Warszawa: Demart, 2010, s. 21. ISBN 978-83-7427-3923.
↑ Grób Majera Bałabana w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie
↑ Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003. ISBN 83-916419-3-7. – tu jednak błędnie kwatera 10 rząd 1

Bibliografia

Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938.
AndrzejA. Żbikowski AndrzejA., Żydzi, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2005, ISBN 83-7384-193-8, OCLC 69469471 .
Jan Jagielski: Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej 49/51. Z. 1, Kwatery przy Alei Głównej. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce, 1996, s. 12-13. ISBN 83-90-66296-5.

Linki zewnętrzne

Majer Bałaban – wykaz publikacji w LitDok Bibliografia Historii Europy Środkowowschodniej, Herder-Institut (Marburg)
Majer Bałaban na beisolam.jewish.org.pl. beisolam.jewish.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
Majer Bałaban (1877 - 1942)
Prace Majera Bałabana w serwisie Polona.pl

[CITEREFŁoza193821-1] Łoza 1938 ↓, s. 21.

[2] Sprawozdanie Dyrektora C. K. IV Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1890. Lwów, 1890, s. 120.

[3] Władysław Kucharski: Przegląd historyczny 50-lecia Gimnazjum IV im. Jana Długosza we Lwowie. W: Władysław Kucharski (red.): Księga pamiątkowa 50-lecia Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie. Lwów: 1928, s. 49.

[4] Sprawozdanie Dyrekcyi Prywatnego Gimnazjum Żeńskiego Zofii Strzałkowskiej we Lwowie za rok szkolny 1906/07. Lwów: 1907, s. 37.

[5] Hanna Węgrzynek: Bałaban Majer w Żydzi Polscy. Historie niezwykłe. Warszawa: Demart, 2010, s. 21. ISBN 978-83-7427-3923.

[Balaban-6] Grób Majera Bałabana w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie

[7] Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003. ISBN 83-916419-3-7. – tu jednak błędnie kwatera 10 rząd 1

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]