Monte di Pietà w Valletcie
 Fasada Monte di Pietà | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Monte di Pietà Buildings, 46, Merchant’s Street |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Francesco Buonamici (tylko fasada, przypisywany) |
| Kondygnacje |
3 |
| Ukończenie budowy |
~1577 |
| Ważniejsze przebudowy |
połowa XVII w. |
| Właściciel |
Rząd Malty |
Położenie na mapie Morza Śródziemnego  | |
Położenie na mapie Malty  | |
 35°53′51,4″N 14°30′49,0″E/35,897611 14,513611
| |
Monte di Pietà, wcześniej znana jako Monte di Sant'Anna – instytucja charytatywna pożyczająca potrzebującym pieniądze na niewielki procent, pod zastaw złota, srebra lub innych wartościowych przedmiotów. Na Malcie ten bank pobożny został założony w roku 1598, w okresie brytyjskim znany był jako Public Pawn-Brokery. Działa nadal, współcześnie jako część Urzędu Skarbowego (Inland Revenue Department). Od roku 1773 Monte di Pietà zajmuje XVI-wieczny pałac w Valletcie.
Instytucja
[edytuj | edytuj kod]Bank pobożny został założony 15 stycznia 1598 roku pod nazwą Monte di Sant'Anna, kiedy portugalski brat-rycerz Manuel de Couros uzyskał zgodę wielkiego mistrza Martina Garzeza na podarowanie 2000 scudi, aby założyć fundusz na zlikwidowanie lichwy, która podobno była praktykowana przez niewolników i Żydów. Pożyczkobiorca musiał zapłacić 2 grani za każde pożyczone 1 scudo – stopa procentowa banku wynosiła niewiele, bo ok. 0,8% (1 scudo równał się 240 grani). Zastawione dobra, jeśli ich właściciel nie spłacił pożyczki wraz z procentem, mogły być sprzedane na aukcji po upływie roku. Instytucja mieściła się w części Banca Giuratale (od roku 1598), później przeniosła się do Castellani, zaś w roku 1773 do budynku zajmowanego do dzisiaj[1][2].
W roku 1699 wielki mistrz Ramon Perellos y Roccaful podarował do Monte kwotę 5372 scudi. Części tej hojnej darowizny przypisywano pochodzenie ze skarbu, odnalezionego podczas budowy katedry w Mdinie[1]. Podczas burzenia domu, aby zrobić miejsce pod świątynię, robotnicy znaleźli średniowieczną urnę ze złotymi monetami z okresu arabskiego osadnictwa na Malcie. Zostały one rozpoznane po arabskich napisach z jednej strony, zaś po drugiej wyobrażone były trzy elementy w kształcie gruszki, podobne do tych w herbie Perellosa. Perellos rościł sobie prawo do nich z powodu podobieństwa „gruszek”, lecz biskup poprosił papieża o rozsądzenie sporu. Innocenty XII zawyrokował, że biskup ma prawo do połowy skarbu, ponieważ znaleziony został na terenie kościelnym, druga połowa ma być hojnie użyta w Monte di Pietà[3]. Kapitał pieniężny instytucji wzrósł w XVIII wieku, włączając w to sprzedaż kamienic podarowanych w roku 1712 przez Giuseppe Scipione Camilleriego, a także przeniesienie funduszy z Università oraz Castellania do Monte w latach, odpowiednio, 1720–1721 i 1724[1].
28 czerwca 1787 roku wielki mistrz Emmanuel de Rohan-Polduc połączył kapitały Monte di Pietà oraz Monte della Redenzione degli Schiavi, instytucji założonej przez Alofa de Wignacourt w roku 1607 w celu wykupywania chrześcijańskich niewolników z rąk muzułmanów. Obie te instytucje zostały połączone w Monte di Pietà e Redenzione[1]. Nazwa ta przetrwała do wczesnych lat XIX wieku, kiedy w związku ze zniesieniem niewolnictwa przywrócono jej pierwotną wersję – Monte di Pietà[4].
Monte di Pietà kontynuowała swoją działalność w czasie francuskiej okupacji Malty w roku 1798, lecz z początkiem maltańskiego powstania wszystkie przedmioty zastawne i cały kapitał zostały zabrane przez rząd okupacyjny. Po zakończeniu blokady, w okresie protektoratu brytyjskiego, instytucja została ponownie otwarta przez komisarza cywilnego Alexandra Balla 10 października 1800 roku[1].
1 kwietnia 1977 roku kapitały pieniężne Monte di Pietà zostały przekazane rządowi maltańskiemu[5]. Od tego czasu instytucja jest częścią Urzędu Skarbowego (Inland Revenue Department), podlegając Ministerstwu Finansów. Każdy w wieku powyżej 18 lat może w niej zdeponować wartościowe dobra w zamian za gotówkę. Roczna stopa procentowa wynosi 5%, jest płatna w ciągu trzech lat[6].
Monte di Pietà zaczął podupadać w latach 2010–2015, od kiedy ustalone przez rząd stopy procentowe przestały być konkurencyjne w porównaniu z cenami płaconymi przez sklepy z biżuterią, ze względu na wzrost wartości złota[7]. Jednakże od stycznia 2016 roku ceny przedmiotów zastawnych poszły w górę do poziomu najwyższego w ostatniej dekadzie[6].
Budynek
[edytuj | edytuj kod]
Monte di Pietà mieści się w XVI-wiecznym pałacu, stojącym przy 46, Merchants Street. Jego barokowa fasada zbudowana została w połowie XVII wieku, prawdopodobnie przez inżyniera wojskowego, Francesco Buonamiciego. Budynek jest trzykondygnacyjny, główne wejście udekorowane jest gzymsem ze sztukaterią, zaś zwieńczone frontonem. Po obu stronach głównej bramy są boczne wejścia, z każdej strony po jednym. Pierwsze piętro posiada dwa okna, drugie – trzy[10].
Budynek, od roku 1577 do 1721, pełnił rolę Banca Giuratale, miejsca posiedzeń Università (miejskiej rady administracyjnej) Valletty. 30 lipca 1721 roku został pozyskany przez Skarb Zakonu św. Jana, w zamian za dom ulokowany po przeciwnej stronie ulicy, który stał się nowym Banca Giuratale. Od tego czasu Skarb Zakonu używał budynku jako biura sprzedaży spogli zmarłych rycerzy Zakonu[1].
14 sierpnia 1749 roku wielki mistrz Manuel Pinto da Fonseca podarował budynek Giuseppe Cohenowi, neoficie, który odkrył spisek niewolników. Pozostawał w rodzinie Cohen do roku 1773, kiedy budynek został przejęty, aby pomieścić Monte di Pietà, w zamian za spłatę w formie corocznej annuity. W tym czasie został przebudowany do stanu, w jakim jest obecnie[1].
W latach 2007–2008 budynek doznał pewnych uszkodzeń strukturalnych, których powodem były prace budowlane na pobliskiej parceli[11].
Pałac zaliczony jest przez Malta Environment and Planning Authority do zabytków narodowych I klasy[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Victor F. Denaro. Houses in Merchants Street, Valletta. „Melita Historica”. 2 (3), s. 161–164, 1958. [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04]. (ang.).
- ↑ Nicholas De Piro: Valletta: A City Built by Gentlemen for Gentlemen. Miranda Publications, 1997, s. 85. ISBN 99909-85-00-6. (ang.).
- ↑ Thomas MacGill: A Handbook, or Guide for Strangers Visiting Malta. 1839, s. 94. (ang.).
- ↑ Paul Cassar. The concept and range of charitable institutions up to World War I. „Malta Medical Journal”. 18 (1), s. 48–49, 03.2006. [zarchiwizowane z adresu 2016-03-17]. (ang.).
- ↑ Uwe Jens Rudolf, Warren G. Berg: Historical Dictionary of Malta. Wyd. 2. Scarecrow Press, 2010, s. 35. ISBN 978-0-8108-7390-2. (ang.).
- ↑ a b Value of items pawned at January Monti di Pietà highest in a decade. [w:] Times of Malta [on-line]. 2016-03-04. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. (ang.).
- ↑ Keith Micallef: Gold price may save Monte di Pietà. [w:] Times of Malta [on-line]. 2016-01-01. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-17)]. (ang.).
- ↑ Acquisition of Immovable Property in Malta. Inland Revenue Malta. [dostęp 2017-05-18]. (ang.).
- ↑ Franica Pulis: €400,000 worth of jewellery pawned at Monte di Pietà. Malta Today, 2011-08-21. [dostęp 2017-05-18]. (ang.).
- ↑ a b One World – Protecting the most significant buildings, monuments and features of Valletta (106). [w:] Times of Malta [on-line]. 2009-04-04. [dostęp 2017-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-17)]. (ang.).
- ↑ Monte Di Pieta’ building again damaged due to excavation work below. [w:] The Malta Independent [on-line]. 2008-08-24. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-17)]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- George Percy Badger: Historical Guide to Malta and Gozo. Calleja, 1869, s. 203–206. (ang.).
- 17-Valletta / Archbishop and Merchant Street. W: Susanna Hoe: Malta. Women, history, books and places. Oxford: Holo Books, 2015, s. 369-370. ISBN 978-0-9572153-5-1. (ang.).
