Paprotka
 Paprotka zwyczajna | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Klasa | |||
| Podklasa | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
paprotka | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Polypodium L. Sp. Pl.2. 1082. 1753 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
| |||
Paprotka (Polypodium) – rodzaj roślin należący do rodziny paprotkowatych. Liczba gatunków tu zaliczanych w różnych źródłach i ujęciach systematycznych waha się zazwyczaj od ok. 40[2] do 100[5]–110[6]. Taksonomiczne bazy danych zaliczają tu 58[7]–59[4] gatunków zweryfikowanych. Rodzaj jest niemal kosmopolityczny[6][5] – występuje na wszystkich kontynentach półkuli północnej, poza tym w południowej Afryce oraz w Ameryce Południowej[4]. Największe zróżnicowanie osiąga w strefie międzyzwrotnikowej na kontynentach amerykańskich[6]. We florze Polski występują dwa gatunki – pospolita paprotka zwyczajna P. vulgare i bardzo rzadka paprotka przejściowa P. interjectum oraz mieszaniec między nimi – paprotka mieszańcowa P. ×mantoniae[8][9].
Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne. Polypodium glycyrrhiza był rośliną jadalną dla Indian. Ten gatunek podobnie jak P. virginianum i paprotka zwyczajna stosowane były także jako rośliny lecznicze. Paprotka zwyczajna wykorzystywana była także do aromatyzowania tytoniu[6]. W kłączach kilku gatunków (m.in. paprotki zwyczajnej) stwierdzono wysokie stężenia fitoekdysonów[6][10].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Jest to jeden z 9 rodzajów w ujęciu systemu PPG I (2016) z podrodziny Polypodioideae Sweet z rodziny paprotkowatych Polypodiaceae[2]. W obrębie podrodziny jest siostrzany względem rodzaju Pleurosoriopsis[11]. W tradycyjnym ujęciu rodzaj miał charakter polifiletyczny[12] i wciąż w XXI wieku korygowano jego ujęcie wyłączając kolejne gatunki do innych rodzajów[13][14][11].
- Wykaz gatunków
(gatunki zweryfikowane według Plants of the World Online)[4]
- Polypodium abitaguae Hook.
- Polypodium aequale Maxon
- Polypodium alavae A.R.Sm.
- Polypodium amorphum Suksd.
- Polypodium appalachianum Haufler & Windham
- Polypodium arcanum Maxon
- Polypodium × aztecum Windham & Yatsk.
- Polypodium californicum Kaulf.
- Polypodium calirhiza S.A.Whitmore & A.R.Sm.
- Polypodium cambricum L.
- Polypodium castaneum Maxon ex Tejero
- Polypodium chiapense A.M.Evans & A.R.Sm.
- Polypodium chionolepis Sodiro
- Polypodium chirripoense Lellinger
- Polypodium christensenii Maxon
- Polypodium colpodes Kunze
- Polypodium conterminans Liebm.
- Polypodium diplotrichum Mickel & Beitel
- Polypodium eatonii Baker
- Polypodium echinolepis Fée
- Polypodium ensiforme Thunb.
- Polypodium eperopeutes Mickel & Beitel
- Polypodium exsul Mett.
- Polypodium fauriei Christ
- Polypodium fissidens Maxon
- Polypodium flagellare Christ
- Polypodium × font-queri Rothm.
- Polypodium fraternum Schltdl. & Cham.
- Polypodium glycyrrhiza D.C.Eaton
- Polypodium haitiense Urb.
- Polypodium hesperium Maxon
- Polypodium hispidulum Bartlett
- Polypodium × huancayanum G.Kunkel
- Polypodium × incognitum Cusick
- Polypodium interjectum Shivas – paprotka przejściowa
- Polypodium kamelinii Shmakov
- Polypodium kunzeanum C.Chr.
- Polypodium longipetiolatum Brade
- Polypodium macaronesicum A.E.Bobrov
- Polypodium × mantoniae Rothm. – paprotka mieszańcowa
- Polypodium martensii Mett.
- Polypodium moricandii Mett.
- Polypodium moritzianum Link
- Polypodium otites L.
- Polypodium oxylepis C.Chr.
- Polypodium pellucidum Kaulf.
- Polypodium pinnatissimum R.C.Moran
- Polypodium plectolepidioid es Rosenst.
- Polypodium plesiosorum Kunze
- Polypodium pleurosorum Kuntze
- Polypodium praetermissum Mickel & Tejero
- Polypodium puberulum Schltdl. & Cham.
- Polypodium quitense Baker
- Polypodium rhodopleuron Kunze
- Polypodium riograndense Lindm.
- Polypodium ryanii Kaulf.
- Polypodium saximontanum Windham
- Polypodium × schneideri G.Schneid.
- Polypodium scouleri Hook. & Grev.
- Polypodium × shivasiae Rothm.
- Polypodium sibiricum Sipliv.
- Polypodium subpetiolatum Hook.
- Polypodium trinitense Jenman
- Polypodium ursipes Moritz
- Polypodium × vianei Shmakov
- Polypodium virginianum L.
- Polypodium vulgare L. – paprotka zwyczajna
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ a b c The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
- ↑ Polypodium vulgare. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-02-22].
- ↑ a b c d Polypodium L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-01-05].
- ↑ a b Polypodium Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-01-05].
- ↑ a b c d e David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 742, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Michael Hassler: Polypodium L.. [w:] World Plants. Synonymic Checklist and Distribution of the World Flora. Version 11.1 [on-line]. [dostęp 2021-01-05].
- ↑ Szczęśniak E., Zenkteler E., Gola E. M., Jędrzejczak I. 2012. The genus Polypodium L. in Poland - a key to the species determination. In: E. Szczęśniak, E. Gola (eds), Genus Polypodium L. in Poland. Polish Botanical Society, Wrocław, p. 5-25.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 137, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Gerard Nowak, Arletta Moroch, Maria Urbańska, Joanna Nawrot, Lidia Ratajczak, Renata Dawid-Pać. Ekdysony roślinne. „Postępy Fitoterapii”. 1, s. 15-21, 2012.
- ↑ a b Elisabeth M.Otto, Thomas Janßen, Hans-Peter Kreier, Harald Schneider. New insights into the phylogeny of Pleopeltis and related Neotropical genera (Polypodiaceae, Polypodiopsida). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 53, 1, s. 190-201, 2009. DOI: 10.1016/j.ympev.2009.05.001.
- ↑ Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf. A classification for extant ferns. „Taxon”. 55 (3), s. 705–731, 2006. (ang.).
- ↑ Francine C. Assis, Thaís Elias Almeida, Stephen J. Russell, Harald Schneider, Alexandre Salino. Molecular Phylogeny and Recircumscription of the Fern Genus Pecluma (Polypodiaceae–Polypodiopsida). „Phytotaxa”. 247, 4, 2016. DOI: 10.11646/phytotaxa.247.4.1.
- ↑ Alan R. Smith, Hans-Peter Kreier, Christopher H. Haufler, Tom A. Ranker, Harald Schneider. Serpocaulon (Polypodiaceae), a new genus segregated from Polypodium. „Taxon”. 55, 4, s. 919-930B, 2006. DOI: 10.2307/25065686.