Stefan Zweig

Stefan Cvajg
Stefan Cvajg
U lind më	28 Nëntor 1881; Vjenë
Vdiq më	23 Shkurt 1942; Rio de Janeiro
Kombësia	Austriak shtetës i Britanisë
Gjinitë letrare	novelist

Stefan Cvajg lindi më 28 Nëntor të vitit 1881 në Vjenë, Austri dhe vdiq më 23 Shkurt 1942 në Rio de Janeiro, Brazil. Ishte një ndër shkrimtarët më të shquar austriakë.

Biografia

Stefan Zweig (i njohur më shumë si 'Stefan Cvajg'), është një nga shkrimtarët më të njohur në botë, i viteve 20-të dhe 30-të. Ai shkroi novela dhe tregime, si edhe shumë biografi, të figurave të njohura të historisë së botës, ndër të cilat më e famshmja është biografia e Mary Stewart (Maria Stjuart), si edhe ajo e perandoreshës, Mari Antuanete. Fillimisht, veprat e tij u botuan në gjuhën angleze nën pseudonimin 'Stephen Branch' (Stefan Brenc - përkthim i emrit origjinal).

Ai ishte i biri i Moris Zweig, pasanik hebre i cili prodhonte tekstile si dhe i Ida Brettauer, e bija e një familjeje bankierësh italianë. Edhe pse rridhte nga familje hebraike, feja nuk luajti ndonjë rol në edukimin dhe formimin e Zweig. "Feja ime ishte thjesht një rastësi si rjedhojë e prejardhjes sime" - është shprehur ai gjatë një interviste.

Zwejg studioi filozofi dhe histori letërsie, si dhe ishte pjestar i lëvizjes avangarde, “Viena e Re”. Edhe pse esetë e tij botoheshin në 'Neue Freie Presse', botuesi i së cilës ishte udhëheqësi zionist Teodor Herzl. Ai nuk ishte i ndikuar nga nacionalizmi hebraik i Herzlit. Cvajg-u e braktisi Austrinë pas ardhjes në fuqi të Hitleri-t. Gjatë kësaj periudhe ai u mbështet botërisht nga kompozitori Richard Shtraus, i cili refuzoi të hiqte emrin e Cvajgut nga parrullat për prezantimin e operas së tij 'Gruaja e heshtur' (Die schweigsame Frau_) në Dresden. Për këtë arsye, Hitleri nuk e ndoqi hapjen e operistikës së muzikantit më të madh të kohës së tij, si dhe pas tre shfaqjesh, opera u ndalua. Cvajg studjoi ne Austri, France dhe Gjermani. Në vitin 1904 ai mbaroi doktoraturën për filozofi dhe arte të bukura nga Universiteti i Vienës. Përpara se të vendosej në Salzburg (1913), ai udhëtoi nëpër shumë vënde të botës. Në 1914, Cvajg u martua me Friderike Maria Burger von Winternitz (1882-1971), e cila i kishte dërguar letra adhurimi që nga viti 1901. Friderike u bë shkrimtare gjithashtu dhe ata jetuan bashkë, me dy vajzat e saj nga martesa e parë, për më shumë se 20 vjet.

Vepra e parë e Zweig ishte përmbledhja poetike 'Litarë të argjendtë' (Silberne Saiten), e cila u botua në vitin 1901 kur ai ishte 20 vjeç. Më pas u botua në Zvicër, drama e tij kundër luftës, titulluar 'Jeremiah', të cilën ai e shkroi në vitin 1917 kur ishte ushtar. Kjo dramë frymëzohej nga Lufta e Parë Botërore dhe u luajt për herë të parë në Nju Jork në vitin 1939. Cvajg shkroi dhe drama të tjera si 'Tersites' në 1907, një tragjedi e shkruar në vargje të lira si dhe 'Jetë në det' (Das Hause Am Meer) në 1912, tek e cila pasqyrohej Lufta Civile në Amerikë. Cvajg jetoi për gati 20 vjet në Salzburg edhe pse si kohën më të madhe e kalonte nëpër udhëtime. Gjatë Luftës së Parë, ai punoi në arkivat e Ministrisë Austriake të Luftës, por u detyrua te largohej për në Zürich atëherë kur bindjet e tij paqësore ranë ndesh me bindjet e eprorëve të tij. Cvajg u bë i njohur fillimisht si poet dhe përkthyes (ai zotëronte 5 gjuhë të huaja, përveç hebraishtes, latinishtes dhe greqishtes së lashtë) dhe më pas si biograf, tregimtar dhe novelist.

Ai njihet si intelektuali i parë që hodhi idenë e një Europe të Bashkuar, në vitin 1908. Cvajg u përqendrua në mësimet e Sigmund Freud, ndikimi i të cilit ndihet në gjithë krijimtarinë e tij, sidomos në analizat e tij biografike për njerëzit më të shquar të të gjitha kohërave: Filozofë, burra shteti, mbretër e mbretëresha, shkrimtarë të shquar, etj. Gjatë kohës në Salzburg, Cvajg filloi të besonte se persekutimi që Hitleri po u bënte hebrejve në atë kohë, lidhej direkt me vetë Cvajgun. Ai kurrë nuk u shërua nga ky fiksim, i cili rrjedhimisht u shndërrua në paranojë. Kur emigroi në Angli (jetoi në Bat dhe Londër), Cvajg kreu studime për librin e tij të ardhshëm 'Mary, Mbretëresha e Skocisë'. Në atë kohë ai u takua përsëri dhe me Freud, me të cilin ishte njohur në vitet 20. Në vitin 1938 ai botoi librin 'Padurimi i zemrës' (Ungeduld des herzens), një histori e zezë dashurie që tregon edhe njohjen e Cvajgut me teorinë psikanalitike të ndjenjës së fajit, një liber ku dashuria fajtore kurorëzohet me një vetëvrasje të dëshiruar e të kërkuar nga dy personazhet kryesore të librit. Ndërsa në vitin 1938, Cvajg fitoi nënshtetësinë Britanike dhe në vitin 1940, pas një turneu të suksesshëm mësimdhënieje në pothuajse tërë Amerikën jugore, ai u vendos në Brazil.

Cvajgu u nda nga Friderike në 1938 dhe një vit më vonë u martua me Charlotte Altmann, e cila ishte sekretarja e tij që nga viti 1933. Charlotte, ishte 27 vjeç më e re se Cvajg. Në vitin 1941 ata shkuan të dy në Brazil. Në librin 'Brazili-vëndi i së ardhmes' (1941), Cvajg përshkruan bukur historinë, ekonominë, kulturën e vendit duke dhënë përshtypje tepër interesante të cilat përputheshin dhe me thënien e Ameriko Vespucit kur zbuloi Tokën e Re, në të cilën thuhej se “... nëse Parajsa ekziston në Tokë, ajo nuk duhet të jetë shumë larg prej këtu...” Rënia e Singaporit në vitin 1942 përforcoi patundshmërisht bindjen e Cvajgut se "nazizmi" së shpejti do të pushtonte tërë botën. I zhgënjyer, i izoluar dhe larg Europës,

Cvajgu kreu vetëvrasje së bashku me gruan e tij, në Rio de Janeiro më 23 Shkurt, 1942. Me urdhër të diktatorit brazilian Getulio Vargas, shpenzimet e varrimit të Cvajgu u paguan nga shteti. Një ditë para se të vriste veten, Cvajgu dërgoi në shtyp librin 'Bota e së djeshmes', i cili u botua pak muaj pas vdekjes së tij. Ky libër kishte tone autobiografike dhe në një farë mënyre dënon kulturën europiane, të cilën në ato momente ai e quante të humbur. Në libër ai shkruan : "Shpresoj t'ja kem arritur qëllimit për gjetjen e një formule të vetme për kohën kur u rrita, domethënë para Luftës së Parë Botërore, duke e quajtur atë kohë 'Era e artë e sigurisë'."

Botimet origjinale

Silberne Saiten. Gedichte, 1901
Die Philosophie des Hippolyte Taine. Dissertation, 1904
Die Liebe der Erika Ewald. Novellen. Buchschmuck v. Hugo Steiner-Prag, Fleischel & Co., Berlin 1904
Die frühen Kränze. Gedichte, Insel, Lajpcigu 1906
Tersites. Ein Trauerspiel in drei Aufzügen, Insel, Lajpcigu 1907
Emile Verhaeren, Insel, Lajpcigu 1910
Erstes Erlebnis. Vier Geschichten aus Kinderland, Insel, Lajpcigu 1911
Das Haus am Meer. Ein Schauspiel in zwei Teilen (drei Aufzügen), Insel, Lajpcigu 1912
Der verwandelte Komödiant. Ein Spiel aus dem deutschen Rokoko, Insel, Lajpcigu 1913
Jeremias. Eine dramatische Dichtung in neun Bildern, Insel, Lajpcigu 1917
Erinnerungen an Emile Verhaeren, Privatdruck 1917
Das Herz Europas. Ein Besuch im Genfer Roten Kreuz. Umschlagzeichnung von Frans Masereel, Rascher, Zürich 1918
Legende eines Lebens. Ein Kammerspiel in drei Aufzügen, Insel, Lajpcigu 1919
Fahrten. Landschaften und Städte, Tal, Lajpcigu und Vjena 1919
Drei Meister. Balzac – Dickens – Dostojewski (= Die Baumeister der Welt. Versuch einer Typologie des Geistes, Band 1), Insel, *Lajpcigu 1920
Marceline Desbordes-Valmore. Das Lebensbild einer Dichterin. Mit Übertragungen von Gisela Etzel-Kühn, Insel, Lajpcigu 1920
Romain Rolland. Der Mann und das Werk, Rütten & Loening, Frankfurt 1921
Brief einer Unbekannten, Lehmann & Schulze, Dresden 1922
Amok. Novellen einer Leidenschaft, Insel, Lajpcigu 1922
Frans Masereel (mit Arthur Holitscher), Axel Juncker, Berlin 1923
Die gesammelten Gedichte, Insel, Lajpcigu 1924
Angst. Novelle. Mit Nachwort von E. H. Rainalter, Reclam, Lajpcigu 1925
Die Augen des ewigen Bruders. Eine Legende, Insel, Lajpcigu 1925
Der Kampf mit dem Dämon. Hölderlin – Kleist – Nietzsche (= Die Baumeister der Welt, Band 2), Insel, Lajpcigu 1925
Ben Jonson's „Volpone“. Eine lieblose Komödie in drei Akten. Frei bearbeitet von Stefan Zweig. Mit sechs Bildern nach Aubrey Beardsley, Kiepenheuer, Potsdam 1926
Der Flüchtling. Episode vom Genfer See, Bücherlotterie, Lajpcigu 1927
Abschied von Rilke. Eine Rede, Wunderlich, Tübingen 1927
Verwirrung der Gefühle. Drei Novellen, Insel, Lajpcigu 1927
Sternstunden der Menschheit. Fünf historische Miniaturen, Insel (IB 165), Lajpcigu o. J. (1927)
Drei Dichter ihres Lebens. Casanova – Stendhal – Tolstoi (= Die Baumeister der Welt, Band 3), Insel, Lajpcigu 1928
Rahel Rechtet mit Gott. In: Insel-Almanach auf das Jahr 1929, S. 112–131, Insel, Lajpcigu 1928
Joseph Fouché. Bildnis eines politischen Menschen, Insel, Lajpcigu 1929
Das Lamm des Armen. Tragikomödie in drei Akten (neun Bildern), Insel, Lajpcigu 1929
Die Heilung durch den Geist. Mesmer – Mary Baker Eddy – Freud, Insel, Lajpcigu 1932
Marie Antoinette. Bildnis eines mitt leren Characters, Insel, Lajpcigu 1932
Arabella. Oper von Strauss, 1933
Triumph und Tragik des Erasmus von Rotterdam, Herbert Reichner, Vjena 1934
Die schweigsame Frau. Komische Oper in drei Aufzügen. Frei nach Ben Jonson und Stefan Zweig. Musik von Richard Strauss. *Fürstner, Berlin 1935
Maria Stuart, Reichner, Vjena 1935
Gesammelte Erzählungen, 2 Bände (Band 1: Die Kette, Band 2: Kaleidoskop), Reichner, Vjena 1936
Castellio gegen Calvin oder Ein Gewissen gegen die Gewalt, Reichner, Vjena 1936
Der begrabene Leuchter. Novelle, Reichner, Vjena 1937
Begegnungen mit Menschen, Büchern, Städten, Reichner, Vjena 1937
Magellan. Der Mann und seine Tat, Reichner, Vjena 1938
Ungeduld des Herzens. Roman, Bermann-Fischer/de Lange, Stokholmi/Amsterdami 1939
Brazilian. Ein Land der Zukunft, Bermann-Fischer, Stokholmi 1941
Schachnovelle, Buenos Aires 1942
Die Welt von Gestern. Erinnerungen eines Europäers, Bermann-Fischer, Stokholmi 1942
Zeit und Welt. Gesammelte Aufsätze und Vorträge 1904–1940, Bermann-Fischer, Stokholmi 1943
Legenden, Bermann-Fischer, Stokholmi 1945
Balzac. Roman seines Lebens, hg. v. Richard Friedenthal, Bermann-Fischer, Stokholmi 1946
Fragment einer Novelle. Hrsg. v. Erich Fitzenbauer.

Veprat në shqip

Në luftë me djallin/ War With Devil (Monographs of Helderin, Claist and Nietsche), Stefan Cvajg, BAÇA
Shpirti që shëron / The Soul That Heals (novels), Stefan Cvajg, BAÇA
Triumfi dhe tragjizmi i Erazmit të Roterdamit/ The Triumph and the Tragedies of Erasmus from Rotterdam (monograph), Stefan Cvajg, Shtëpia e librit
Pështjellim ndjenjash/ Feelings Mixing (intimate notes about professor R. De. D), Stefan Cvajg, GLOBUS R.
Dashuria e Erika Evaldit / The Love of Erica Evald, Stefan Cvajg, FAN NOLI
Letra e një të panjohure/ Letter From An Unknown (novel), Stefan Cvajg, KOKONA

Lidhjet e jashtme