The printable version is no longer supported and may have rendering errors. Please update your browser bookmarks and please use the default browser print function instead.
'' شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى
ئومۇمىي ئەھۋال
تارىخى
قۇرۇلۇش: 1944-يىلى 12-نويابىر
شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى (ئۇيغۇر لاتىن يېزىقى : Sherqiy Türkistan Jumhuriyiti )بولسا 1944-يىلى غۇلجا دا قۇرۇلغان جۇمھۇرىيەتنى كۆرسىتىدۇ. 1933 - يىلى 12 - ئاپرىل سىياسى ئۆزگىرىشى نى قوزغاپ، شىنجاڭدا ھاكىمىيەتنىڭ قولغان ئالغان شېڭ شىسەي نىڭ 11 يىللىق ھۆكۈمرانلىقى ئاخىرلىشىپ، شىنجاڭ جۇڭخۇا مىنگو (خەنزۇچە :中华民国،中華民國)نىڭ رەسمى باشقۇرۇشىغا ئۆتۈشى بىلەن، شىنجاڭدا شېڭ شىسەينىڭ قالدۇرۇپ كەتكەن مىللىي زىددىيەتلىرى تېخىمۇ ئۆتكۈرلىشىشكە قاراپ يۈزلەندى. خەلق ئىچىدە، ھۆكۈمەتنىڭ ئادىل بولمىغان سىياسەتلىرىگە قارشى نارازىلىقنىڭ كۈچىيىشىگە ئەگىشىپ، كىشىلەر ئارىسىدا ئىنقىلاپ تۇيغۇلىرى ئوت ئېلىشقا باشلىدى. بولۇپمۇ، شۇ مەزگىللەردە سوۋېت ئىتتىپاقى دا ئوقۇپ كەلگەن بىر تۈركۈم كىشىلەر ئىنقىلاپ ئىستىكىنىڭ تۈرتكىسىدە، خەلق ئارىسىدا ئىنقىلاپ پىكىر - ئىدىيىلىرىنىڭ تارقتىشقا باشلىدى. ۋە نىھايەت 1944 - يىلىغا كەلگەندە، بۇ ئىنقىلاپ پارتىلىدى. غۇلجا شەھرىدىكى داڭلىق ئۇرۇشلاردىن، ھەرەمباغ ئۇرۇشى، ئايردروم ئۇرۇشى ۋە لەڭشاڭ ئۇرۇشى نىڭ غەلبىسى بىلەن غۇلجا شەھرىنىڭ تولۇق ئازاد قىلىنىشى نەتىجىسدە، 1944-يىلى 12 - نويابىر كۈنى غۇلجىدا شەرقى تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى رەسمىي قۇرۇلدى. ئېلىخان تۆرە جۇمھۇرىيەتنىڭ رەئىسجۇمھۇر(پرىزدېنت)لىقىغا كۆرسىتىلدى.
جۇمھۇرىيەت دەۋرىدە ھاكىمىيەتنىڭ يۈرگۈزۈلگەن ئۈچ ۋىلايىتى: ئىلى، تارباغاتاي ۋە ئالتاي ۋىلايىتى
ھۆججەت:Gheni-batur.jpg غېنى باتۇر 1944 - يىلى 9 - ئاپرىل، سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ غۇلجىدا تۇرۇشلۇق كونسۇلخانىسىنىڭ قوللىشى ۋە ياردىمى ئاستىدا، غۇلجا ناھىيە بازىرى (ھازىرقى غۇلجا شەھىرى)دە شېڭ شىسەي ۋە گومىنداڭ ھۆكۈمىتىگە قارشى يەر ئاستى تەشكىلات - <<غۇلجا ئازادلىق تەشكىلاتى>> قۇرۇلدى. ئېلىخان تۆرە رەئىس بولدى. تەشكىلاتنىڭ رەھبەرلىك تەركىبى مۇرەككەپ بولۇپ، ئابدۇكېرىم ئابباسوپ ،قاسىمجان قەمبىرى قاتارلىق تەرەققىپەرۋەر زىيالىلارنىڭ سىرتىدا،ئېلىخان تۆرە،مۇھەممەتجان مەخسۇم قاتارلىق يۇقىرى قاتلام دىنىي زاتلار ۋە رەھىمجان سابىر ھاجى ، سالىجانباي باباجان قاتارلىق سودىگەر ۋە چارۋىدار، پومشىچىكلەرمۇ بار ئىدى.
1944 - يىلى 14 - ئاۋغۇست، پاتىخ مۇسىلىموپ، ئەكبەر، سېيىت، غېنى (غېنى باتۇر ) قاتارلىقلار نىلقا ناھىيىسىنىڭ ئۇلاستاي تاغلىق رايونىدا پارتىزانلار ئەترىتى قۇردى. 17 - ئاۋغۇست، بۇ ئەترەت ئەزالىرى روزا ھېيت نامىزى ئۆتەش پۇرسىتىدىن پايدىلىنىپ مەسچىتتە قوراللىق قوزغىلاڭ كۆتۈرۈش توغرۇلۇق مەسلىھەتلىشىۋاتقاندا، كۈتۈلمىگەن يەردىن بىر گومىنداڭنىڭ نىلقا ناھىيىلىك ساقچى ئىدارىسىگە بۇ ئىشنى مەلۇم قىلىپ قويدى. ساقچى ئىدارىسى شۇ ھامان بۇلارنى تۇتۇشقا ئادەم ئەۋەتتى. بۇنىڭدىن خەۋەر تاپقان پارتىزانلار، ئۇلاستايدا يوشۇرۇنۇپ تۇرۇپ زەربە بېرىپ، ساقچىلارنى يوقىتىپلا قالماي بىرمۇنچە قورال - ياراق غەنىمەت ئالدى. بۇ مەشھۇرنىلقا قوزغىلىڭى
5 - ئۆكتەبىردە ئۇلاستاي پارتىزانلىرى ئەكبەر، خەمىت مۇسىلىموپ قاتارلىقلارنى 500نەچچە كىشىلىك قوراللىق كۈچ بىلەن نىلقا ناھىيسىگە ھۇجۇم قىلىشقا ئەۋەتتى. پارتىزانلار بىر كىچە-كۈندۈز جەڭ قىلىش ئارقىلىق، 7 - ئۆكتەبىر كۈنى چۈشتىن بۇرۇن پۈتۈن ناھىيە بازىرىنى ئىشغال قىلدى.
ھۆججەت:Ilixan Töre.jpg جۇمھۇرىيەت رەئىس جۇمھۇرى - ئېلىخان تۆرە
ھۆججەت:ExmetjanQasimi.jpg بىرلەشمە ھۆكۈمەتنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى، جۇمھۇرىيەت باش مىنىستېرى - ئەخمەتجان قاسىمى
شىنجاڭ ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابىغا دائىر چوڭ ئىشلار خاتىرىسى - شىنجاڭ خەلق نەشىرىياتى،1996 - يىل ئاۋغۇست
جۇمھۇرىيەتلەر:
شەرقىي تۈركىستان زېمىنىغا مۇناسىۋەتلىك دۆلەتلەر
