Ipotezi

N'ipotexi (dal greco antego ὑπόϑεσις hypothesis, conpósto da hypo, "sóto" e thesis, "poxision", ovvero supoxision) ła xe ła premexa sotexa a un ragionamento o a na demostrasion.

El significà de ła paroła a łe origini el era n'idea inteligente o un metódo matematego capase de senplificar i calcołi, ma che no el era nesexariamente reałe. Co sto significà el Cardinal Bellarmine el uxò ła paroła quando che el avvertì Galileo Galilei de no tratar el movimento de ła Terra come reałe.

In l'uxo comun, n'ipotexi ła xe n'idea provvixória el cui vałor dev'èser asertà. L'ipotexi ła reciede quindi un sfórzo da parte dei resercatori par confermarla o negarla. N'tel metódo ipotetego-dedutivo, n'ipotexi ła dovrebe èser falsificabiłe, ovvero ła dovrebe èser posibiłe deciararla falsa, sołitamente tramite oservasion e conseguente formulasion de n'altra ipotexi łogega.

Ła paroła "ipotexi" ła xe stà uxà in modo no correto par l'ipotexi de Riemann, che ła dovrebe èser pì propiamente ciamà congetura.

Par exenpio, na persóna che ła riva in un paexe e che ła vede na pecora bianca, ła potrebe formular l'ipotexi che tute łe pecore de quel paexe łe sia bianche.

Questa ła pol èser considerà n'ipotexi in quanto ła xe falsificabiłe, sioè el pol èser provà el contrario: basta vedar na soła pecora de diverso cółor.

Spexo łe demostrasioi matemateghe łe venge enunsiae in tre parti: ipotexi, texi e demostrasion, dove l'enunsià da demostrar no el xe l'ipotexi ma ła texi, łe ipotexi łe xe invese łe condisioi in cui si opera che i venge utiłisae insieme ai axiomi de ła teoria in cui si opera par recavar ła demostrasion, a exenpio:

• Ipotexi: el sia un triangoło retangoło
• Texi: Teorema de Pitagora
• Demostrasion: vedi łe diversi demostrasioi a ła vose Teorema de Pitagora.

Ła texi ła xe ła propoxision de cui si vołe asertar ła verità. El ragionamento che el bixogna exeguire par rivar a tałe verità si siama dimostrasion.

Varda anca

• Texi
• Teorema
• Teoria
• Philosophiae Naturalis Principia Mathematica par ła poxision de Isaac Newton regoardo łe ipotexi, "Hypotheses non fingo".