Phetsarath Ratanavongsa

Hi Prinsipe Phetsarath Rattanavongsa amo an primer ministro han Laos tikang han 1942 tubtob 1945, ngan amo an syahan ngan kataposan nga bise-hadi han Ginhadi-an han Laos.

Hi Phetsarath natawo han Enero 19 1890 ha Louang Phrabang, nga ika-duha nga anak nga lalaki ni Oupahat Bounkhong ngan han iya ika-duha nga asawa, hi Prinsesa Thongsy. Usa han iya mga manghod nga bugto amo hi Souvanna Phouma. An kan Bounkong ika-napulo-kag-usa (o ika-onse) nga asawa amo an nanay ni Souphanouvong. Hi Phetsarath didto nag-aram han kononyal nga Lycee Chasseloup Laubat ha Saigon ngan nagpadayon dida han 1905 ngadto ha Lycee Montaigne ngan ha Ecole des Affaires Coloniales ha Paris. Binmalik hiya ha Laos han 1912, nag-asawa kan Prinsesa Nhin Kham Venne han 1913, ngan nagtikang patrabaho komo manhuhubad o interpreter para han iya amay.

Han 1914, naging clerk hiya didto han Opisya han gobernador Franses ha Vientiane. Katapos hin duha ka tuig, ginpahataas an iya ranggo ngadto hin asistant-secretary ngadto han Franses nga gobernador. Han 1919 gintagaan hiya han titulo nga Somdeth Chao Ratsaphakhinay, in titulo nga kanan iya amay ngan usa han mga gihataasi nga mga ranggo han nasod. Hadto gihapon nga tuig, hiya an ginhimo nga Direktor han mga Katukiban Indigena (o Director of Indigenous Affairs) han Laos ha ilarom han Franses nga gobernador.

Komo kataposan nga oupahat han nasod, nahimo hiya nga kilado nga tawo han moderno nga Laos. Hiya an nagtukod han sistema han mga ranggo ngan titulo han serbisyo sibil, an promotion ngan pension plan, ngan naghimo hin Lao nga asamblea hin pangunsulta, nag-reorganisa han Conseho hin Pagsagdon han hadi. Hi Phetsarath nagreorganisa han sistema administratiba han kapadi-an nga Buddhist, ngan nagtukod hin sistema hin mga iskwelahan para hin pagtutdo han mga mongha han yinaknan nga Pali. Ginhimo niya an Institute han Balaod ngan Pagdumara agod magtutdo hin mga entry level o mga nagtitikang pala nga mga opisyal (Samien) nga mapadayon hin haruhataas nga ranggo komo Phouxouei, Chao Meuang, ug Chao Khoueng ha pagsunod. Nagtukod hi Phetsarath hin mga surundon hin mga pagpremyo, pag-reassign, ngan pagpadukwag hin mga angay nga mga sibil nga mga empleado, ngan naghimo hiya han sistema judicial, upod an mga kodigo sibil ug kodigo penal. Hi Phetsarath nagkamay-ada hin dominante nga papel ha politika han Lao ugsa ngan katapos han pag-okupar han mga Hapon. Hiya an namuno han movimiento nga Lao Issara, ug damo an iya ginhimo agod ma-modernisar an Laos.

Kinmadto hiya ha Thailand han 1946 agod mamuno han Lao Issara nga gobyerno-ha-exile. Han Marso 1957, binmalik hiya ha Vientiane nga diin nakakarawat hiya hin malipayon nga pagpa-uswag. Han Abril 10 1957, kinmadto hiya ha Luang Prabang pinaagi hin kotse ngan ginpa-uswag hiya hin damo nga katawhan hin mga ordinaryo nga tawo, mga opisyales han gobyerno, ug mga miyembro han pulis ug kasundalohan. Han Abril 16 binmisita hiya kan Hadi Sisavang Vong ug ginbalik ha iya an iya una nga titulo nga oupahat han Ginhadi-an han Laos. Han Disyembre 1957 binmisita hiya ha Samneua ngan Phongsaly nga diin hi Souphanouvong ha simbolo naghalad han pag-uli han mga duha nga probinsya han Pathet Lao balik ngadto han Ginhadi-an han Laos.

Iginhatag ha iya in opisyal nga urukyan han gobyerno ha Vientiane, pero nagpili hiya nga didto umukoy han iya villa, haXieng Keo, ha Luang Phrabang upod han iya Thai nga kapadis, nga hi Mom Aphiphorn. Ha mga una nga parte han Oktubre 1959 an Gobyerno Phoui Sananikone nagdesidir paggamit han opisyal nga urukyan ni Phetsarath ha Vientiane nga amo an bag-o nga opisina han primer ministro. Ira gin-vacate an edifisyo ngan ginpadara an mga butang niya pinaagi hin barko ngadto ha Luang Prabang, nga tungod hini nahiubos hiya hin duro. Han Oktubre 14 1959 hi Phetsarath gindara nga masakit ngadto han hospital, tungod hin duro nga brain hemmorage. Gin-operahan hiya hin Franses nga doktor, pero urhi o atrasado na nga daan. Waray na hi Phetsarath magmata ngan namatay hiya ha idad nga 69.

Tungod kay popular hiya ngan tungod kay may pagtuo nga mayda niya gahom nga saksit--damo nga mga Lao nambubutang han litrato ni Phetsarath ha ira mga balay.