Zuud-'Olland
| |||||
| |||||
| |||||
| 'Oôdstad | D'n 'Aegt | ||||
| Commissaoris van de Konieng |
Wouter Kolff (VVD) | ||||
| Belangriekste godsdienst(en) | protestant (26%), katteliek (14%) | ||||
| Belangriekste streektaele(n) | Zuud-'Ollands, Alblasserwaerds, Zeêuws | ||||
| Oppervlakte - Totaol - Land - Waeter |
vuufde 3.308 km² 2.698 km² 609 km² | ||||
| Inweuners - Totaol - Bevolkiengsdichteid |
eêrste 3.840.000 (2024) 1423 inw./km² | ||||
| Gemeênten | 50 | ||||
| Volkslied | Zuid-Hollands volkslied | ||||
| Officiële website | www.zuid-holland.nl | ||||
Zuud-'Olland (Nederlands: Zuid-Holland) is 'n provincie van Nederland. De provincie, de dichtbevolkste van 't land, grenst in 't noorden an Noord-'Olland, in 't oôsten an Utrecht en Gelderland, in 't zujen an Zeêland en Noord-Braebant en leit in 't westen an de Noordzeê. 't Groôste deêl van de provincie leit in de Randstad, en omgekeêrd: 't groôste deêl van de Randstad leit binne de grenzen van Zuud-'Olland. 'Oôdstad is D'n 'Aegt, groôste stad/gemeênte is Rotterdam; dit bin respectievelik de derde en tweêde stad van 't land.
Geografie
Zuud-'Olland is, afgezien van de dunen an de noôrdzeêkuste, glad plat en bestae groôtendeêls uut polderland. Vanouds oor 't deusneje deu 'n groôt antal takken van de Maes, de Rijn en de Waol, die 'n groôt deêl van de provincie in waerden opdeêlen: bediekte stikken land an aolle kanten deu rivieren omgeve. Zoô bin d'r de Krimpenerwaerd, d'n Alblasserwaerd, Iesselmonde, 't Eiland van Dordt, d'n 'Oekse Waerd en Vore-Putten. Goeree-Overflakkee is 'n echt eiland mee net zoô'n liggienge en landschapsvurmen as de Zeêuwse eilanden.
De grond bestaet uut rivierklei, zeêklei en veen.
Inweunerantal
D' ontwikkelieng van 't inweunerantal:[1]
- 1850 — 571.000
- 1900 — 1.141.000
- 1950 — 2.383.000
- 1960 — 2.698.000
- 1970 — 2.969.000
- 1980 — 3.084.000
- 1990 — 3.220.000
- 2000 — 3.398.000
- 2010 — 3.506.000
- 2020 — 3.709.000
- 2024 — 3.840.000
Geschiedenisse
Vanouds was Zuud-'Olland mee Noord-'Olland eên gewest. D'r wier wè gesproke van 'n noorder- en 'n zujerkwartier van 'Olland. De grenze lag bie 't IJ, zoôdan Amsterdam en Aerlem bie 't zujen wiere gerekend. In 1798, in d'n tied van de Bataofse Rippebliek, kwam 't vò 't eêrst toet 'n staetkundege deêlienge: 'Olland bezuje d'n Ouwe Rijn en benoorden de Maes wier toen 't departement van de Delf. Dit gebied was dus vee kleinder as 't moderne Zuud-'Olland. In 1801 wiere de departementen weêr nae de grenzen van de ouwe gewesten ingedeêld en kwam t'r dus ok weer eên departement Olland. In 't Konienkriek 'Olland wier 't wè weer verdeêld, en noe al naebie volges de moderne grenzen: 't zujen van 'Olland wier 't departement Maesland. Van 1810 toet 1813, in d'n tied van 't Franse Keizerriek, ao dat z'n opvolger in 't departement van de Monden van de Maes.
In 't nieuwe Konienkriek der Nederlan'n wier Olland weer eên provincie. Toch zaege ze op d'n dier in dat die provincie te groôt was vò goed te bestieren. In 1840 wier ze definitief verdeêld.
Politiek en bestier
Provincie
De Provinciaole Staeten van Zuud-'Olland bestae uut 55 zeêtels (toet 2007 waeren dat d'r 83). Sins de verkieziengen van maerte 2023 is de verdeêlienge as volgt:[2]
Oliefkleur bin partijen van Gedeputeêrde Staeten.
| Uutslag Staetenverkieziengen | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Partij | 2023 | 2019 | 2015 | 2011 | 2007 | ||
| BBB | 9 | 11 | |||||
| VVD | 8 | 10 | 10 | 12 | 12 | ||
| GL | 6 | 5 | 3 | 3 | 3 | ||
| D66 | 4 | 5 | 7 | 5 | 1 | ||
| PvdA | 4 | 4 | 5 | 10 | 10 | ||
| PVV | 4 | 4 | 8 | 8 | |||
| CDA | 4 | 4 | 7 | 6 | 13 | ||
| JA21 | 3 | ||||||
| PvdD | 3 | 2 | 2 | 1 | 1 | ||
| SGP | 2 | 2 | 3 | 2 | 2 | ||
| CU | 2 | 3 | 3 | 2 | 4 | ||
| FVD | 2 | 11 | |||||
| SP | 2 | 2 | 5 | 5 | 8 | ||
| 50+ | 1 | 2 | 2 | 1 | |||
| Volt | 1 | ||||||
| DENK | 1 | ||||||
| Leefbaar ZH ¹ | 1 | ||||||
| Zeêtels | 55 | 55 | 55 | 55 | 55 | ||
| Coalitie | 31 | 28 | 29 | 28 | 39 | ||
| Opkomst | 55% | 55% | 46% | 54% | 44% | ||
¹ Leefbaar ZH is Leefbaar Zuid-Holland.
Gemeênten
Sins 2023 eit Zuud-Olland 50 gemeênten.
Waeterschappen
Zuud-Olland is verdeêld onder de waeterschappen en 'oôg'eêmraedschappen Delfland, 'Ollandsen Delta, Rienland, Rivier'nland en Schieland en de Krimpenerwaerd. Vee van die waeterschappen bin al in de middeleêuwen gevurmd, omda d'r juust 'ier be'oefte was an goed waeterbe'eer.
Justitie
Zuud-Olland is verdeêld in drie arrondissementen: D'n 'Aegt, Rotterdam en Dordt. Alledrie ressortere ze onder 't 'of van D'n 'Aegt.
Cultuur
De cultuur van Zuud-'Olland is stikke stedelik en oor de leste decennia sterk beïnvloeid deu de allochtonen. Deu zien groôte concentraotie van steeën is Zuud-Olland wè de meêst multi-culturele provincie van Nederland.
Taele
In 't groôste deêl van Zuud-'Olland praote ze Zuud-'Ollandse dialecten. De meêste daevan bin al vee nae 't Standerdnederlands toegegroeid; alleên te zujen van Rotterdam en in vissersplekken as Scheveningen en Katwijk is t'r 'n meêr orgineel Zuud-'Ollands te oôren. In 't oôste ei-je de Utrechts-Alblasserwaerdse dialectgroep, die-a ok 'n bitje meêr van de Standerdtaele afwiekt. Op Goeree-Overflakkee en in en om Svore praote ze Zeêuwse dialecten. Vedders oor, be'alve in Flevoland, nergesten zoôvee Standerdnederlands en zoô weineg dialect gesproke as in Zuud-'Olland.
D'r bin in Zuud-Olland ok 'eel vee migrantentaelen vertegewoordegd.
Godsdienst
Zuud-'Olland is vanouds protestants; vandaeg d'n dag oor nog mae 20% van de inweuners bie 'n protestantse kerke. D'r bin 15% katholieken, verspreid over 'eel de provincie en nergesten echt in de meêrder'eid. Alweer deu de groôte immigraotie is intusse 8% van de Zuud-Ollanders moslim en 2% hindoe.
Folklore
In 't landelike deêl van Zuud-Olland komt nog wè wat folklore vò. De Meulens van Kinderdiek stae intussen op de werelderfgoedlieste van de UNESCO.
Noôten
Lienks nae buten
| |
|---|---|
Noord-Braebant | Noord-'Olland | Overiessel | Utrecht | Zeêland | Zuud-'Olland |