Sveti Georgije
„Sveti Đorđe” preusmjerava ovdje. Za ostala značenja, v. Sveti Đorđe (razvrstavanje). „Sveti Juraj” preusmjerava ovdje. Za ostala značenja, v. Sveti Juraj (razvrstavanje).| Sveti Georgije | |
|---|---|
 | |
| Velikomučenik | |
| Rođen | oko 275/281, Kapadokija |
| Preminuo | 6. maj 303 |
| Poštuje se u | Istočnom i zapadnom hrišćanstvu |
| Kanonizovan | 494. od pape Gelazija Prvog (492–496) |
| Praznik | 6. maj i 16. novembar |
| Zaštitnik | profesija: vitezi, konjice; organizacija: skauta; država: Engleske; pokrajina: Katalonije; gradova: Moskve |
 Category:Sveci
| |
Georgije Lidijski (oko 275/281 – 303) je bio rimski vojnik u gardi cara Dioklecijana, koji je mučenički stradao tokom progona hrišćana.[1]
U hrišćanstvu (istočnom i zapadnom) se slavi kao sveti Juraj ili sveti Georgije (sveti Đorđe odn. sveti Đurađ). U umetnosti se često prikazuje kako ubija zmaja (aždahu).
Veruje se da je rođen 275/280. godine u maloazijskoj oblasti Kapadokiji, u bogatoj i uglednoj hrišćanskoj porodici. Otac mu je bio rimski vojni oficir. Još dok je bio dete, kada je njegov otac poginuo, mali Georgije se sa majkom preselio u Palestinu [2], na majčino veliko i bogato porodično imanje, gde je dobio visoko obrazovanje.
U rimskoj vojsci se brzo istakao svojom hrabrošću i bojnim zaslugama. Napredovao je naglo, od običnog vojnika do tribuna, da bi ga, već u njegovoj dvadesetoj godini, lično car Dioklecijan proizveo u čin komita tj. vojvode (najstariji vojni čin, kojim se postaje i carev savetnik).
Za vreme cara Dioklecijana organizovan je 303. godine progon hrišćana, deseti po redu i najveći ikada. Kada je počeo nemilosrdan progon hrišćana po celoj zemlji, Georgije deli svu svoju imovinu siromašnima i oslobađa svoje robove. Isto uradi i u Palestini, pustivši sluge i zaveštava siromašnima svoja imanja i bogatstva.
Na jednom saboru je govorio protiv ovakvog odnosa prema hrišćanima i o njihovom daljem progonu a tom prilikom je izašao pred cara Dioklecijana i izjavio da je i sam hrišćanin, nakon čega car naređuje vojnicima da ga zatvore u tamnicu.
Prema predanju, po carevom naređenju, vojnici su položili Georgija na zemlju, zabili mu noge u klade, a na grudi mu postavili veliki, teški kamen. Tako pritisnut, u velikim bolovima, dočekao je jutro, kada ga je posetio car, međutim, Georgije je i dalje odbijao da se odrekne svoje vere. Car tada naređuje da se donese veliki točak za mučenje, sa daskama prepunim velikih eksera, udica, noževa, mačeva. Vezan za takav točak dok se točak sa njim okretao, to je trajalo dok mu celo telo nije bilo u ranama. Sa točka su ga odvezali, misleći da je mrtav. Kada su se uverili da nije mrtav, car naređuje da Georgija zakopaju u negašeni kreč tako da mu je samo glava bila van zemlje, i da ga tako ostave tri dana da bi sagoreo. Nakon tri dana, kada su ga otkopali – uvideše da je i dalje živ [3][4].
Dioklecijan zatim odlučuje da pozove najvećeg maga Rimskog carstva, po imenu Atanasije, da on savlada Georgija. Atanasije se odaziva caru i priprema dva napitka – jedan, od koga bi Georgije trebalo da se pokori caru, a drugi smrtonosan. Dioklecijan naređuje da silom napoje Georgija prvim napitkom, a pošto se Georgije i dalje nije pokoravao, onda naredi da mu se da i smrtonosni napitak. Međutim, Georgije opet ostaje živ [4].
Stigavši na gubilište, Georgije stade na određeno mesto i pomoli se. Zatim Georgije položi svoju glavu, i bi posečen dana 6. maja 303. godine [4][5].
494. godine, Georgije je proglašen za sveca, od strane pape Gelasijusa Prvog (492–496).
U hrišćanskoj ikonografiji sveti Georgije se još od 7. veka prikazuje kao vojnik (bez konja, u stojećem stavu) i sa kopljem ili mačem u desnoj ruci. Od 9. veka se pojavljuje još jedan prikaz svetog Georgija na konju, u vojvodskom odelu, kako kopljem ubija zmaja. Na tom prikazu se, pored njega, malo dalje nalazi jedna ženska prilika u gospodskom odelu kako stoji. Smatra se da je žena koja je na ikoni zapravo carica Aleksandra i da ona simbolizuje ranu hrišćansku crkvu, a da je zmaj koga Georgije ubija simbolizira mnogoboštvo. Prikaz svetog Georgija koji ubija zmaja je zasnovan na popularnoj legendi hrišćanske mitologije - "Georgije i zmaj".
Kult svetog Georgija se začeo dosta rano. Na mestu njegovog groba u Lidiji, za vreme vladavine cara Konstantina I (306-337), podignut je hram njemu posvećen. Tokom 4. veka, kult svetog Georgija se iz Palestine proširio na celo Istočno rimsko carstvo a u 5. veku i na Zapadno rimsko carstvo. 494. godine, Georgije je proglašen za sveca.
U vreme cara Konstantina, hrišćani grada Lide i okoline su sazidali crkvu koju su posvetili svetome Georgiju. U tu crkvu su prilikom njenog osvećenja, iz Nikomidije, preneli njegove mošti. Uspomena na ovaj događaj se praznuje 16. novembra, kod Srba poznatim pod imenom Đurđic [6].
Hram svetog Đorđa u Lidiji je srušen 1010. godine ali su ga Krstaši obnovili. Po crkvenom učenju, 16. novembar je dan kada je obnovljen hram svetog Georgija u Lidiji, gde je položeno njegovo telo. Godine 1191. i tokom Trećeg krstaškog rata, hram je ponovo uništen, od strane islamskih snaga sultana Saladina. Novi Hram Svetog Georgija je podignut na mestu starog 1872. godine i postoji još uvek.
Posle krstaških ratova u 12. veku, kult svetog Georgija je prenet u Englesku. Za vreme kralja Edwarda III. od Engleske, koji je 1348. osnovao viteški Red podvezice, sveti Georgije je postao i zaštitnik engleske države.
Sveti Georgije, na katalonskom Sant Jordi, takođe je zaštitnik španske autonomne pokrajine Katalonije. Običaj je da na taj dan muškarci ženama poklanjaju cvet, a žene muškarcima knjigu. Zato na taj dan knjižare iznose prodaju knjiga na ulice i sa popustima.
Veoma je slavljen kod Srba, i često ga nazivaju i Sveti Đurađ a slave ga dva puta godišnje: na Đurđevdan, 6. maja, i Đurđic, 16. nevembra. Na ikoni vezanoj za Đurđevdan je sveti Georgije prikazan na konju kako ubija zmaja, dok se za Đurđic koristi ikona na kojoj je prikazan sveti Georgije kao vojnik koji stoji na poljani, sa kopljem u desnoj ruci. Posvećeni su mu mnoge crkve i manastiri, među kojima su manastir Đurđevi Stupovi, Staro Nagoričane, Temska, Kasteljan, Vraćevšnica, Bogovađa, crkva na Oplencu, kao i Saborna crkva u Novom Sadu [2].
Sveti Georgije je danas poštovan kao zaštitnik mnogih država i gradova u Evropi, profesija i organizacija. Poštovan je i kao zaštitnik konjice, vitezova i viteštva i krstaških pohoda.
Po predanju, u jezeru u blizini grada Lida, u Palestini, živio je ogroman zmaj, koji je meštanima obližnjeg grada Virita stvarao brojne neprilike. Zmaj je često izlazio iz jezera i proždirao ljude koji bi se našli u blizini jezera a, pored toga, imao je i otrovan zadah od koga su se ljudi razboljevali i često i umirali. Žitelji ovog kraja su se najzad obratili i svom vladaru za pomoć ali im on zapovedi, da bi se rešili svojih problema sa zmajem, da svakog dana na obali jezera žrtvuju po jedno dete. Narod to prihvati i od sutrašnjeg dana započne žrtvovanje dece [4].
Svakog jutra je po jedno dete bilo ostavljano kraj jezera i ubrzo i proždirano. Na kraju je došao red i na ćerku tog vladara, jedinicu, koju okitiše i pripremiše za žrtvu zmaju. Dok je uplakana devojka stajala kraj jezera, pred njom se ukazao sveti Georgije, jašući na konju, sa kopljem u ruci. Tad je i zmaj izašao iz jezera a Georgije je pojurio ka njemu i zabio mu koplje u čeljust, prignječivši ga za zemlju. Po Georgijevom naređenju, devojka vezuje svoj pojas zmaju oko vrata i vodi ga prema gradu. Gradski vladar i svi žitelji zbog toga primiše hrišćanstvo a u gradu ubrzo bude izgrađena i velika crkva posvećena Presvetoj Bogorodici i svetom Georgiju [4].
Legenda o svetom Georgiju je poslužila kao motiv za mnoga umetnička dela. Najpoznatiji je Rafaelov prikaz. U pravoslavnom slikarstvu postoji nekoliko verzija prikaza sv. Georgije u zavisnosti od datuma proslavljanja, ali sve verzije imaju određene zajedničke imenitelje. Analizom nekoliko takvih ikona, ikonopisac Vojislav Luković nam daje uvid u značenja i simboliku ikone Sv.Georgija koji ubija zmaja.
Sveti Georgije, i legenda o tome kako ubija zmaja, postao je inspiracija za mnoge romane. Poznata je i predstava Sveti Georgije ubiva aždahu.
Prikaz svetog Georgija, kao konjanika na belom konju koji kopljem kroz usta probija zmaja, postao je i čest motiv u heraldici. Kao takav nalazi se i na grbu Moskve, glavnom grada Rusije.
Takođe, u heraldici je poznat i motiv "krsta svetoga Georgija", crveni krst na beloj pozadini. Poreklo ovog motiva vezuje se za čisto bele tunike prvih krstaša, i crveni krst koji su nosili na grudima. Kao takav je postao i grb Engleske i Gruzije, španske pokrajine Katalonije, itd.
- ↑ O razvoju legende govori P.J. Hogarth, "St. George: the evolution of a saint and his dragon", History Today 30 (April 1980:17-22).
- ↑ 2,0 2,1 Đorđe Randelj: Svetačnik, Slave i verski običaji kod Srba
- ↑ Nikolaj Velimirović: Ohridski prolog za 23. april (6. maj)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Željko i Tanjica Perović: "Slavarica – Sveti Georgije"
- ↑ I Pravoslavna i Rimokatolička crkva slave svetog Georgija 23. aprila ali razlika u kalendarima koje prate pravi zabunu u datumima: 23. april po julijanskonskom ("starom") pada 6. maja po gregorijanskom ("novom").
- ↑ Sveti velikomučenik Georgije - Đurđevdan, Fond Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke
- Mirjana Kandić: Sveti velikomečenik Georgije – Đurđevdan i Đurđic
- Vladika Nikolaj Velimirović: Ohridski prolog [1] Arhivirano 2007-02-19 na Wayback Machine-u
- Episkop Nikolaj i Protođakon Ljubomir Ranković: Srpske slave i verski običaji, Šabac 2000.
- Đorđe Randelj: Svetačnik, Slave i verski običaji kod Srba, Novi Sad 2006.
- Željko i Tanjica Perović: Slavarica – Sveti Georgije, manastir Divljane, Pirot
- Sveti velikomučenik Georgije - Đurđevdan, Izdavački fond Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke, Beograd, 1999.
- Sveti Đorđe, Katolička enciklopedija (en)
- Events and ideas for all the family on St George’s Day across England
- St George and the Dragon Felt Board Story Arhivirano 2008-06-01 na Wayback Machine-u at Story Resources Arhivirano 2008-06-01 na Wayback Machine-u
- St. George and the Dragon, free illustrated book based on 'The Seven Champions' by Richard Johnson (1596) Arhivirano 2007-04-29 na Wayback Machine-u
- Bulgaria - St. George's Day Arhivirano 2007-10-14 na Wayback Machine-u
- (Emel Muslim magazine) A very modern patron: Muslims and St George
- Archnet Arhivirano 2006-02-18 na Wayback Machine-u
- Saint George and the Dragon links Arhivirano 2006-03-13 na Wayback Machine-u and pictures (more than 125), from Dragons in Art and on the Web Arhivirano 2005-05-26 na Wayback Machine-u
- Story of St. George from The Golden Legends
- Saint George and the Boy Scouts, including a woodcut of a Scout on horseback slaying a dragon
- The Elevation of St George Arhivirano 2007-05-15 na Wayback Machine-u
- A prayer for St George's Day Arhivirano 2004-06-02 na Wayback Machine-u
- St. George Arhivirano 2005-03-20 na Wayback Machine-u
- St. George and the Dragon: An Introduction
- Greatmartyr, Victory-bearer and Wonderworker George Orthodox icon and synaxarion for April 23
- Dedication of the Church of the Greatmartyr George in Lydia Icon and synaxarion for November 3
- Dedication of the Church of the Greatmartyr George at Kiev Icon and synaxarion for November 26