Britanya Batı Afrikası

Britanya Batı Afrikası (İngilizce:British West Africa), Afrika kıtasının batı kesimlerinde Britanya İmparatorluğu'nun sömürge döneminde sahip olduğu bölgeler. Bu bölgelerde günümüzde Sierra Leone, Gambiya, Nijerya ve Gana (o dönem Altın Sahili yer almaktadır.

Tarihsel yargılama

Britanya, Amerika'daki siyah kölelerin bir bölümünü 1787'de Sierra Leone'ye yerleştirdi. Bunları Nova Scotia (1792) ve Jamaika'dan (1800) gelen öteki Siyahlar izledi. Sierra Leone 1808'de Britanya tarafından kraliyet kolonisi ilan edilinceye değin bölgeyi Sierra Leone Kumpanyası yönetti. Britanyalılar 1816'da Gambiya Irmağının ağzında Bathurst kolonisini kurdular. Bu iki koloni uzun yıllar, kıyılarda yapılan köle ticaretini önlemek isteyen Britanyalılar için merkez işlevini gördü. 19. yüzyılda Britanya egemenliği Sierra Leone'ye ve Gambiya'nın iç kesimlerine yayıldı; sonunda bu iki ülke yerel hükümdarlar aracılığıyla yönetilen birer protektora haline geldi.

İngilizlerin dolaylı yönetim politikası en açık biçimiyle Frederick J.D. Lugard tarafından Nijerya'da uygulandı. Lugard, Britanya'nın Lagos'u kraliyet kolonisi ilan edip topraklarına katmasından (1861) uzun yıllar sonra 1900'lerin başında bölgenin kuzeyini ele geçirdi. 1906'da Nijerya topraklarında Kuzey ve Güney olmak üzere iki ayrı protektora kuruldu. Lugard'ın çabaşarısonunda bu iki bölge 1914'te tek bir yönetim altında birleştirildi. Merkezi hükûmet atamayla işbaşına gelen bir vali ile yürütme organı ve yasama meclisinden oluşuyordu. Bununla birlikte yerel yönetim ve yargı, geleneksel kurumlara bağlıydı. Bazı durumlarda bu sistem Batı eğitimi görmüş Afrikalıların oluşturduğu yeni seçkinler sınıfının siyasi gücünü sınırlama ve toplumsal değişimi engelleme amacına hizmet ediyordu. Geleneksel hükümdar ile koloni yönetimi arasındaki ilişkiyi sağlama görevi bölge sorumlularına bırakılmıştı. Lugard'ın geliştirdiği bu sistem bütün Britanya Batı Afrikası için model oluşturdu.

Altın Kıyısı'nda ise (bugün Gana) Britanya'nın değişik zamanlarda ele geçirdiği birkaç bölge vardı. Gine Körfezi çevresindeki Altın Sahili kraliyet kolonisi 1874'te, Britanyalıların kıyı ticaret merkezlerinin yakınında, Fanti ve Ga topraklarının üzerinde kuruldu. 1900-1901 yıllarında kuzeydeki güçlü Ashanti İmparatorluğu ele geçirilerek protektora haline getirildi. Zamanla daha kuzeydeki bölgeye de protektora statüsü verildi. 1919-1929 arasında valilik yapan Sir Gordon Guggisberg, Asanti kralına unvanını geri vererek dolaylı yönetimi başlattı.

I. Dünya Savaşı'ndan sonra Milletler Cemiyeti, eski Alman kolonileri Togoland ve Kamerun'u manda yönetimleri olarak İngiltere ve Fransa arasında paylaştırdı. Britanya Togolandı, Altın Sahili'nden, Britanya Kamerunu ise Nijerya'dan yönetiliyordu. İki ülke 1946'da Birleşmiş Milletler vesayet bölgesi olarak kabul edildi.

Sonuç

1960'larda Britanya Batı Afrikası ülkelerinde batı eğitimi almış Afrikalıların öncülük ettiği kurtuluş hareketleri başladı. 1957'de Gana (Britanya Togoland'ıyla birlikte), 1960'ta Nijerya, 1961'de Sierra Leone, 1965'te de Gambiya bağımsızlığına kavuştu. Britanya Kamerunu ise Nijerya ve Kamerun arasında paylaştırıldı.

Kaynakça

WorldStatesmen- Sierra Leone- British West Africa 30 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.