Μετάβαση στο περιεχόμενο

Απολλωνία (Ιλλυρία)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Απολλωνία η Ιλλυρική)
Απολλωνία
Μνημείο του Αγωνοθέτη
Απολλωνία (Ιλλυρία) is located in Αλβανία
Απολλωνία (Ιλλυρία)
ΤοποθεσίαΝομός Φιέρ, Αλβανία
Συντεταγμένες40°43′N 19°28′E / 40.717°N 19.467°E / 40.717; 19.467Συντεταγμένες: 40°43′N 19°28′E / 40.717°N 19.467°E / 40.717; 19.467
ΕίδοςΟικισμός
Ναός στην αρχαία Απολλωνία
Στατήρας της Απολλωνίας, 340-280 π.Χ.

Η Απολλωνία ή "προς Επίδαμνον ή Ηπειρωτική" ήταν αρχαία πόλη, αποικία των Κορινθίων. Βρισκόταν στα νότια εδάφη της σημερινής Αλβανίας, κοντά στους ποταμούς Αώο και Άψο, όπως αναφέρει ο Στράβων.[1]

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προϊστορικοί χρόνοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η θέση της Απολλωνίας σε προϊστορικούς χρόνους είχε σημαντικό ρόλο στις διαδρομές ανάμεσα στην Αδριατική Θάλασσα και το Αιγαίο Πέλαγος. Οι εσωτερικές διαδρομές εξυπηρετούσαν σε μεγάλο βαθμό την πρόσβαση στο εσωτερικό της Βαλκανικής, στην ίδια θέση δημιουργήθηκε αργότερα η Αρχαία Εγνατία Οδός αλλά πριν την ίδρυση της Απολλωνίας οι έμποροι την χρησιμοποιούσαν σπάνια.[2] Η ύπαρξη ανθρώπινων υπολειμμάτων στην ευρύτερη περιοχή της Απολλωνίας χρονολογείται από την πρώιμη Εποχή του Χαλκού (2100 - 1800 π.Χ.), οι Τύμβοι που βρέθηκαν δείχνουν ότι ήταν τμήμα της Ιλλυρικής επικράτειας. Η παρουσία ωστόσο ήταν ασθενέστατη, οι Ιλλυριοί ζούσαν παροδικά στην περιοχή χωρίς να δημιουργήσουν μόνιμους οικισμούς.[3] Όταν καταστράφηκε ο Μυκηναϊκός πολιτισμός οι πρώτοι ναυτικοί και έμποροι ήταν από την Εύβοια, η περιοχή εξυπηρετούσε τις διαδρομές τους, βρήκαν σκόρπιους Τύμβους από την Ομηρική περίοδο.[4] Τα αρχαιολογικά ευρήματα έδειξαν ότι η πρώτη μορφή κεραμικής ήταν η Κορινθιακή, χρονολογείται από τον 7ο αιώνα π.Χ.[5] Τα ευρήματα της Κορινθιακής κεραμικής τύπου Α που βρέθηκαν σε Τύμβους και χρονολογούνται στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ. δείχνουν τις στενές επαφές που είχαν οι Κορίνθιοι με την περιοχή πριν την ίδρυση της αποικίας.[6] Η πυκνότητα του τοπικού πληθυσμού πριν την ίδρυση αμφισβητείται, όταν έφτασαν οι Κορίνθιοι έποικοι ήταν πολύ περιορισμένος.[3][7] Παρά το γεγονός ότι ο Στέφανος ο Βυζάντιος γράφει ότι στην περιοχή κατοικούσαν οι Ιλλυριοί αρχαιολογικές αποδείξεις δεν βρέθηκαν, τα προ-Κορινθιακά ίχνη από την Εποχή του Σιδήρου είναι ελάχιστα. Μια φυλή που ζει οργανωμένα και είναι διαιρεμένη σε φυλές θα είχε περισσότερα ίχνη.[8]

Αρχαϊκά χρόνια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Στράβων χαρακτηρίζει την πόλη «ευνομωτάτη». Το πολίτευμά της ήταν ολιγαρχικό και επαινείται από τον Αριστοτέλη. Η αποικία της Απολλωνίας ιδρύθηκε από 200 Κορινθίους με αρχηγό τον οικιστή Γύλαξ σε έναν υπάρχοντα εμπορικό σταθμό (600 π.Χ.).[9][10][11] Ο Τζον Γουίλκς αναφέρει ότι οι Κορίνθιοι προσκλήθηκαν από τους ίδιους τους γηγενείς Ιλλυριούς.[9] Ο Νίκολας Χάμοντ γράφει ότι οι σχέσεις τους ήταν πολύ καλές, δημιούργησαν έναν κοινό οικισμό στις όχθες του Αώου που εξελίχθηκε σε σημαντικό εμπορικό κέντρο.[3][11] Ο Στόκερ (2009) σημειώνει ότι όλα τα στοιχεία υποδηλώνουν το αντίθετο, αντίθετα ο Μακλβάιν (2013) και ο Κιλ (2016) συμφωνούν με την άποψη του Χάμοντ.[3][11] Ο Στάλλο (2007) σημειώνει ότι οι Ιλλυριοί Ταυλάντιοι στρατολόγησαν τους Κορίνθιους και τους Κερκυραίους για την ίδρυση της αποικίας.[12] Ο Ολίβιερ Πικάρ (2013) έγραψε ότι οι Ταυλάντιοι επέτρεψαν την εγκατάσταση μικρού αριθμού νέων εποίκων για να εξακολουθήσουν να έχουν υπό τον έλεγχο τους την περιοχή, ο στόχος τους ήταν να αποκτήσουν εμπορικά προνόμια.[13] Τους πρώτους εποίκους ακολούθησαν νέοι από την Κόρινθο και περισσότερο από την Κέρκυρα.[9] Σύμφωνα με τον Γουίλκς (1995) η περιοχή ανήκε στους Ταυλάντιους.[14] Οι Χάμοντ (1997) και Στόκερ (2007) γράφουν αντίθετα ότι ανήκε στα σύνορα των Ταυλάντιων με τους Βυλλίονες στα ανατολικά, οι Κορίνθιοι εκμεταλλεύτηκαν την εχθρότητα των δύο Ιλλυρικών φυλών.[15][16] Η Απολλωνία και η Επίδαμνος ήταν οι μοναδικές Ελληνικές αποικίες στις Ιλλυρικές ακτές της Αδριατικής.[17] Η Απολλωνία ειδικά βρισκόταν σε εξαιρετική θέση στις όχθες του Αώου μπορούσε να ελέγξει το εμπόριο μέχρι την Μακεδονία, επιπλέον βρισκόταν πολύ κοντά με το Στενό του Οτράντο στην Ιταλία. To σημαντικότερο πλεονέκτημα ήταν ότι βρισκόταν στα σύνορα της Χαονίας του βορειότερου τμήματος της Ηπείρου με την Ιλλυρία.[18]

Η προτεραιότητα των νέων εποίκων ήταν να ελέγξουν τον λόφο που βρισκόταν νοτιοδυτικά της Απολλωνίας που οι Ιλλυρικές φυλές χρησιμοποιούσαν σαν βοσκότοπο, τον κατέλαβαν και υποχρέωσαν τους βοσκούς να πληρώσουν φόρο.[19] Οι σχέσεις μεταξύ των γηγενών Ιλλυριών και των Κορίνθιων εποίκων ήταν άριστες αλλά η Απολλωνία παρέμεινε μέτρια πόλη μέχρι τους Ελληνιστικούς χρόνους.[3][20] Η πολιτική των Κορινθίων στις αποικίες τους ήταν αρκετά φιλελεύθερη, δεν εξόντωναν τον τοπικό πληθυσμό, προσπαθούσαν να βρουν πόρους για να εξασφαλίσουν καλύτερη επιβίωση για τους δικούς τους.[3] Η κατάσταση της ζωής των κατοίκων ωστόσο χειροτέρεψε χάρη στον υπερπληθυσμό, την έλλειψη πόρων και τις επιδημίες που έφεραν οι έμποροι. Οι Κορίνθιοι και οι Ιλλυριοί όπως δείχνουν οι σκελετικές έρευνες συζούσαν αρμονικά χωρίς διακρίσεις.[21] Οι αρχαιολογικές έρευνες έδειξαν ότι ο πληθυσμός της Απολλωνίας εξακολουθούσε να είναι Ιλλυρικός, οι Κορίνθιοι συγχωνεύτηκαν με επιγαμίες αφού οι επιστήμονες βρήκαν μόνο ένα 10% Κορινθιακό στα γενετικά χαρακτηριστικά τους, τα έθιμα ήταν Ιλλυρικά.[22] Η Απολλωνία και η Επίδαμνος στα βόρεια έγιναν τα δύο κύρια Ιλλυρικά λιμάνια με τα οποία γινόταν η σύνδεση με την Ιταλία μέσω των πλοίων και με τα Βαλκάνια στα εσωτερικά, από εκεί θα περάσει αργότερα η Εγνατία Οδός.[23] Τα νόμισματα έφεραν στην μια όψη μια αγελάδα να θηλάζει ένα μοσχάρι και στην άλλη ένα διπλό αστρικό σύμπλεγμα, βρέθηκαν πολλά παρόμοια νομίσματα κατά μήκος του Δούναβη. Μετά την Κλασσική περίοδο δεν εισήλθαν νέοι Ιλλυριοί στην Απολλωνία, η πόλη μετατράπηκε και τυπικά σε Ελληνική.[24][25]

Κλασσική περίοδος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Απολλωνία ξεκίνησε τον 5ο αιώνα π.Χ. να κόβει τα δικά της νομίσματα.[26] Την ίδια εποχή η εξουσία της Απολλωνίας επεκτάθηκε στο Θρόνιο την γη της Αβαντίδας, στην παραλιακή περιοχή του Κόλπου του Αυλώνα.[27][28][29] Τα σύνορα της επεκτάθηκαν σε τέτοιο βαθμό όπου στα νοτιοανατολικά τους βρισκόταν η περιοχή των Βιλλιόνων.[30][31][32] Την ίδια εποχή επεκτάθηκαν στα νότια της κοιλάδας του ποταμού Αώου, ενσωμάτωσε όλες τις Ελληνικές αποικίες που βρίσκονταν στην περιοχή. Η ιεραρχία δεν άλλαξε, με αυτό τον τρόπο οι γηγενείς Ιλλυριοί και οι νότιοι Έλληνες έποικοι ανήκαν στις κατώτερες τάξεις.[32] Ο Ηρόδοτος και ο Κόνων περιγράφουν ένα ανέκδοτο με δύο άντρες, τον Ευήνιο και τον Πειθήνιο που τους αναθέτουν την φύλαξη των προβάτων του θεού Ήλιου αλλά οι λύκοι επιτέθηκαν και τα έφαγαν. Ο Ευήνιος προσπάθησε να το κρύψει και να αναπληρώσει τα χαμένα πρόβατα αγοράζοντας άλλα, οι κάτοικοι της Απολλωνίας το κατάλαβαν και τους έβγαλαν τα μάτια. Ο Απόλλων οργίστηκε για την πράξη και έκανε την γη άγονη, οι Δελφοί τους έδωσαν χρησμό να τους αποζημιώσουν με περιουσία, οι θεοί τους έδωσαν επιπλέον το χάρισμα της προφητείας.[33] Το ανέκδοτο αυτό φαίνεται πιθανότατα αλληγορικό χωρίς ιστορική βάση.[34]

Ελληνιστική περίοδος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην Ελληνιστική εποχή η Απολλωνία αναπτύχθηκε σημαντικά με ένα τεράστιο εμπορικό δίκτυο, ο πληθυσμός της έφτασε τους 60.000 κατοίκους.[3] Η Απολλωνία ήταν σε στρατηγική θέση με μια τεράστια επίπεδη πεδιάδα που έφτανε τα δέκα χιλιόμετρα.[35] Ο Στράβων στο έργο του Γεωγραφικά περιγράφει ότι διοικήθηκε με εξαιρετικό τρόπο. τον ίδιο από την εποχή της ίδρυσης της. Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι την εξουσία ασκούσε μια ολιγαρχική τάξη που καταγόταν από τους Κορίνθιους εποίκους.[36][37] Η ανώτερη τάξη των Κορινθίων ήταν μικρότερη σε αριθμό αλλά κατείχε όλα τα προνόμια σε σχέση με τους γηγενείς Ιλλυριούς σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, δεν έχει διευκρινιστεί αν ήταν δούλοι ή ισότιμοι πολίτες.[11] Οι Κορίνθιοι έποικοι είχαν όλα τα κληρονομικά δικαιώματα εξουσίας, αυτό προϋποθέτει αυστηρή ενδογαμία που διατηρήθηκε μέχρι τρεις αιώνες μετά την ίδρυση της πόλης.[38] Η Κορινθιακή ελίτ κρατούσε όλους τους δεσμούς με την Μητρόπολη και της παρείχε κάθε βοήθεια όταν την χρειαζόταν.[39] Τα Κορινθιακά ονόματα των πρώτων εποίκων διατηρήθηκαν μόνιμα στην αριστοκρατία της Απολλωνίας, η πόλη απέρριψε την Ξενηλασία που ασπάστηκε η Επίδαμνος, το καθεστώς αυτό είχε μεγάλες ομοιότητες με την Λακεδαιμονίων Πολιτεία.[40] Τον 3ο αιώνα π.Χ. στο εσωτερικό της ενδοχώρας βρέθηκε μόνο Ελληνική κεραμική, αυτό δείχνει ότι οι Κορίνθιοι είχαν εξελληνίσει πλήρως τους τοπικούς Ιλλυρικούς πληθυσμούς.[41] Η πόλη είχε πλούσιο εμπόριο και μεγάλη αγροτική παραγωγή, το τεράστιο λιμάνι της μπορούσε να φιλοξενήσει μέχρι και εκατό πλοία. Το βασικό πλεονέκτημα ήταν η παραγωγή ασφάλτου με την οποία έγλυφαν τα πλοία τους.[42][43] Τα ερείπια ενός μεγάλου ναού του 6ου αιώνα π.Χ. βρέθηκαν σε ανασκαφές (2006), αποτελεί τον 5ο μεγαλύτερο ναό σήμερα στην Αλβανία.[44] Το οικονομικό σύστημα άλλαξε και βασίστηκε σε αγροτεμάχια αλλά δεν έχει διευκρινιστεί αν αιτία ήταν οι τοπικοί πληθυσμοί που επεκτάθηκε.[36] Την Απολλωνία κατέκτησε επίσης για κάποιο χρονικό διάστημα ο κορυφαίος βασιλιάς Πύρρος της Ηπείρου.

Ρωμαϊκή αυτοκρατορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Ρωμαϊκή δημοκρατία απέκτησε τον έλεγχο στην πόλη (329 π.Χ.), ο τελευταίος βασιλιάς των Ιλλυριών Γένθιος ηττήθηκε από τον Ρωμαίο πραίτορα Λεύκιο Ανίκιο Γάλλο που χρησιμοποίησε σαν βάση την Απολλωνία με 2.000 πεζούς και 200 ιππείς από την Ιλλυρική φυλή των Παρθένων. Μετά τον πόλεμο παρουσιάστηκε στον λαό της Απολλωνίας ένα τμήμα του στόλου του Γένθιου που αιχμαλωτίστηκε.[45] Τον 3ο αιώνα π.Χ. η Απολλωνία έχασε μάλλον τον αποικιακό της χαρακτήρα από τους Κορινθίους, οι γηγενείς Ιλλυριοί ανέβηκαν εξίσου σε υψηλές θέσεις στην διοίκηση της πόλης.[32] Ένας άλλος πιθανός λόγος ήταν η εδαφική επέκταση της Απολλωνίας με την προσθήκη άλλων περιοχών στις οποίες ζούσαν Έλληνες με τα ίδια προνόμια.[32] H Απολλωνία έγινε τμήμα της Ρωμαικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας και της Επαρχείας της Ηπείρου (148 π.Χ.).[46] Στον Ρωμαϊκό εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε ανάμεσα στον Ιούλιο Καίσαρα και τον Πομπήιο η Απολλωνία υποστήριζε τον Ιούλιο Καίσαρα αλλά την κατέλαβε ο Μάρκος Ιούνιος Βρούτος (48 π.Χ.). Ο Οκταβιανός Αύγουστος σπούδαζε στην Απολλωνία με δάσκαλο τον Αθηνόδωρο της Ταρσού όταν έμαθε τα νέα για την δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα (44 π.Χ.). Κατά τη ρωμαϊκή εποχή επικοινωνούσε με τη Μακεδονία με την Εγνατία Οδό. Με τον Οκταβιανό Αύγουστο η Απολλωνία απέκτησε νέα προνόμια, επανήλθε το παλιό ολιγαρχικό καθεστώς που ήταν ευνοικό στους Ρωμαίους.[47] Η Απολλωνία σημείωσε μεγάλη ακμή στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρων την καταγράφει σαν μεγάλη και ακμάζουσα πόλη. Ο Χριστιανισμός εμφανίστηκε στην πόλη από τα πρώτα του στάδια, συμμετείχε στην Α΄ Σύνοδο της Εφέσου (431) και στην Σύνοδο της Χαλκηδόνας (451). Τον 6ο αιώνα μ.Χ. ο Συνέκδημος καταγράφει την Απολλωνία σαν μία από τις 20 Ιλλυρικές επαρχίες που ανήκαν στην Ρωμαική Επαρχεία της Ηπείρου.[48] Η παρακμή της ξεκίνησε από έναν καταστροφικό σεισμό τον 3ο αιώνα π.Χ. που άλλαξε την κοίτη του Αώου και μετέτρεψε την περιοχή σε βάλτο, το αποτέλεσμα ήταν να πεθάνουν πολλοί κάτοικοι από Ελονοσία. Η κατάσταση αυτή είχε σαν αποτέλεσμα να την εγκαταλείψουν σταδιακά όλοι οι κάτοικοι και να μετακινηθούν στον γειτονικό Αυλώνα. Η Απολλωνία αναφέρεται από τον Κωνσταντίνο Ζ΄ Πορφυρογέννητο, τότε υπαγόταν στο θέμα του Δυρραχίου. Σήμερα η περιοχή ευρίσκεται στην επικράτεια της Αλβανίας και βρίσκεται δίπλα στο αλβανικό χωριό Pojan (Πόγιαν). Εκεί απαντάται και Μονή καλούμενη «Παναγίας της Απολλωνίας».[49]

Νεότερα χρόνια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Απολλωνία κατοικήθηκε ξανά τον 4ο αιώνα μ.Χ. ύστερα από τον καταστροφικό σεισμό του 3ου αιώνα μ.Χ. ειδικά σε ένα μοναστήρι.[50] Στα τέλη της αρχαιότητας απέμεινε μιά μικρή χριστιανική κοινότητα που οικοδόμησε στον γειτονικό λόφο την εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Στο μοναστήρι υπήρχε Ελληνικό σχολείο που παρείχε υψηλή εκπαίδευση (1684) και σχολείο με περιορισμένο αριθμό σπουδαστών (1880).[51] Ο αρχαίος ναός του Νυμφαίου της Απολλωνίας υπέστη θύμα βανδαλισμών από αγνώστους τον Ιούνιο του 2020 κατά την διάρκεια των μέτρων για τον COVID-19, οι κίονες κατέρρευσαν και ο ναός γκρεμίστηκε. Το τραγικό περιστατικό καταδίκασαν όλοι οι Αλβανοί αρχαιολόγοι και ο πρόεδρος της Αλβανίας Ιλίρ Μέτα.[52]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Στράβων, Γεωγραφικά, [1] Αρχειοθετήθηκε 2012-03-01 στο Wayback Machine. Βιβλίο 7 (Ιλλυρίς)], 316. Έκδοση Αδαμ. Κοραή, Παρίσι, 1817.
  2. ↑ Stocker 2009, σσ. 204–205
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Kyle, Schepartz & Larsen 2016
  4. ↑ Stocker 2009, σ. 891
  5. ↑ Stocker 2009, σ. 205
  6. ↑ Stallo 2007, σ. 12
  7. ↑ Stocker 2009, σ. 893
  8. ↑ Davis et al. 2007, σ. 18
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Wilkes 1995, σ. 112
  10. ↑ Reboton, 2008, σ. 7, 9
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 McIlvaine et al. 2013, σ. 2
  12. ↑ Stallo 2007, σ. 19
  13. ↑ Picard 2013, σ. 80
  14. ↑ Wilkes 1995, σ. 98
  15. ↑ Hammond, N.G.L. (1997)
  16. ↑ Stocker, 2009, σσ. 218-219
  17. ↑ Stocker 2009, σ. 63
  18. ↑ Stocker 2009, σσ. 316–317
  19. ↑ Stallo 2007, σ. 27
  20. ↑ McIlvaine 2012, σ. 50
  21. ↑ McIlvaine 2012, σ. 224
  22. ↑ Weaver, Carrie (2022). Marginalised Populations in the Ancient Greek World The Bioarchaeology of the Other. Edinburgh University Press. σ. 210
  23. ↑ Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Apollonia s.v. (1)". Encyclopædia Britannica. Vol. 2 (11th ed.). Cambridge University Press. σ. 186
  24. ↑ http://wildwinds.com/coins/greece/illyria/apollonia/i.html
  25. ↑ Stocker, 2009, σσ. 893-894
  26. ↑ Wilkes 1995, σ. 225
  27. ↑ Malkin 2001, σσ. 191–192
  28. ↑ Cabanes 2008, σ. 171
  29. ↑ Cabanes 2011, σ. 76
  30. ↑ Dzino 2010, σ. 81
  31. ↑ Ceka 2012, σ. 59
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 32,3 Stallo 2007, σ. 30
  33. ↑ Ηρόδοτος, Ιστορίες, 9.93
  34. ↑ Ustinova, Yulia (2009). Caves and the Ancient Greek Mind: Descending Underground in the Search for Ultimate Truth. Oxford University Press. σ. 170
  35. ↑ Tsetskladze, Gocha R. (2006). Greek colonisation : an account of Greek colonies and other settlements overseas. Leiden: Brill. σ. 169
  36. ↑ 36,0 36,1 Sanford, 2020, σ. 27
  37. ↑ Hansen & Nielsen 2004, σ. 328
  38. ↑ Reboton, 2008, σ. 10
  39. ↑ Reboton, 2008, σ. 11
  40. ↑ Reboton, 2008, σσ. 12,20
  41. ↑ Stocker, 2009, σ. 872
  42. ↑ Στράβων, Γεωγραφικά, σ. 7.5.8
  43. ↑ Aristotle. De mirabilibus auscultationibus. σσ. 842 b.27
  44. ↑ https://www.sciencedaily.com/releases/2006/01/060106122516.htm
  45. ↑ Wilkes 1995, σσ. 174–175
  46. ↑ Bowden 2003, σ. 14
  47. ↑ Reboton 2008, σ. 12
  48. ↑ Stocker, 2009, σ. 82
  49. ↑ Εγκυκλοπαίδεια "Πυρσός", τόμ. Ε', λήμμα "Απολλωνία"
  50. ↑ https://books.google.gr/books?id=EW79CwAAQBAJ&pg=PA58&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
  51. ↑ http://ikee.lib.auth.gr/record/104814?ln=el
  52. ↑ https://www.skai.gr/news/world/alvania-vandalismos-sto-nymfaio-tis-arxaioellinikis-apollonias

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Bowden, William (2003). Epirus Vetus: The Archaeology of a Late Antique Province. London, United Kingdom: Duckworth.
  • Cabanes, Pierre (2008). "Greek Colonisation in the Adriatic". In Tsetskhladze, Gocha R. (ed.). Greek Colonisation: An Account of Greek Colonies and Other Settlements Overseas
  • Cabanes, Pierre (2011). "Disa çështje mbi Amantët / Interrogations sur les Amantes". Iliria. 35: 75–98. doi:10.3406/iliri.2011.1100.
  • Ceka, Olgita (2012). "Il koinon e la città. L'esempio di Byllis". In G. de Marinis; G.M. FabriniG. Paci; R. Perna; M. Silvestrini (eds.). I processi formativi ed evolutividella città in area adriatica. BAR International Series. Vol. 2419. Archaeopress.
  • Chamoux, François (2003). Hellenistic Civilization. Oxford, United Kingdom: Blackwell Publishing.
  • Davis, J. L.; Korkuti, M.; Bejko, L.; Galaty, M. L.; Muçaj, S.; Stocker, Sh. R. (2007). "The Hinterlands of Apollonia". Apollonia d'Illyrie. Collection de l’École Française de Rome. Retrieved 24 December 2020.
  • Dzino, Danijel (2010). Illyricum in Roman Politics, 229 BC–AD 68. Cambridge University Press.
  • Hammond, Nicholas Geoffrey Lemprière (1976). Migrations and Invasions in Greece and Adjacent Areas. Park Ridge, New Jersey: Noyes Press.
  • Hansen, Mogens Herman; Nielsen, Thomas Heine (2004). An Inventory of Archaic and Classical Poleis. Oxford, United Kingdom: Oxford University Press.
  • Kyle, B.; Schepartz, L. A.; Larsen, C. S. (2016). "Mother City and Colony: Bioarchaeological Evidence of Stress and Impacts of Corinthian Colonisation at Apollonia, Albania". International Journal of Osteoarchaeology. John Wiley & Sons, Ltd. 26 (6): 1067–1077.
  • Larson, Jennifer Lynn (2001). Greek Nymphs: Myth, Cult, Lore. Oxford, United Kingdom: Oxford University Press.
  • Malkin, Irad (2001). "Greek Ambiguities: Between "Ancient Hellas" and "Barbarian Epirus"". In Malkin, Irad (ed.). Ancient Perceptions of Greek Ethnicity. Center for Hellenic Studies colloquia. Vol. 5. Center for Hellenic Studies, Trustees for Harvard University.
  • McIlvaine, Britney Kyle (2012). Greek Colonization of the Balkans: Bioarchaeological Reconstruction of Behavior and Lifestyle during Corinthian Colonial Expansion into Ancient Apollonia, Albania (Thesis). Ohio State University.
  • McIlvaine, Britney Kyle; Schepartz, Lynne A.; Larsen, Clark Spencer; Sciulli, Paul W. (2013). "Evidence for Long-Term Migration on the Balkan Peninsula Using Dental and Cranial Nonmetric Data: Early Interaction Between Corinth (Greece) and its Colony at Apollonia (Albania)". American Journal of Physical Anthropology. Wiley Periodicals. 153 (2): 236–248.
  • Picard, Olivier (2013). "Ilirët, kolonitë greke, monedhat dhe lufta". Iliria. 37: 79–97.
  • Piccinini, Jessica (2019). "The Roman Agora of Apollonia in Illyria: A space for the Imperial Cult". Annuario della Scuola Archeologica di Atene e delle Missioni Italiane in Oriente. All'Insegna del Giglio. 97: 223–232.
  • Reboton, Joany (2008). "Making Colonial Institutions: The Example of Corinthian Apoikiai in the Adriatic". Making, Using and Resisting the Law in European History, 2008.
  • Sanford, Jane (2012). Shipping sheep: a zooarchaeology of Greek colonisation (Thesis). University of Cambridge. doi:10.17863/CAM.15970. Retrieved 24 December 2020.
  • Stallo, Jennifer (2007). Isotopic Study of Migration: Differentiating Locals and Non-Locals in Tumulus Burials from Apollonia, Albania (Thesis). University of Cincinnati.
  • Stocker, Sharon R. (2009). Illyrian Apollonia: Toward a New Ktisis and Developmental History of the Colony.
  • Wilkes, John (1995). The Illyrians. Oxford, United Kingdom: Blackwell Publishing.
  • Wilkes, J. J.; Fischer-Hansen, Tobias (2004). "The Adriatic". In Mogens Herman Hansen; Thomas Heine Nielsen (eds.). An Inventory of Archaic and Classical Poleis. Oxford University Press.
  • Wilson, Nigel Guy (2006). Encyclopedia of Ancient Greece. New York, New York and Oxford, United Kingdom: Routledge (Taylor & Francis).
  • Wright, Jennifer (2016). Greek Colonial Expansion: Impacts on Illyrian Physical Activities (PDF) (Thesis). Colorado State University.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Απολλωνία_(Ιλλυρία)&oldid=10791494"