2021 ел
(2021 битеннән юнәлтелде)
 |
Бу мәкаләдә яки мәкалә өлешендә көтелгән вакыйгалар турында мәгълүмат бар. Монда әле булмаган вакыйгалар тасвирланган.
|
| Еллар |
|---|
| 2017 · 2018 · 2019 · 2020 — 2021 — 2022 · 2023 · 2024 · 2025 |
| Унъеллык |
| 2000-еллар · 2010-еллар — 2020-еллар — 2030-еллар · 2040-еллар |
| Гасырлар |
| XX гасыр — XXI гасыр — XXII гасыр |
2021 (ике мең егерме беренче) ел — кәбисә булмаган ел, милади тәкъвим буенча җомга көнне башлана. Бу безнең эраның 2021 елы, III меңьеллыкның 21 елы, XXI гасырның 21 елы, XXI гасырның 3 унъеллыгының 1 елы, 2020 елларның 2 елы. 2021 елдан бирле 3 ел үтте.
Вакыйгалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Кытайда тантаналы рәвештә Кытай комунистик партиясе йөзъеллыгы билгеләнәчәк.
- Түбәншәһәр нигезләнүгә 800 ел.
- 20 март ― озак ябылып торганнан соң Татарстан милли китапханәсе урамга куып чыгарылган Казан милли мәдәни үзәгенең бинасында эшен яңадан башлый.
- 23 апрель ― «федераль» СИБУР ТАИФ ширкәтенең нефтехим һәм энергетика активларының контроль пакетына ия була.
- 11 май ― Казанның Совет районы Җәүдәт Фәйзи урамындагы 175нче санлы мәктәбендә[1] булган атыш вакытында 9 кеше һәлак була: 7 укучы, 2 укытучы[2].
- 31 июль ― Татар Википедиясендә 300 000 нче мәкалә языла (бу көнне мәкалә язучы кулланучылар: Римма Васильева, Юлдашева Луиза, Timlesj, Әмир, Ilnur efende, Ilsinchik, Qaramalitawdan).
Вафатлар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Гыйнвар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- 1 гыйнвар — Әхәт Гаффар, татар язучысы [3]
- 1 гыйнвар — Нияз Халиков, тарих фәннәре кандидаты, этнограф, археолог [4]
- 7 гыйнвар — Хәдичә Гыйниятова (84), җырчы, педагог. ТАССР атказанган артисты (1974), ТР атказанган сәнгать эшлеклесе (2003)[5]
- 19 гыйнвар — Рәфикъ Юныс, журналист, язучы, публицист[6].
- 20 гыйнвар — Булат Солтанбәков (92), тарихчы[7].
Февраль
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- 2 февраль — Галимҗан Хаҗиев (90), нефтьче, Социалистик Хезмәт Каһарманы[8].
- 12 февраль — Алия Арсланова (40), татар язучысы, журналисты.
- 14 февраль — Рәшит Сәләхов (79), ТР Арбитраж суды рәисе (1996―2011), РФ һәм ТР атказанган юристы[9].
- 17 февраль — Хуҗиәхмәт Мәхмүтов (88), фольклорчы галим, язучы, Тукай бүләге иясе[10].
- 22 февраль — Фатих Урманче (84), фольклорчы галим, фән докторы (1989), профессор[11].
- 26 февраль — Роберт Галиев (Робирт Тимерхан улы Галиев, 67), Казан дәүләт аграр университетының «Тургай» студентлар халык театры режиссеры һәм сәнгать җитәкчесе, Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре[12].
Март
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- 4 март — Зәки Зәйнуллин (87), язучы, галим[13].
- 13 март — Нәҗибә Ихсанова (83), Камал театры актрисасы, РФ һәм ТР халык артисты, Тукай премиясе лауреаты[14].
- 20 март — Факиһә Тугызбаева (71), БР халык шагыйре, С. Юлаев премиясе лауреаты[15].
Апрель
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- 3 апрель — Николай Бех (75), 1987―1997 елларда КамАЗның генераль директоры[16].
- 6 апрель — Габделхәмит Равилов (88), ТР ФА академигы, Бөтенсоюз фәнни-тикшеренү ветеринария институты (ВНИВИ) директоры[17].
- 10 апрель — Альта Мәхмүтова (83), тарихчы, КФУ укытучысы[18]
- 18 апрель — Азамат Гыйләҗев (65), 2009―2016 елларда Уфа дәүләт «Нур» татар театрының баш рәссамы[19].
- 30 апрель — Надир Дәүләт (76), тарихчы, Мәрмәрә университеты (Төркия, Истанбул) профессоры[20].
Май
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- 4 май — Йолдыз Исәнбәт (84), музыка белгече, педагог[21].
- 4 май — Александр Коновалов (87), профессор, Казан университеты ректоры (1979―1990)[22].
Июнь
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- 27 июнь — Фәридә Зәбирова (67), мигъмарчы, Татарстанның атказанган архитекторы[23].
Июль
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- 4 июль ― Рәфкать Таҗиев (78), табиб (хирург-онколог), фән докторы (1998)[24].
- 5 июль ― Хәлим Җәләй (81), Камал театры актеры, Татарстанның халык артисты (1992)[25].
- 15 июль ― Салават Рәхмәтулла (79), шагыйрь[26].
- 19 июль ― Харис Нигъмәтҗанов (74), музыкант, педагог, Татарстанның атказанган сәнгать эшлеклесе [27].
- 20 июль ― Саимә Ибраһимова (93), язучы, тәрҗемәче, журналист, ТАССР атказанган мәдәният хезмәткәре (1974)[28]
- 27 июль ― Әлмира Әдиятуллина (82), журналист, ТАССР атказанган мәдәният хезмәткәре (1989)[29].
Август
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- 1 август ― Марат Садыйков (76), рәссам, Үзбәкстан сәнгать академиясе академигы[30].
- 4 август ― Шамил Шәйдуллин (74), рәссам, Тукай премиясе иясе (2000) [31]
- 16 август ― Фарсель Зыятдинов (84), фән докторы (2002), профессор, язучы, агроном, Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре һәм фән эшлеклесе[32]
- 22 август ― Рәшит Шамкаев (81), Камал театры актеры (1968 елдан), Татарстанның халык артисты (1996)[33].
- 25 август ― Нур Әхмәдиев (74), шагыйрь, язучы, Татарстанның атказанган сәнгать эшлеклесе[34].
Сентябрь
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- 6 сентябрь ― Гәрәй Рәхим (80), шагыйрь, РФ атказанган мәдәният хезмәткәре, Татарстанның халык язучысы, Тукай бүләге лауреаты (1984) [35]
- 23 сентябрь ― Мәрзия Фәйзуллина (91), балалар язучысы, Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре (1990)[36]
Октябрь
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- 10 октябрь ― Фәндәс Сафиуллин (85), җәмәгать эшлеклесе, милли хәрәкәт вәкиле, сәясәтче, ТР ДШ һәм Россия Дәүләт Думасы депутаты [37].
- 17 октябрь ― Ганҗә Әхмәдиева (77), төзүче-буяучы, Социалистик Хезмәт Каһарманы (1980), Түбән Каманың мактаулы гражданины (2021)[38]
- 19 октябрь ― Илдус Якупов (86), композитор [39].
- 22 октябрь ― Вера Кузьмина (97), чуаш драма актрисасы, СССР халык артисты[40].
- 29 октябрь ― Мар Байҗиев (86), Кыргызстанның халык язучысы, кино һәм театр режиссеры[41].
- 31 октябрь ― Ногман Мусин (90), язучы, журналист. БАССР атказанган мәдәният хезмәткәре (1981), С. Юлаев премиясе лауреаты (1991), БР халык язучысы (2001)[42].
Ноябрь
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- 6 ноябрь ― Фәйрүзә Мөслимова (67), шагыйрә [43].
Декабрь
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- 8 декабрь ― Азат Әхмәдуллин (89), филология фәннәре докторы, профессор, Татарстан Республикасы Фәннәр академиясенең мөхбир-әгъзасы [44]
Г. Тукай исемендәге дәүләт премиясе лауреатлары
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Ηобель премиясе лауреатлары
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Дэвид Джулиус (1955), физиолог (АКШ),
- Ардем Патапутян (1967), нейробиолог (АКШ) ― температура һәм кагылу рецепторларын ачкан өчен [45]
- Физика өлкәсендә Нобель премиясе лауреатлары
- Джорджо Паризи (1948), физик-теоретик (Италия) – тәртипсезлек һәм флуктуацияләрнең физика системаларында атом төшеннән планетага кадәр масштабларда тәэсир итешүен ачкан өчен [46]
- Сюкуро Манабэ (1931), климатолог (Япония ― АКШ) ― «җир климатын физик модельләштерү һәм вариацияләрне сан ягыннан анализлау һәм глобаль җылынуның ышанычлы фаразы» өчен[46]
- Клаус Хассельман (1931), физик, океанолог (Алмания) – «җир климатын физик модельләштерү һәм вариацияләрне сан ягыннан анализлау һәм глобаль җылынуның ышанычлы фаразы» өчен[46]
- Химия өлкәсендә Нобель премиясе лауреатлары
- Дэвид Макмиллан (1968), химик-органик (Бөекбритания ― АКШ) – асимметрик органокатализны үстергән өчен, ½ премия [47]
- Бенджамин Лист (1968), химик (Алмания) ― асимметрик органокатализны үстергән өчен, ½ премия [47]
- Әдәбият өлкәсендә Нобель премиясе лауреатлары
- Габделразак Гурна (1948), инглиз телендә язучы Танзания язучысы ― колониализм нәтиҗәләрен һәм качак язмышын мәдәниятләр һәм кыйтгалар арасындагы бушлыкта компромисссыз һәм мәрхәмәтле тикшергән өчен [48]
- Тынычлык өчен Нобель премиясе лауреатлары
- Дмитрий Моратов (1961), «Новая Газета» баш редакторы (Россия) – Россиядә сүз иреген яклау буенча кыю көрәшкән өчен,
- Мария Ресса (1963), журналист, Rappler басмасын гамәлгә куючы (Филипин) – Филипинда сүз иреген яклау буенча кыю көрәшкән өчен [49]
- Икътисад өлкәсендә Нобель премиясе лауреатлары
- Дэвид Кард (1956), Берклидагы Калифорния Университеты (Канада ― АКШ), ½ премия;
- Джошуа Ангрист (1960), Массачусетс технология институты (MIT) (АКШ) / Гвидо Имбенс (1963), Стэнфорд университеты (Голландия ― АКШ), ½ премия ― «табигый экспериментларның җәмгыять тормышында үзәк урын алып торучы сорауларга җавап бирергә сәләтле булуын исбатладылар, мәсәлән, хезмәт базарына минималь хезмәт хакы күләме ничек йогынты ясый һ. б.» [50]/
Искәрмәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ МБОУ «Гимназия №175», archived from the original on 2021-05-12, retrieved 2021-05-11
- ↑ Десятки людей пришли к зданию школы в Казани в память о погибших. ren.tv, 11.05.2021(рус.)
- ↑ Танылган язучы Әхәт Гаффар вафат
- ↑ Этнограф, археолог Наил Халиков вафат
- ↑ Зилә Мөбәрәкшина. Педагог һәм җырчы Хәдичә Гыйниятова вафат. Татар-информ, 11.01.2021
- ↑ Шагыйрь, публицист Рафикъ Юныс вафат…
- ↑ Тарихчы Булат Солтанбәков вафат
- ↑ Татьяна Демина. В Татарстане умер Герой Социалистического Труда. 2021 елның 7 февраль көнендә архивланган.
- ↑ Скончался экс-председатель Арбитражного суда РТ Рашит Салахов. Татар-информ, 14.02.2021
- ↑ Фольклорчы галим, язучы Хуҗиәхмәт Мәхмүтов вафат. Азатлык радиосы, 17.02.2021
- ↑ Рузилә Мөхәммәтова. Фольклорчы галим Фатих Урманчеев вафат. Татар-информ, 22.02.2021
- ↑ Рузилә Мөхәммәтова. «Тургай» китеп барды: «Әйтеп бетергесез зур кеше иде ул. Икенче әтиебез иде». Татар-информ, 26.02.2021
- ↑ Зәки Зәйнуллинны соңгы юлга иртәгә озаталар. Татар-информ, 4.03.2021
- ↑ Нәҗибә Ихсанова вафат... Шәһри Казан, 13.03.2021
- ↑ В Уфе ушла из жизни народный поэт Башкортостана Факия Тугузбаева. ИА Башинформ, 20.03.2021
- ↑ КАМАЗның элеккеге генераль директоры Николай Бех вафат. Татар-информ, 4.04.2021
- ↑ Ушел из жизни Абдулхамит Зарифович Равилов. 2021 елның 20 апрель көнендә архивланган. Сайт КПФУ, 6.04.2021
- ↑ Галимә, мәгърифәтче Альта Мәхмүтова вафат. Азатлык радиосы, 10.04.2021
- ↑ Танылган рәссам вафат. «Шәһри Казан», 18.04.2021
- ↑ Күренекле галим Надир Дәүләт вафат. Азатлык радиосы, 30.04.2021
- ↑ Күренекле музыка белгече Йолдыз Исәнбәт вафат. Азатлык радиосы, 4.05.2021
- ↑ На 88-м году жизни скончался профессор Казанского федерального университета, archived from the original on 2021-05-04, retrieved 2021-05-11
- ↑ Фәридә Зәбирова тырышлыгы белән Казаныбызда бик күп тарихи биналар сакланып калды. Азатлык радиосы, 29.06.2021
- ↑ Валентина Шистерова. В Татарстане скончался известный хирург-онколог Рафкат Тазиев. «Челнинские известия», 4.07.2021(рус.)
- ↑ Тирән кайгы. Камал театры сайты, 5.07.2021
- ↑ Башкортстанда күренекле татар шагыйре Салават Рәхмәтулла вафат. Азатлык радиосы, 15.07.2021
- ↑ Музыкант Харис Нигъмәтҗанов вафат. Татар-информ, 19.07.2021
- ↑ Кайгылы хәбәр – язучы, тәрҗемәче, журналист Саимә Ибраһимова вафат. ТР язучылар берлеге
- ↑ Татар журналисты, җәмәгать эшлеклесе Әлмирә Әдиятуллина вафат. Азатлык радиосы, 27.07.2021
- ↑ Скончался известный художник Марат Садыков. 2021 елның 2 август көнендә архивланган. podrobno.uz, 2.08.2021(рус.)
- ↑ Татарстанның халык рәссамы Шамил Шәйдуллин вафат. Азатлык радиосы, 4.08.2021
- ↑ Язучы, профессор һәм бакчачы Фарсель Зыятдинов вафат. Татар-информ, 16.08.2021
- ↑ Тирән кайгы. Камал театры сайты, 22.08.2021
- ↑ Күренекле татар язучысы Нур Әхмәдиев вафат булды. Татар-информ, 25.08.2021
- ↑ җитәкчелеге Гәрәй Рәхим вафатына бәйле рәвештә кайгы уртаклашты.(үле сылтама) trt-tv.ru, 6.09.2021(рус.)
- ↑ Балалар язучысы Мәрзия Фәйзуллина вафат. ТР Язучылар берлеге сайты, 24.09.2021
- ↑ Фәндәс Сафиуллин – милләтнең намуслы шәхесе. Азатлык радиосы, 11.10.2021
- ↑ Түбән Камада Социалистик Хезмәт Герое Ганҗә Әхмәдиева вафат. Татар-информ, 17.10.2021
- ↑ Татар композиторы Илдус Якупов вафат. Татар-информ, 19.10.2021
- ↑ Ушла из жизни символ и легенда чувашского народа, народная артистка СССР Вера Кузьминична Кузьмина. 2021 елның 22 октябрь көнендә архивланган. Сайт Чувашского государственного академического драматического театра имени К. В. Иванова, 22.10.2021
- ↑ Скончался писатель и драматург Мар Байджиев. 24.kg, 29.10.2021(рус.)
- ↑ В Уфе ушел из жизни народный писатель Башкортостана Нугуман Мусин. ИА Башинформ, 31.10.2021(рус.)
- ↑ Татар җәмәгатьчелеге Фәйрүзә Мөслимованы соңгы юлга озатты. ТР язучылар берлеге, 7.11.2021
- ↑ Филология фәннәре докторы, профессор Азат Әхмәдуллин вафат. Татар-информ, 8.12.2021
- ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2021. nobelprize.org
- ↑ 46,0 46,1 46,2 Нобелевская премия по физике присуждена за моделирование земного климата | Новости из Германии о событиях в мире | DW | 05.10.2021
- ↑ 47,0 47,1 The Nobel Prize in Chemistry 2021. nobelprize.org
- ↑ Назван лауреат Нобелевской премии по литературе. ria.ru, 07.10.2021
- ↑ Нобелевская премия мира присуждена сразу двум номинантам — главреду «Новой газеты» Дмитрию Муратову и филиппинской журналистке Марии Рессе. bbc.com, 8.10.2021
- ↑ Natural experiments help answer important questions. nobelprize.org(ингл.)