2022

2022 он һэдэбээр:

Уралиг

Мультипликаци (Аниме) – Архитектура – Комикс – Кино (Аймшаг, Научна фантастика) – Гэрэй видео – Литература (Поэзи) – Хүгжэм (Классическа, Кантри, Хип-хоп, Джаз, Латин, Метал, Рок, ЕБ, АНУ, Солонгос) – Радио – Фотографи – Телевидени (Итали, ЕБ, Шотланд, АНУ) – Видео наадан

Улас түрэ ба засагай газар

Һунгуулинууд – Уласхоорондын ударидагшад – Сувереннэ гүрэнүүд Сувереннэ гүрэнүүдэй ударидагшад

Эрдэм ухаан ба технологи

Археологи – Биотехнологи – Вычислени – Палеонтологи – Квантын вычислени ба хэлхеэ холбоон – Хүгшэрэлгын шэнжэлэлгэ – Космос/Астрономи – Космическа ниидэлгэн – Тогтонги энэргиин шэнжэлэлгэ - Уларил

Байгаали оршон

Шубуунай ажаглалга/Орнитологи

Дэлхэйн дулааралга

Транспорт

Авиаци – Түмэр харгын транспорт

Спорт

Америкын футбол – Ассоциациин футбол – Атлетика (спорт) – Бадминтон – Бейсбол – Сагсан бүмбэгэ – Шатар – Тулаанай спорт – Крикет – Велоспорт – Гольф – Мүльһэнэй хоккей – Регбигэй холбоон – Тамаралга – Теннис – Волейбол

Нютагаар

Афганистан – Албани – Алжир – Андорро – Ангола – Антарктика – Аргентинэ – Армени – Австрали – Австри – Азербайджан – Бангладеш – Баһамын аралнууд – Баһрэйн – Барбадос – Беларусь – Бельги – Бенин – Бутанда – Боливи – Босни ба Герцеговина – Ботсвана – Бразил – Болгари – Буркино-Фасо – Бурунди – Кампучи – Камерун – Канада – Кабо-Верде – Түб Африкын Бүгэдэ Найрамдаха Улас – Чад – Чили – Хитад – Колумби – Коста-Рика – Коморой аралнууд – Хорвати – Куба – Кипр – Чех – Дани – Эквадор – Египет – Сальвадор – Эритрей – Эстони – Эфиопи – Европын Холбоо – Эсватини – Экваторын Гвиней – Фиджи – Финланд – Франци – Габон – Гүржи – Германи – Гана – Греци – Гватемала – Гвиней – Гвиней-Бисау – Гайана – Гаити – Гондурас – Хонконг – Унгар – Исланд – Энэдхэг – Индонези – Иран – Ирак – Ирланд – Израиль – Итали – Кот д'Ивуар – Япон – Йордан – Казахстан – Кени – Кирибати – Косово – Кувейт – Кыргызстан – Лаос – Латви – Ливан – Лесото – Либери – Ливи – Литва – Люксембург – Макао – Мадагаскар – Маршаллай аралнууд – Малави – Малайзи – Мали – Мальта – Мавритани – Мексикэ – Микронези – Молдави – Монгол – Черногори – Марокко – Мозамбик – Мьянма – Науру – Намиби – Балба – Нидерланд – Шэнэ Зеланд – Никарагуа – Нигер – Нигери – Хойто Солонгос – Хойто Македони – Норвеги – Оман – Пакистан – Палау – Палестина – Панама – Папуа Шэнэ Гвиней – Парагвай – Перу – Филиппина – Польшо – Португал – Катар – Румыни – Орос – Руанда – Самоа – Саудай Арави – Сенегал – Серби – Сейшелиин аралнууд – Сингапур – Словаки – Словени – Сомали – Урда Африка – Соломоной аралнууд – Урда Солонгос – Урда Судан – Испани – Шри Ланка – Судан – Швеци – Швейцари – Сири – Тайвань – Таджикистан – Танзани – Тайланд – Того – Тонга – Тунис – Түрэг – Туркменистан – Тувалу – Уганда – Украина – Арабай Нэгэдэһэн Эмиртэ Улас – Нэгэдэһэн Хаанта Улас – Америкын Нэгэдэһэн Улас – Уругвай – Узбекистан – Вануату – Венесуэлэ – Вьетнам – Йемен – Замби – Зимбабве

Бусад һэдэбнүүд

Шажанай ударидагшад

Түрэлгэ ба наһа баралгын категоринууд

Түрэһэн – Наһа бараһан

Байгуулагдаһан ба усадхаһан категоринууд

Байгуулагдаһан – Үгы болоhон

2022 он бусад литээр

Григориин литэ	2022 MMXXII
Ab urbe condita	2775
Армениин литэ	1471 ԹՎ ՌՆՀԱ
Ассириин литэ	6772
Бахайн литэ	178–179
Балиин сака литэ	1943–1944
Бенгалиин литэ	1429
Бербериин литэ	2972
Британиин Хаанын Жэл	70 Елиз. 2 – 71 Елиз. 2
Буддын литэ	2566
Бирманиин литэ	1384
Византиин литэ	7530–7531
Хитадай литэ	辛丑年 (Түмэр Буха) 4718 гү, али 4658      —  壬寅年 (Уһан Бар) 4719 гү, али 4659
Коптой литэ	1738–1739
Дискордиин литэ	3188
Этиопиин литэ	2014–2015
Еврейн литэ	5782–5783
Энэдхэгэй литэнүүд
- Викрам-Самват	2078–2079
- Шака Самват	1943–1944
- Кали-Юга	5122–5123
Холоценэй литэ	12022
Игбогой литэ	1022–1023
Иранай литэ	1400–1401
Лалын литэ	1443–1444
Японой литэ	Рэйва 4 (令和４年)
Яванай литэ	1955–1956
Чучхе календарь	111
Юлиин литэ	Григориин хаһаха 13 үдэр
Солонгосой литэ	4355
Мингуо литэ	БНХУ 111 民國111年
Нанакшахи литэ	554
Тайгай наранай литэ	2565
Түбэдэй литэ	阴金牛年 (эмэ Түмэр-Буха) 2148 гү, али 1767 гү, али 995      —  阳水虎年 (эрэ Уһан-Бар) 2149 гү, али 1768 гү, али 996
Unix time	1640995200 – 1672531199

2022 он (MMXXII) гү, али Хоёр мянга хорин хоёр он, Хоёр мянган хоринхоёрдугаар он — бямбада эхэлһэн ердын жэл юм. Григориин тоолол гү, али Нийтийн тоолол ёһоор Манай эрин-эй 2022 дахи он болоод 3 дахи мянган болон 21-р зуунай 22 дахи, 2020-д оной 3 дахи он болоно.

Нэгэдэһэн Үндэһэтэнэй Байгуулга 2022 ониие Уласхоорондын Бүдүүлиг Загаһа барилга ба Уһан соёлой Жэл, Тогтууритай хүгжөөлгын Уласхоорондын Фундаментальна Эрдэм ухаанай Жэл, Уулын Тогтууритай Хүгжөөлгые Дэмжэхэ Уласхоорондын Жэл, ба Уласхоорондын Шэлэй Жэл болгон зарлаһан.

Үйл ябадал

1 һара

• 1 һарын 1 – Дэлхэйн хамагай томо сүлөөтэ худалдаанай бүһэ болохо Бүһэ Нютагай Бүхы Талын Эдэй Засагай Партнёрство нь Австрали, Бруней, Кампучи, Хитад, Япон, Лаос, Шэнэ Зеланд, Сингапур, Тайланд ба Вьетнам уласуудта ороһон.
• 1 һарын 2
  • Шуһата эсэргүүсэлтын үеэр Абдалла Хамдук нь Суданай Юрэнхы сайдай тушаалһаа бууба.
  • Нефтиин сэн үндэрһээ боложо 2022 оной Казахай үймөөн эхилһэн.
• 1 һарын 4 – НҮБ-ын Аюулгүйн Зүблэлэй бүхы үргэлжын табан гэшүүн—Хитад, Франци, Орос, Нэгэдэһэн Хаанта Улас ба Америкын Нэгэдэһэн Улас—"Ядрогой дайнда илаха аргагүй ба хэзээшье тулалдажа болохогүй." гэһэн хомор хамтарһан мэдүүлгэ гаргаба.
• 1 һарын 5 – Казахстанда 2022 ондо болоһон үймөөнтэй холбогдуулан улас даяар онсо байдал зарлаба. Юрэнхы сайд Аскар Маминай кабинет отставкада гаража, харин юрэнхылэгшэ Касым-Жомарт Токаев, гүрэнэй жэнхэни засаг гэгдэдэг, Нурсултан Назарбаевые Казахстанай Аюулгүй Байдалай Зүблэлэй түрүүлэгшын тушаалһаань гаргаба.
• 1 һарын 6 – Казахстанай юрэнхылэгшэ Токаевай гуйлтын дагуу ХАБХБ, Оросой десантникуудай хамта, энхые сахюулха багые Казахстанда табиба.
• 1 һарын 7 – COVID-19 тахал: Дэлхэй даяар COVID-19 тохёолдолой тоо 300 саяһаа үлүү гараба.
• 1 һарын 9 – 2 һарын 6 – 2021 оной Африкын Хундагын Тэмсээн нь Камерун уласда боложо, Сенегал анханай удаа абарга болобо.
• 1 һарын 10 – АНУ-ай Мэриленд можын Балтимордо анханай амжалтатай гахайһаа хүндэ зүрхэн абаашажа һуулгаха операци болобо.
• 1 һарын 15 – Тонга дахи Хунга-Тонга уһан доорохи вулканай дэлбэрэлгэ, Австрали, Канада, Чили, Фиджи, Япон, Шэнэ Зеланд, Самоа ба АНУ-да цунамигай һануулгые дуудаба.
• 1 һарын 16 – Теннисэй Дэлхэйн Но. 1 чемпион Новак Джокович 2022 оной Австралиин нээлтэтэй тэмсээндэ орохоһоо һаад хэһэн, COVID-19-дэ эсэргүү тарилгатай холбоотой суутай сүүдэй хэрэг гараһанай уламһаа Австралиһаа албадан гаргагдаба.
• 1 һарын 18 – Америкын Microsoft хампаани Activision Blizzard-ые 68.7 тэрбум доллараар абаха һанаанаа зарлаба. Энэ гэрээ нь технологиин хампааниин хамагай томо абалга юм.
• 1 һарын 19 – 2022 оной Барбадосой парламентын һунгуули: Барбадосой лейбористска нам хоёрдохи удаа Барбадосой Суглаанай Танхимай бүхы 30 һуудалые абаһан.
• 1 һарын 23
  • "Ана" Тропическа Далайн Шуурга нь Мадагаскар, Малави ба Мозамбикда 115 хүниие алажа, хэдэн үдэрэй дараахи хэдэ хэдэн үер нь Мадагаскарда 11 хүниие алаба.
  • Буркино-Фасодо сэрэгэй урбалта гаража, юрэнхылэгшэ Рок Каборегые засагһаа зайлуулба. Буркиногой сэрэгэйнхид урбалта хиихэ болоһон шалтагаанаа засагай газар улас доторхи Лалын дайшадай ябуулгые хизаарлажа шадахагүй гэжэ нэрлэбэ.
• 1 һарын 28 – COVID-19 тахал: Дэлхэй даяар вакцинжуулалгын тоо 10 тэрбум дабаба.
• 1 һарын 29 – 2022 оной Италиин юрэнхылэгшын һунгуули: Серджо Маттарелла Италиин юрэнхылэгшээр дахин һунгагдаба.
• 1 һарын 30 – 2022 оной Португалай парламентын һунгуули: Антониу Коштагай ударидадаг, Социалис Нам, 117 һуудалтай "гэнтын" олонхиие абаба.

2 һара

• 2 һарын 3
  • Лалын Улас бүлгэмэй ударидагша Абу Ибрагим аль-Хашеми аль-Кураши нь Сириин баруун-хойто хэсэгтэ АНУ-ай тусхай хүсэнэй контртеррорист дайралтын үеэр алагдаба.
  • COVID-19 тахал: Энэдхэг нь АНУ ба Бразилай дараагаар COVID-19-эй уламһаа наһа бараһан хүнэй тоо 500,000 дабаһан гурбадахи гүрэн болобо.

• 2 һарын 4 – Хитад ба Орос НАТО-гой үргэдхэлгые эсэргүүсэһэн мэдүүлгэ гаргажа, AUKUS-ай аюулгүй байдалай хэрээндэ "серьёзно һанаагаа зобожо" байгаагаа хэлэһэн, ба олон асуудалаар хамта хүдэлхээ зарлаба.

• 2 һарын 4 – 2 һарын 20 – 2022 оной Үбэлэй Олимп нь Хитадай Бээжэндэ зохёогдожо, энэнь хотые Зунай Олимп ба Үбэлэй Олимпые хоюулангын зохёон байгуулһан анханай хото болгобо.
• 2 һарын 5 – "Батсирай" Циклон нь Мадагаскар, Урда Африка, Маврикий, ба Реюньон зэргэ нютагта 115 хүниие алаһан "Ана" Далайн Шуургын дараа хоёр долоо хоногой дараа ниитэ 13 хүниие алаба.
• 2 һарын 6 – Хатан хаан II Елизавета өөрын Платинын ойн баяраа тэмдэглэжэ, хаан шэрээндэ 70 жэл һууһан анханай Британиин монарх болобо.
• 2 һарын 8 – COVID-19 тахал: Дэлхэй даяар COVID-19 тохёолдолой тоо 400 саяһаа үлүү гараба.

Таамаглагдаһан ба түсэблэгдэһэн ябадалнууд

• 3 һара – ЦЕРН-эй Ехэ Адронна Коллайдерай 3 дахи ябуулга эхилнэ.
• 3 һарын 9 – 2022 оной Урда Солонгосой юрэнхылэгшын һунгуули.
• 3 һарын 27 – 2022 оной Хонконгын Гүйсэдхэхэ засаглалай Толгойлогшын һунгуули.
• 3 һарын 31 – Дубайда болохо 2020 оной Бүхэдэлхэйн Үзэсхэлэн 6-һара ажалһанай дараа хаагдана; анха 2021 оной 4 һарын 10-да түсэблэгдэжэ байһан болобошье COVID-19 тахалай уламһаа хойшолуулагдаһан.
• 4 һарын 3
  • 2022 оной Сербиин бүхы ниитын һунгуули: Юрэнхылэгшын тушаал ба Үндэһэнэй Ассамблейн бүхы 250 һуудал һунгагдана.
  • Унгарай парламентын һунгуули 2022 ондо болохоор түсэблэгдэһэн.
• 4 һарын 10 – 2022 оной Франциин юрэнхылэгшын һунгуули.
• 5 һарын 9 – 2022 оной Филиппинын бүхы ниитын һунгуули: Юрэнхылэгшын тушаал, Сенатай хахад, Түлөөлэгшын Танхимай бүхы һуудал, ба можо, нютагай хуули гаргалгын суглаануудай олон һуудалнууд һунгагдана.
• 5 һарын 10–14 – Италиин Туринда болохо Евровидение Дуунай Тэмсээн 2022.
• 5 һарын 28 – 2021–22 оной УЕФА Абаргуудай Лига финал ОХУ-ай Санкт-Петербургын Газпром Аренада болобо
• 5 һарын 29 – 2022 оной Колумбиин юрэнхылэгшын һунгуули.
• 7 һарын 4 – Хэрбээ шэнэ Үндэһэн хуулиин эсэсэй дурадхалые урданай мэтэ һанал хураалгада ороогүй һаа, Чили дэхи Үндэһэн хуулиин Конвенци энэ үдэр хуулиин проектдэ һанал хурааха ёһотой, ба хуулида зааһан нэгэ жэлэй хугасааниие харгалзан дараань тараагдаха юм.
• 7 һарын 6 – 7 һарын 31 – Англи дахи УЕФА Эмэгтэйшүүдэй Евро 2022.
• 7 һарын 7 – 7 һарын 17 – 2022 оной Дэлхэйн Наадан.
• 7 һарын 28 – 8 һарын 8 – 2022 оной Нүхэрлэлэй Наадан
• 8 һарын 26 – 9 һарын 15 – ЕКА-ай Jupiter Icy Moons Explorer-ые хиидхэгдэхээр түсэблэгдэжэ байна.
• 9 һарын 10 – 9 һарын 25 – Хитадай Ханчжоу хотодо болохо 2022 оной Азиин Наадан
• 9 һарын 11 – 2022 оной Швециин бүхы ниитиин һунгуули: Риксдагай бүхы 349 һуудал һунгагдана.
• 10 һарын 2 – 2022 оной Бразилай бүхы ниитын һунгуули: Юрэнхылэгшэ ба вице-юрэнхылэгшын тушаал, Сенатай гурбанай нэгэн, Түлөөлэгшэдэй Танхим бүхэлидөө, ба олон можын хуули гаргагша байгуулга ба губернаторнууд һунгагдана.
• 11 һарын 21 – 12 һарын 18 – 5 – 9 һарын хоорондо зунай халуунһаа зайлаха ба 2022 оной Үбэлэй Олимптой мүргэсэлдэхэгүйн тулада Катар уласда 2022 оной Хүлбүмбэгын Дэлхэйн Абарга шалгаруулха тэмсээн.
• 12 һарын 15 – Бүхы ниитиин һунгуулиие уридшалан зарлаагүй тохёолдолдо, Лео Варадкар, 2020 оной ротациин хэрээнэй дагуу, Бүгэдэ Найрамдаха Ирланд Уласай Taoiseach (Юрэнхы Сайд) Михол Мартиниие һэлгэхэ болоно.

Һара үдэр мэдэгдээгүй

• Хитадай Коммунист Намай 20 дугаар съезд эхилнэ. Мүнөөнэй Генеральна Секретарь Си Цзиньпинь генеральна секретариар дахин һунгагдана гэжэ олониитэ тооложо байна.
• Уласхоорондын космическа агентствонууд һарын орбитада бэелүүлхээр түсэблэгдэжэ буй космическа станци, Lunar Gateway-ын нэгэдэхи компонент нь мэдэгдээгүй худалдаанай ракетээр эльгээгдэхэ юм.
• Хара энергиие шудалха пилотгүй Euclid космическа кораблиие хиидхэхээр түсэблэгдэжэ байна.
• Германи улас һуулшын атомна электростанциудаа зогсоохоор түсэблэгдэжэ байна.
• 20-р УАБНХХА-иин саммит нь Пакистанда болохоор түсэблэгдэжэ байна.
• 73P/Швассманай–Вахманнай солирой бороо дуудажа магадагүй.
• Энэдхэг энэ ондо багтаан анханай пилоттой космическа ниидэлгэн хиихээр түсэблэжэ байна.
• Чуук Можо нь Микронезиин Холбооной Уласһаа тусгаар тогтонихо тухай референдум ябуулна.
• New Horizons зонд Койперэй бэһые шудалжа дүүргэнэ.
• Энэдхэг улас Хитадые үлүү байжа, дэлхэйн хамагай ехэ хүн зонтой улас болохо түлэбтэй байна.
• Энэдхэгэй Космическа Шэнжэлэлгын Байгуулга энэ жэлдэ Чандраян-3 һарын ниидэлгые хиидхэхээр түсэблэжэ байна.
• Вера С.Рубинай Обсерваториин анханай гэрэл 2022 ондо гаража, эрдэм ухаанай бүрин ажал ябуулга нэгэ жэлэй дараа эхилхэ түлэбтэй байна.
• 2022 оной Азиин Кубок нь Шри Ланкапа болохоор түсэблэгдэжэ байна.
• 2022 оной Австралиин холбооной һунгуули 2022 оной 5 һарын 21-эй дотор ябагдаха ёһотой.

Наһа баралгууд

1 һара

Ричард Лики

Сидни Пуатье

Ибрагим Бубакар Кейта

Ронни Спектор

• 1 һарын 2
  • Эрик Вальтер Эльст, Бельгиин астроном (т. 1936)
  • Ричард Лики, Кениин палеоантрополог ба байгаали хамгаалагша (т. 1944)
• 1 һарын 3
  • Беатрис Минц, Америкын эмбриолог (т. 1921)
  • Виктор Санеев, Зүблэлтын ба Гүржиин гурбын харайлга ба Олимпиин абарга (т. 1945)
• 1 һарын 6
  • Питер Богданович, Америкын кинорежиссёр (т. 1939)
  • Ф. Сиониль Хосе, Филиппинын зохёолшо (т. 1924)
  • Сидни Пуатье, Баһама-Америкын актёр, эдэбхитэн ба элшэн сайд (т. 1927)
• 1 һарын 9 – Тосики Кайфу, 48-р Япон Уласай Юрэнхы Сайд (т. 1931)
• 1 һарын 11
  • Анатолий Алябьев, Зүблэлтын ба Оросой тамиршан ба Олимпиин абарга (т. 1951)
  • Давид Сассоли, 16-р Европын Парламент Юрэнхылэгшэ (т. 1956)
  • Эрнест Шонекан, 9-р Нигериин Засагай Газарай Түрүүлэгшэ (т. 1936)
• 1 һарын 12 – Ронни Спектор, Америкын дуушан (т. 1943)
• 1 һарын 13 – Жан-Жак Бенекс, Франциин кинорежиссёр (т. 1946)
• 1 һарын 14 – Рикардо Бофилл, Испаниин архитектор (т. 1939)
• 1 һарын 16 – Ибрагим Бубакар Кейта, Мали уласай 5-р Юрэнхылэгшэ ба 6-р Юрэнхы Сайд (т. 1945)
• 1 һарын 18
  • Сэр Дэвид Кокс, Англиин статистик (т. 1924)
  • Франсиско Хенто, Испаниин футболист ба менежер (т. 1933)
  • Андре Леон Телли, Америкын фэшн-журналист ба стилист (т. 1948)
• 1 һарын 19 – Гаспар Ульель, Франциин актёр (т. 1984)
• 1 һарын 20
  • Хайди Библь, Германиин хада уулада лыжээр ябагша ба Олимпиин абарга (т. 1941)
  • Мит Лоуф, Америкын дуушан ба актёр (т. 1947)
• 1 һарын 22 – Тхить Нят Хань, Вьетнамай Буддын лама ба энхын түлөө активист (т. 1926)
• 1 һарын 23
  • Кетеван Лосаберидзе, Зүблэлтын ба Гүржиин харбааша ба Олимпиин абарга (т. 1949)
  • Тьери Мюглер, Франциин фэшн-дизайнер (т. 1948)
• 1 һарын 24 – Сильвестр Чоллань, Унгарай гимнаст ба Олимпиин абарга (т. 1970)
• 1 һарын 25 – Вим Янсен, Нидерландын футболист ба менежер (т. 1946)
• 1 һарын 30 – Леонид Куравлёв, Зүблэлтын ба Оросой актёр (т. 1936)

2 һара

Моника Витти

Лата Мангешкар

• 2 һарын 2 – Моника Витти, Италиин актриса (т. 1931)
• 2 һарын 3
  • Абу Ибрагим аль-Хашеми аль-Кураши, Лалын Улас бүлгэмэй 2-р Халиф ба ударидагша (т. 1976)
  • Христос Сардзетакис, 4-р Грециин Юрэнхылэгшэ (т. 1929)
• 2 һарын 5
  • Дон Джонстон, 4-р ЭЗХАХБ-ын Генеральна-Секретарь (т. 1936)
  • Борис Мельников, Оросой фехтовальщик ба Олимпиин абарга (т. 1938)
• 2 һарын 6
  • Ронни Хельстрём, Швециин футболист (т. 1949)
  • Лата Мангешкар, Энэдхэгэй дуушан ба композитор (т. 1929)