Edukira joan

Afrikako Batasuna

Aldatu loturak
Artikulu hau Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrendaren parte da
Artikulu hau "Kalitatezko 2.000 artikulu 12-16 urteko ikasleentzat" proiektuaren parte da
Wikipedia, Entziklopedia askea
(«Afrikar Batasuna» orritik birbideratua)

Afrikako Batasuna
Let Us All Unite and Celebrate Together (en) Itzuli A United and Strong Africa eta Une Afrique unie et forte
Datuak
Izen laburraUA, AU, UA, UA, UA, AU, 非盟, UA, UA, АС, ΑΕ, AU, АС, АС, AU, AU, UA, AU, АБ, XA, AU, АБ, АУ, AU, UA, 非盟, 非盟, UA, АЦ, AA, UA, AA, UA, AU, UA eta UA
Motaeskualde erakundea, continental union (en) Itzuli eta nazioarteko erakundea
Eskumendekoak
Africa Centres for Disease Control and Prevention (en) Itzuli
Agintea
Egoitza nagusi
Egoitza nagusi
Osatuta
Zeren jabe
African Union Conference Center and Office Complex (en) Itzuli eta Q17620982 Itzuli
Historia
Sorrera1999ko irailaren 9a
AurrekoakAfrikako Batasunaren aldeko Erakundea
webgune ofiziala
Twitter: _AfricanUnion Instagram: africanunion_official Flickr: 75075713@N06 Edit the value on Wikidata
Sakontzeko, irakurri: «Afrikar Batasunerako Erakundea»

Afrikako Batasuna nazioz gaindiko erakundea da, 2001eko ekainaren 26an sortutakoa. Gaur egun, Afrikako herrialde guztiek osatzen dute, 55 herrialdeek hain zuzen ere. Afrikako Batasuna (AB) 1999ko irailaren 9an Sirteko Adierazpenean iragarri zen Afrikako Batasuna ezartzeko eskatuz. Blokea 2001eko maiatzaren 26an sortu zen Addis Abeban, Etiopian, eta 2002ko uztailaren 9an jarri zen martxan Durbanen, Hegoafrikan[1]. ABren asmoa zen Afrikar Batasunerako Erakundea (ABE, OUA ingelesez) ordezkatzea, Addis Abeban 32 gobernu sinatzailek sortua 1963ko maiatzaren 25ean; ABE 2002ko uztailaren 9an desegin zen. ABren erabaki garrantzitsuenak Afrikako Batasuneko Asanbladak hartzen ditu bere estatu kideetako estatuburuen eta gobernuburuen sei hilabetean behian egindako bileran.

ABren idazkaritza, Afrikako Batasunaren Batzordea, Addis Abeban du egoitza. ABko hiririk handiena Lagos (Nigeria) da, eta hiri-aglomeraziorik handiena Egiptoko Kairo da. Afrikako Batasunak 1.300 milioi pertsona baino gehiago hrtzen ditu bere baitan, eta 30 milioi km2 inguruko azalera, eta munduko leku enblematikoak biltzen ditu, hala nola Sahara eta Nilo[2]. Lan-hizkuntza nagusiak arabiera, ingelesa, frantsesa, portugesa, gaztelania eta swahilia dira[3]. Afrikako Batasunaren barruan, badaude erakunde ofizialak, hala nola Bake eta Segurtasun Kontseilua eta Parlamentu Panafrikarra.

Ikuspegi orokorra

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

ABren helburuak hauek dira[4]:

  1. Afrikako herrialdeen eta Afrikako nazioen arteko batasun, kohesio eta elkartasun handiagoa lortzea.
  2. Bere estatu kideen subiranotasuna, lurralde osotasuna eta independentzia defendatzea.
  3. Kontinentearen integrazio politiko, sozial eta ekonomikoa bizkortzea.
  4. Kontinentearentzat eta bere herrientzat interesa duten gaietan Afrikako jarrera komunak sustatzea eta defendatzea.
  5. Nazio Batuen Gutuna eta Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala behar bezala kontuan hartuta, Nazioarteko lankidetza bultzatzea.
  6. Kontinentean, bakea, segurtasuna eta egonkortasuna sustatzea.
  7. Printzipio eta erakunde demokratikoak, herri partaidetza eta gobernu ona sustatzea.
  8. Giza eta herrien eskubideak sustatzea eta babestea, Giza Eskubideen eta Herrien Eskubideen Afrikako Gutunaren eta giza eskubideei dagozkien beste tresna batzuen arabera.
  9. Kontinenteak munduko ekonomian eta nazioarteko negoziazioetan dagokien papera betetzeko beharrezko baldintzak ezartzea.
  10. Garapen iraunkorra sustatzea ekonomia, gizarte eta kultura mailan, baita Afrikako ekonomien integrazioa ere.
  11. Giza jardueraren esparru guztietan, lankidetza sustatzea Afrikako pertsonen bizi-maila igotzeko.
  12. Egungo eta etorkizuneko Eskualde Ekonomia Erkidegoen arteko politikak koordinatzea eta bateratzea Batasunaren helburuak pixkanaka lortzeko.
  13. Kontinentearen garapenean, aurrera egitea arlo guztietan ikerketa sustatuz, bereziki zientzian eta teknologian.
  14. Nazioarteko bazkide garrantzitsuekin, lan egitea prebenitu daitezkeen gaixotasunak desagerrarazteko eta kontinenteko osasun ona sustatzeko.

Afrikako Batasuna organo politiko eta administratiboek osatzen dute. Erabakiak hartzeko organo gorena Afrikako Batasuneko Asanblada da, AUko estatu kideetako estatuburu edo gobernuburu guztiek osatua. Batzarra Félix Tshisekedi Kongoko Errepublika Demokratikoko presidentea da. AUk ordezkaritza-organo bat ere badu, Panafrikako Parlamentua, AUko estatu kideetako legebiltzar nazionalek aukeratutako 265 kidek osatzen dutena. Bere presidentea Roger Nkodo Dang da.

Historia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sakontzeko, irakurri: «Afrikako historia»

Afrikako Batasunaren oinarri historikoak Afrikako Estatu Independenteen Lehen Kongresuan sortu ziren, Akkran (Ghana), 1958ko apirilaren 15etik 22ra bitartean. Konferentziak Afrikako Eguna osatzea zuen helburu, Afrikako herriak atzerriko diktaduratik askatzeko zuen borondatearen askapen mugimendua urtero ospatzeko, baita Afrika batzeko eta Afrikako Batasunerako Erakundea (ABE) sortzeko ondorengo saiakerak ere (1963ko maiatzaren 25ean ABE sortu zen, eta 1981ean Afrikako Ekonomia Erkidegoa)[5]. Kritikoek argudiatu zuten ABEk, bereziki ezer gutxi egin zuela Afrikako hiritarren eskubide eta askatasunak beren buruzagi politikoengandik babesteko, askotan "Diktadoreen Kluba" izendatzen baitzuten[6].

AB sortzeko ideia 1990eko hamarkadaren erdialdean berpiztu zen Muammar al Kadafi Libiako estatuburuaren gidaritzapean[7]: ABEko estatu eta gobernuburuek Sirteko Adierazpena jaulki zuten (Sirte izena, herri horretan sinatu zelako hartu zuen, Libian) 1999ko irailaren 9an Afrikako Batasuna ezartzeko deia eginez[8]. Adierazpenari goi-bilerak jarraitu zioten: 2000. urtean, Lome-n, Afrikako Batasunaren Akta Eratzailea onartu zen, eta, 2001ean, Lusakan, Afrikako Batasuna ezartzeko plana. Aldi berean, Afrikako Garapenerako Lankidetza Berria (NEPAD) sortzeko ekimena ere eratu zen[9][10].

Afrikako Batasuna bere lehen presidenteak, Thabo Mbeki Hegoafrikako estatuburu ohiak, abian jarri zuen Durbanen, 2002ko uztailaren 9an, Afrikako Batasunaren Batzarraren lehen saioan[11]. Batzarraren bigarren saioa Maputon izan zen, 2003an, eta hirugarren saioa Addis Abeban, 2004ko uztailaren 6an.

2010ez geroztik, Afrikako Batasunak Afrikako espazio agentzia bateratu bat sortzea aurreikusten du[12][13][14][15].

Afrikako Batasunaren aurrean, Addis Abeban hitz egin zuen Estatu Batuetako lehen presidentea Barack Obama izan zen, 2015eko uztailaren 29an. Bere hitzaldiarekin, mundua kontinentearekin inbertsioen eta merkataritzaren bidez harreman ekonomikoak areagotzera bultzatu zuen, eta hezkuntzan, azpiegituretan eta ekonomian egindako aurrerapenak goraipatu zituen. Baina demokrazia eta kargua uzteari uko egiten zioten buruzagiak, gutxiengoen aurkako diskriminazioa (LGBT, talde erlijiosoak eta etnia barne) eta ustelkeria ere kritikatu zituen. Demokratizazioa areagotu, eta merkataritza askea iradoki zuen afrikarren bizi-kalitatea nabarmen handitzeko[16][17].

1984an, Marokok Batasunetik ateratzea erabaki zuen Arabiar Errepublika Demokratiko Sahararra onartua izan zelako. 2017ko urtarrilaren 30ean itzuli zen Batasunera. Onartua izan den azken aurreko herrialdea Hego Sudan da, 2011eko uztailean independentzia lortu ondoren sartu baitzen.

Helburuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. Afrikako herrialdeen eta afrikarren artean batasuna eta elkartasuna lortzea.
  2. Estatu partaideen subiranotasun eta lurraldetasuna babestea.
  3. Kontinentearen integrazio politiko eta sozio-ekonomikoa azkartzea.
  4. Kontinentearen eta herritarren intereseko auzietan afrikarren iritzi batasuna bultzatzea.
  5. Nazioarteko elkarlana sustatzea.
  6. Kontinentearen bakea, seguritatea eta egonkortasuna sustatzea.
  7. Instituzioetan printzipio demokratikoak, herritarren parte hartzea eta gobernazio egokia bultzatzea.
  8. Herritarren eskubideak babestea.
  9. Ekonomia globalizatuan eta nazioarteko negoziaziotan kontinentearen berezko rola ahalbidetzeko baldintzak eratzea.
  10. Garapen jasangarria maila ekonomiko, sozial eta kulturalean sustatzea eta Afrikako ekonomien integrazioa bultzatzea.
  11. Afrikako herritarren bizi baldintza estandarrak igotzeko giza jarduera guztietan elkarlana sustatzea.
  12. Etorkizunean era daitezkeen eskualdeko komunitate ekonomikoetako politikak harmonizatzea, Batasunaren helburuak gradualki lor daitezen.
  13. Kontinentearen garapena eremu guztietan azkartzea, bereziki zientzia eta teknologia arloetan.
  14. Kontinentearen osasun egoera onerako gaixotasunen erradikaziorako nazioarteko elkarlanak sustatzea.

Afrikako Batasuna organo politiko eta administratiboek osatzen dute. Erabakiak hartzeko organo gorena Afrikako Batasuneko Asanblada da, ABko estatu kideetako estatuburu edo gobernuburu guztiek osatua. Batzarra, presidenteak zuzentzen du. ABk ordezkaritza-organo bat ere badu, Panafrikako Parlamentua, ABko estatu kideetako legebiltzar nazionalek aukeratutako 265 kidek osatzen dutena.

ABko beste erakunde politiko batzuk hauek dira:

  • Atzerri ministroek osatutako Kontseilu Exekutiboa, Batzarrarako erabakiak prestatzen dituena.
  • Ordezkarien Batzorde Iraunkorra, ABko estatu kideetako Addis Abebako enbaxadoreek osatutakoa, eta
  • Ekonomia, Gizarte eta Kultura Kontseilua (ingelesez ECOSOCC), gizarte zibileko kontsulta-organoa.

ABko Batzordea, egitura politikoen idazkaritza da. 2012ko uztailaren 15ean, Dlamini-Zumak Afrikako Batasuneko Batzordeko lehen emakume burua izateko lehia estua irabazi zuen, eta Jean Ping gabonarra ordezkatu zuen.

ABko beste egitura batzuk estatu kide ezberdinek hartzen dituzte:

  • Giza eta Herrien Eskubideen Afrikako Batzordeak Banjulen (Gambian) du egoitza, eta
  • Afrikako Garapenerako Lankidetza Berria (ingelesez NEPAD) eta APRM Idazkaritzak eta Parlamentu Panafrikarra Midrand-en daude, Hegoafrikan.

ABk estatu kide batean egin zuen lehen esku-hartze militarra 2003ko maiatzean izan zen Hegoafrikako, Etiopiako eta Mozambikeko soldaduz osatutako bake indar bat Burundira hedatuz akordio ezberdinen ezarpena gainbegiratzeko. Darfurko gatazkan, ABren tropak Sudanen ere zabaldu ziren bakea mantentzeko, misioa, UNAMID-en bidez, Nazio Batuen esku utzi aurretik 2008ko urtarrilaren 1ean. ABk bakea mantentzeko misio bat Somaliara ere bidali zuen Ugandako eta Burundiko tropek osatua[18].

ABk, sortu zenean indarrean zeudenak osatzeko, kontinente mailan arauak ezartzen dituzten dokumentu berri garrantzitsu batzuk onartu ditu; besteak beste, Afrikako Batasunaren Konbentzioa Ustelkeria Prebenitzeko eta Borrokatzeko Konbentzioa (2003), Demokraziari, Hauteskundeei eta Gobernantzari buruzko Afrikako Gutuna (2007), Afrikako Garapenerako Lankidetza Berria (NEPAD) eta hari lotutako Demokrazia, Politika, Ekonomia eta Gobernu Korporatiboari buruzko Adierazpena[19].

Kultura

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Urtero, Afrikaren Egunak 1963ko maiatzaren 25ean Afrikar Batasunerako Erakundearen (ABE) sorrera ospatzen du. Egun hartan, 32 estatu afrikarrek fundazio-gutuna sinatu zuten Addis Abeban, Etiopian.[20]

Hizkuntzak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hizkuntzen zerrende hau da:

Afrikako Batasuna eratzeko Akordioaren arabera, bere laneko hizkuntzak arabiera, ingelesa, frantsesa, portugesa eta afrikar hizkuntzak dira, ahal den neurrian.[21] Konstituzio Akordioa aldatzen duen protokolo batek, 2003an onartutakoak baina 2007tik aurrera abian jarritakoak, espainiera, suaxilia eta «beste edozein hizkuntza afrikar» gehitu zituen, eta sei «ofizial» izendatu zituen («lan» esan beharrean).[22]

UAren babespean sortu zen 2001ean, eta Afrikako Hizkuntzen Akademiak Afrikako hizkuntzen erabilera eta iraupena sustatzen ditu kontinenteko biztanleen artean. UAk "Afrikako Hizkuntzen Urtea" izendatu zuen 2006. urtea.[23][24]

Politika

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hauek dira Afrikako Batasuneko organo nagusiak:

  • Afrikako Batasunaren Batzarra
  • Batzorde Betearazlea
  • Afrikako Batasuneko Batzordea
  • Ordezkari iraunkorren batzordea.
  • Bake eta Segurtasun Kontseilua.
  • Afrikako Parlamentua: Johannesburg-en du egoitza, eta 2004ko irailaren 16an inauguratu zen. Sortu zen lehen bost urteetan, organo hori, orain arte UAko 46 herrialdetako 265 kidek osatua, kontsulta- eta aholkularitza-organoa izan zen. Hala ere, 2009tik aurrera, lege-eginkizunak bete ditu.
  • Ekonomia eta Gizarte Kontseilua
  • Justizia Gortea.
  • Batzorde tekniko espezializatuak.
  • Finantza erakundeak.

Herrialde kideak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gaur egun Afrikako herrialde guztiek osatzen dute Batasuna. Badira ordea Afrikako hainbat lurralde Europako estatuen menpe daudenak, eta hauek ez dira Afrikako Batasunaren parte, hala nola Espainiaren menpeko Ceuta eta Melilla hiriak eta Frantzia, Portugal eta Erresuma Batuaren menpeko hainbat uharte.

Muamar el Gadafik Tanzaniako presidente Jakaya Kikwete besarkatzen du, 2009an lehendakari izan ondoren.

Gobernantza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Afrikako Batasunak, oro har, aurre egin behar dion funtsezko arazoa independentzia ekonomikoa lortzea da, baina Txina, Estatu Batuak edo Europar Batasuna bezalako atzerriko emaileen finantziazioarekiko mendekotasuna.[25] Aurrekontuaren hiru laurden baino gehiago atzerriko finantzaketatik datoz, baina UAk proposatu du kide guztientzat ondasunen inportazioei %0,2ko tasa ezartzea. Zerga horrek Afrikako erakundearen kutxei urtean 965 milioi euro inguru emango dizkiela aurreikusten da.[26] Agintaldi, itxaropen eta baliabideen arteko desadostasunak disfuntzioak sortzen lagundu du, halaber, UAk orain arte egin dituen bake edo monitorizazio misioetan.[27]

Era berean, AUk aurre egin behar dien beste arazo bat estatuburuen eta gobernuen arteko norgehiagoka eta zatiketak dira; izan ere, alde anitzeko erakunde gehienetan bezala, ez dira gai izan kontinenteko krisi larrien aurrean erantzuteko edo posiziorako batasuna frogatzeko, hala nola Boli Kostan, 2011ko Libian edo Malin egindako esku-hartze militarra 2013an, edo Boko Haramen indarkerian.[28] Koordinazio-zailtasun hori aitzakiatzat erabili izan da maiz atzerriko potentziek kontinentean parte hartzeko, antzinako metropoli kolonialen edo kontinentean interesa duten beste potentzia batzuen esku-hartze humanitarioaren bidez.[29] Azken urteotan, ordea, koordinazioan aurrera egin dute, eta jarrera bateratuak hartu dituzte 2020ko Maliko estatu-kolpearen aurrean edo Madagaskarrek UAko kide gisa duen etenaldiaren aurrean, modu inkonstituzionalean instalatutako gobernua izateagatik.[30][31]

Somaliako Batasun Afrikarraren Misioko Ugandako emakume soldaduak zaintza antolatu zuten 2016. urtean.

Ekintza militarra

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bake eta Segurtasun Saila Afrikako Batasunaren (UA) bakea, segurtasuna eta egonkortasuna lortzeko helburuak gauzatzeaz arduratzen da, 4. artikuluan (h), «Estatu kide batean esku hartzeko eskubidea, biltzarrak inguruabar larriei buruz erabaki ondoren; zehazki, gerra-krimenak, genozidioa eta gizateriaren aurkako krimenak».[32]

Hala, UAren helburu nagusietako bat «bakea, segurtasuna eta egonkortasuna kontinentean» sustatzea da (UAren Bake eta Segurtasun Kontseilua sortzeari buruzko protokoloa, Durbanen, Hegoafrikan, 2002ko uztailean onartua). Horretarako, Bakearen eta Segurtasunaren Arkitektura osatzen duten hainbat zutabe ditu. Zutabe nagusia Bake eta Segurtasun Kontseilua da, Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluaren irudi eta antzera, baina bere 15 estatu kide hautetsiekin 2 edo 3 urtean behin. Kontseilua da Erreserbako Indar Afrikarrak gauzatuko dituen misioak gauzatzeko organo eskuduna. Misio horiek hainbat herrialdetako kontingente militar eta zibilen erreserba bat dira, eta behaketa-misioetan eta eratze-aktan aurreikusitako estatu kideetan zabaltzeko prestatuta dago.[33]

2002an UA sortu zenetik 2014ra hamar estatu-kolpe baino gehiago izan dira kontinentean. Estatuen arteko gerrak gutxitu diren arren, tokiko eta estatu barruko gatazka armatuek milaka biktima eta giza eskubideen urraketa larriak eragiten jarraitzen dute. Indar afrikarren misioek ahultasun asko dituzte, besteak beste, tropak behar bezala ez eratzea.[34]

2015aren hasieran, Afrikako Batasunak misio militar aktiboak zituen Darfur-Sudanen (UNAMID, operazio hibridoa NBErekin, 2007tik), Somalian (AMISOM, 2007tik) eta Afrika Erdiko Errepublikan (MISCA, 2013tik). Egindako eragiketen artean daude Sudan (AMIS, 2004-07), Burundi (AMIB, 2003) eta Komorak (2008).

Giza eskubideak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lekualdatze behartuak izan dira Afrikako Batasunaren agendako lehentasunezko gaietako bat. Haren ikuskaritzapean, errefuxiatuei eta Afrikako milioika pertsonari lagundu dieten barneko joan-etorriei buruzko tratatu historikoak onartu dira. 2009az geroztik, Nazio Batuen Errefuxiatuentzako Goi Komisarioak (ACNUR) ordezkaritza-bulego bat du UAren aurrean Addis Abeban, eta hainbat esparrutan laguntzen du.[35]

Bestalde, Afrikako Batasuneko estatu kideek konpromisoa hartu zuten, 2014. urtean, gosea desagerrarazteko, pobrezia erdira murrizteko eta emakumeak eta gazteak nekazaritza-ekoizpeneko kateetan sartzeko, hori guztia 2025a amaitu baino lehen.[36]

2016. urtean, Afrikako Parlamentuak, Nazio Batuen Erakundearekin batera, ekimen kontinental bat jarri zuen abian emakumeen genitalen mozketa debekatzeko, Afrikako zenbait herrialdetan zabaldutako praktika. Gambia eta Nigeria izan ziren, 2015erako, hura debekatzen duten legeak onartzean, zehapen-neurriekin bat egin zuten azken biak.[37]

Ekonomia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2016. urtean Afrikako Batasunak 370 milioi euroko aurrekontua zuen.[38] Estatu kideek 1627 bilioi US$ren BPG izendatu zuten 2013an. BPGa PPAn neurtuta, UAren ekonomiak US$2849 bilioi batzen zituen, eta munduko sailkapeneko 6. postua lortzen zuen Alemaniaren atzetik.[39][40]

UAren etorkizuneko helburuak hauek dira: merkataritza libreko zona bat sortzea, aduana-batasuna, merkatu bateratua, banku zentrala eta dibisa partekatua. Horrela, batasun ekonomiko eta monetarioa ezarriko da, EBren antzera.[41][42] Gaur egungo plana Afrikako Ekonomia Komunitate bat ezartzea da, 2023rako moneta bakarrarekin.[43]

Garapena

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Afrikar Batasunak Agenda 2063 izeneko programa prestatu du, eta Afrikaren Garapen Ekonomikorako Elkarte Berritik ari da lanean, kontinentea garatzeko planak egiten, hala nola Afrikan Azpiegiturak Garatzeko Programa, garraioa, energia, ura eta telekomunikazioak ardatz dituena.

Besteak beste, plan hauek sartzen dira: Aireko Garraioaren Merkatu Bakarra Afrikan (SAATM). Abiadura handiko trenbide-sarea, hiriburu eta merkataritza-gune guztiak lotuko dituena. Errepide-sare berritua, zoladurarik gabeko errepideen% 50 konponduko duena, batez ere Erdialdeko Afrikan. Interneteko konexioa zuntz optikozko sare bat ezarriz, landa-eremuetarako satelite bidezko konexio-sare batekin osatua. Inga III eta Gran Inga bezalako presak eraikitzea

Azpiegiturez gain, Afrikako Batasuna moneta bakar batekin ari da inbertitzen Afrikako Ekonomia Erkidegoa ezartzeko. Kulturaren garapena Afrikako Entziklopedia eta Afrikako Museo Handiaren bidez.

Alderdi ekonomikoari dagokionez, Afrikako Inbertsio Banku bat, Afrikako Diru Funts bat eta Afrikako Banku Zentral bat sortzea.

Mugak kentzeko eta barne-mailan bisatzeko Afrikako pasaportea sortzen ere lan egiten du. Afrikako Merkataritza Libreko Eremu Kontinentalaren sorrera.

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ Thabo Mbeki (9 July 2002). "Launch of the African Union, 9 July 2002: Address by the chairperson of the AU, President Thabo Mbeki". ABSA Stadium, Durban, South Africa: africa-union.org. Archived from the original on 3 May 2009. Retrieved 8 February 2009
  2. ↑ Manboah-Rockson, Joseph (23 September 2016). Politics & the Struggle for Democracy in Ghana: An Introduction to Political Science.
  3. ↑ «AU Languages | African Union» au.int (Noiz kontsultatua: 2023-09-07).
  4. ↑ "Constitutive Act" (PDF). African Union. Retrieved 2 May 2021
  5. ↑ [1] Archived 10 December 2018 at the Wayback Machine South African History Online (SAHO), 15 May 2018
  6. ↑ (Ingelesez) African Union replaces dictators' club. 2002-07-08 (Noiz kontsultatua: 2023-09-07).
  7. ↑ (Ingelesez) Adebajo, Adekeye. (2011-08-26). «Gaddafi: the man who would be king of Africa» The Guardian ISSN 0261-3077. (Noiz kontsultatua: 2023-09-07).
  8. ↑ (Ingelesez) «The African Union After Gaddafi | The Journal of Diplomacy and International Relations» blogs.shu.edu 2011-12-05 (Noiz kontsultatua: 2023-09-07).
  9. ↑ «CNN.com - African leaders elect OAU boss - July 10, 2001» edition.cnn.com (Noiz kontsultatua: 2023-09-07).
  10. ↑ «New Partnership for Africa’s Development – NEPAD | Poverty Eradication» www.un.org (Noiz kontsultatua: 2023-09-07).
  11. ↑ (Ingelesez) «The African Union is launched» Africa Renewal 2016-11-18 (Noiz kontsultatua: 2023-09-07).
  12. ↑ (Ingelesez) Smith, David. (2010-09-04). «Africa prepares to join the big boys in the space race» The Observer ISSN 0029-7712. (Noiz kontsultatua: 2023-09-07).
  13. ↑ (Ingelesez) Smith, David; correspondent, Africa. (2012-09-06). «Sudanese president calls for African space agency» The Guardian ISSN 0261-3077. (Noiz kontsultatua: 2023-09-07).
  14. ↑ (Ingelesez) Timberlake, Ian. «Africa eyes joint space agency» phys.org (Noiz kontsultatua: 2023-09-07).
  15. ↑ Ezigbo, Onyebuchi; Okpara, Lois (9 August 2010). "AU to Establish African Space Agency". All Africa. Archived from the original on 12 February 2014. Retrieved 11 December 2015.
  16. ↑ (Ingelesez) Lee, Carol E.; Vogt, Heidi. (2015-07-28). «Obama Becomes First U.S. President to Address African Union» Wall Street Journal ISSN 0099-9660. (Noiz kontsultatua: 2023-09-07).
  17. ↑ (Ingelesez) «Remarks by President Obama to the People of Africa» whitehouse.gov 2015-07-28 (Noiz kontsultatua: 2023-09-07).
  18. ↑ (Ingelesez) «African Union adds 4,000 troops to Somalia peace force» Reuters 2010-07-27 (Noiz kontsultatua: 2023-09-07).
  19. ↑ Africa-union.org Archived 4 June 2007 at the Wayback Machine
  20. ↑ «África» Organización de las Naciones Unidas.
  21. ↑ Artículo 25, Acuerdo Constitutivo de la Unión Africana.
  22. ↑ Artículo 11, Protocolo de Modificaciones del Acuerdo Constitutivo de la Unión Africana Txantiloi:Wayback (en inglés)
  23. ↑ Ethiopia: AU Launches 2006 As Year of African Languages. AllAfrica.com.
  24. ↑ Project for the Study of Alternative Education in South Africa. (2006). The Year of African Languages (2006) – Plan for the year of African Languages – Executive Summary. Project for the Study of Alternative Education in South Africa.
  25. ↑ Gutiérres, Óscar. (30 de enero de 2018). «La Unión Africana quiere ser independiente» El País.
  26. ↑ Valido, Diana. (8 de febrero de 2018). «2018: año definitorio para la Unión Africana» Canal Caribe.
  27. ↑ Naranjo, José. (10 de septiembre de 2018). «Los fantasmas internos de la Unión Africana» El País.
  28. ↑ «La Unión Africana recupera una frágil unidad» Euronews 5 de julio de 2011.
  29. ↑ Naranjo, José. (25 de mayo de 2018). «La hora de la metamorfosis africana» El País.
  30. ↑ Welle (www.dw.com), Deutsche. «Unión Africana suspende a Mali hasta que recupere el orden constitucional | DW | 19.08.2020» DW.COM.
  31. ↑ La Unión Africana suspende a Madagascar y no reconoce al Gobierno golpista. 2018-03-20.
  32. ↑ «Acta fundacional de la Unión Africana» Universidade de Santiago de Compostela 12 de julio de 2000.
  33. ↑ Ero, Comfort. «La Unión Africana: balance desde 2002» Barcelona Centre for International Affairs.
  34. ↑ Getachew Tadesse, Addis. (6 de febrero de 2019). «Unión Africana: los conflictos y las crisis en el continente afectan la educación» Anadolu Agency.
  35. ↑ «La Unión Africana» ACNUR 28 de mayo de 2019.
  36. ↑ Cabasés, Joan. (3 de octubre de 2019). «Por qué el ‘opendata’ guía la erradicación del hambre en África» El País.
  37. ↑ «Parlamento Panafricano lanza iniciativa continental para prohibir la ablación» El Heraldo 10 de agosto de 2016.
  38. ↑ Redi, Omer. (17 de noviembre de 2018). «La Unión Africana, lista para ver grandes cambios durante su cumbre especial» La Vanguardia.
  39. ↑ World Economic Outlook Database, octubre de 2012. Fondo Monetario Internacional.
  40. ↑ CIA - The World Factbook. Cia.gov.
  41. ↑ Naranjo, José. (26 de marzo de 2018). «África derriba fronteras» El País.
  42. ↑ Naranjo, José. (30 de mayo de 2019). «África da el primer paso para impulsar un mercado común» El País.
  43. ↑ Profile: African Union. BBC News 10 de enero de 2006.

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrikako_Batasuna&oldid=9849483"(e)tik eskuratuta