Şelomtzion

Salome Aleksandra, Kudüslü Aleksandra veya Şelomtzion (İbranice: שְׁלוֹמְצִיּוֹן אלכסנדרה) (MÖ 139 - MÖ 67) Haşmonayim Krallığında iktidarda olan tek kraliçeydi. Kayınpederi Yohanan Hurkanus vasiyetinde eşini hükümdar seçmesine rağmen eşi I. Aristobulus buna izin vermedi. Ayrıca Yehuda Krallığı'nda Atalya kraliçelik yapıp ülkeyi yönetmişti. Önce I. Aristobulus'un, ardından Aleksander Yanay'ın eşi olan Şelomtzion^[1] bağımsız krallığın son hükümdarıydı.

Aile

Soyağacı Josephus tarafından aktarılmamıştır. Rabinik kaynaklar, Bilge Şimon ben Şetah ile kardeş olduklarını belirtir.^[2] Eğer bu mecazi anlamda değil de gerçek ise Şelomtzion, haham Setah Bar Yosey'in kızı ve Yosey Bar Yohanan'ın torunudur.^[3] Salome Aleksandra'nın Aleksander Yanay'dan olan en büyük oğlu II. Hurkanus, genç kardeşi II. Aristobulus'a karşı başrahiplik için MÖ 60'ta savaştı. II. Hurkanus, Nebatiler kralı III. Aretas'ın desteğiyle başarılı oldu; aralarında Scaurus'un da bulunduğu Roma yetkililerine rüşvet verip kardeşini yenen Pompey'in desteğini kazandı ve kardeşini Roma'ya göndertti.^[4]

Evlilikleri

I. Aristobulus MÖ 103'te öldüğünde, hapiste olan kardeşi Aleksander Yanay, Şelomtzion tarafından serbest bırakıldı. Josephus'un anlattığına göre Aleksander'ın tahta geçişinden kısa bir süre sonra Şelomtzion ile evlendi.^[5] Kralın Ferisilere karşı olan saldırgan tavrı, Şelomtzion'un siyasette bu aşamada fazla aktif olmadığını göstermektedir.

İktidara geliş

Ragaba öncesindeki Yanay kampında Şelomtzion hükûmetin dizginlerini eline aldı (MÖ 76 veya 75) ve kuşatmayı sekteye uğratmamak için kalenin düşüşüne kadar kralın ölümünü gizli tuttu. Aleksander'in ölümü sırasında krallıkta can sıkan iç karışıklığı bir süre dindirmeyi başardı; bütün bunları barışçıl yolla, Yahudi devletinin dış politikasına zarar vermeden becerdi. Aleksander zamanında ızdırap çeken Ferisilerin desteğini alarak tahta geçti.

Siyasi becerisi

Salome Alexandra hakimiyetinde Haşmonayim Krallığı'nın en geniş sınırları.

Farisi partisinin lideri ve Şelomtzion'un erkek kardeşi olduğu söylenen Şimon ben Şetah'ın palasına sıkça yapılan ziyaretler, Aleksander iktidarının başlarında, Aleksander Ferisilerle olan ilişkisini açıkça bozmadan evvel gerçekleşmiş olmalıdır. Şelomtzion, kocasının bu sekte zalimce davranmasını engelleyebilmiş gözükmemektedir. Yine de bu kraliyet çiftinin ilişkisi samimiyet içinde son buldu; Aleksander ölüm döşeğinde hükûmeti çocuklarının yerine eşine bıraktı.

Gizli mekanlarını bilen Şelomtzion'un bir sonraki çabası, Ferisilerle açık görüşmelere başlamak oldu. Siyaset geleceğinde kendilerine garanti verilen Ferisiler Aleksander'in cenazesini kraliyete teslim etti. Bu aşamada, hayata küskün halkın cenazede ölüye hakaret edilmesini engellemek için elinden geleni yaptı; eğer hakaretler gerçekleşmiş olsaydı Haşmonayim hanedanlığı için tehlikeli sonuçlar doğuracaktı.

Sanhedrin'in tekrar kurulması

Aleksander altında zulüm gören Ferisiler, bu zamanda hoşgörülen cemaat ve hatta hükmeden sınıf olmuştu. Şelomtzion, başrahipliğe Ferisilerin gönlünde yatan büyük oğlu II. Hurkanus'u getirdi ve Sanhedrin Ferisilerin arzularınca tekrar düzenlendi. Sanhedrin bu zamana kadar en yüksek rabbinik mahkemesi üyelerince oluşan "lordlar kamarası"ydı. Fakat bu aşamada, "anayasa mahkemesine" dönüştü ve adalet ve dini konularla ilgili verilecek kararlar Ferisilerin eline geçti.

İç ve dış siyaset

Hakim olan partiden (Ferisiler) kendilerinin korunması için Sadukiler kraliçeye başvuruda bulundu. Partiler arası çatışmadan çekinen Şelomtzion, Sadukileri Kudüs'ten çıkarıp yaşamaları için onlara kale şehirler tahsis etti.

Şelomtzion, ordusunu büyütüp dikkatlice kalelerindeki asker sayısını yükseltti böylece Yahudiye sınırları içindeki kaleli şehirleri gören komşu krallıklar layıkıyla bu krallığı imrenecekti. Savaşa girmekten de kaçınmadı; Şam'ı kuşatmak için oğlu II. Aristobulus'u gönderdi. Bu yapılan seferden bir sonuç çıkmadı. Yine de iktidarının son günleri çalkantılı geçti. Hükûmetin başına geçmeye çalışan Aristobulus annesinin ölümünden bir süre sonra bunu başardı.

Varlık

Şelomtzion zamandındaki Yahudiye'deki varlıklılık rabinik kaynaklarca göklere çıkarılır. Agada^[6] kraliçenin dindarlığı sebebiyle yağmurun sadece Şabat'ta yadığını böylece işçilerin gelirine zarar vermediğini belirtir. Buğdayların barbunya boyunda, yulafların zeytin boyunda ve mercimeklerin altın dinar boyunda oldukları anlatılır. Bilgelerin, bu örnekleri toplayıp gelecek nesillere dindarlığın ne kadar faydalı olduğunu göstermek için kullandığı rivayet edilir.

İsim

Bu ismin, modern İsrail'de kız ismi olarak kullanıldığı görülür.
Ariel Şaron, 1977'de bu isimle bir siyasi parti kurup sonradan Likud partisi ile birleştirmiştir.

Kaynakça

Özel

^ That Alexandra, the widow of Aristobulus I, was identical with the one who married his brother Alexander Jannaeus is nowhere explicitly stated by Josephus, who, it is generally inferred, took it for granted that the latter performed the levirate marriage prescribed by the law for the widow of a childless brother deceased.
^ Hezser, C. Rabbinic law in its Roman and Near Eastern context 17 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ T. Stanford Mommaerts, Ancient Genealogy chart - Ansbertus. Available at http://groups.yahoo.com/groups/ancient_genealogy/files/ansbertus.gif^{[ölü/kırık bağlantı]}, version of 4/11/2005.
^ See Josephus, Jewish War (1.107 - 155)
^ Josephus' statement (Jewish Antiquities xv. 6, § 3), that Hyrcanus II, Jannaeus' eldest son, was eighty years old when he was put to death by Herod, in 31 BCE, is probably erroneous, for that would set the year of his birth as 111 BCE, and Jannaeus himself was born in 125 BCE, so that he could have been but fourteen when Hyrcanus was born to him. It is difficult to understand how a thirteen-year-old boy married a widow of thirty. The statement, made by Josephus (Jewish Antiquities xiii. 11, §§ 1, 2), that during the reign of Aristobulus, Aristobulus' wife, presumably Salome Alexandra, brought about the death of the young prince Antigonus I, because she saw in him a rival of her husband, lacks additional confirmation.
^ Ta'anit, 23a; Sifra, Hukkat, i. 110

Genel

Josephus, Ant. xiii. 11, § 12; 15, § 16;
idem, B. J. i. 5;
Heinrich Ewald, History of Israel, v. 392-394;
Heinrich Grätz, Gesch. d. Juden, 2d ed., iii. 106, 117-129;
Hitzig, Gesch. d. Volkes Israel, ii. 488-490;
Emil Schürer, Geschichte i. 220, 229-233;
Joseph Derenbourg, Essai sur l'Histoire et la Géographie de Palestine, pp. 102–111;
Wellhausen, I. J. G. pp. 276, 280-285;
F. W. Madden, Coins of the Jews, pp. 91, 92;
Hugo Willrich, Judaica: Forschungen zur Hellenisch-Jüdischen Geschichte und Litteratur, 1900, pp. 74, 96.

Dış bağlantılar

Kraliçe Salome Alexandra12 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Chabad.org (İngilizce)
The Salome No One Knows Ahitsel Arkeoloji Temmuz/Ağustos (İngilizce)

Şelomtzion Haşmonayim hanedanlığı
Önce gelen Aleksander Yanay	Yahudiye Kraliçesi MÖ 76 - MÖ 67	Sonra gelen II. Hurkanus

Bu konu 1901-1906 Yahudi (Jewish) Ansiklopedisi'nde Sunulmuştur.

[1] That Alexandra, the widow of Aristobulus I, was identical with the one who married his brother Alexander Jannaeus is nowhere explicitly stated by Josephus, who, it is generally inferred, took it for granted that the latter performed the levirate marriage prescribed by the law for the widow of a childless brother deceased.

[2] Hezser, C. Rabbinic law in its Roman and Near Eastern context 17 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[3] T. Stanford Mommaerts, Ancient Genealogy chart - Ansbertus. Available at http://groups.yahoo.com/groups/ancient_genealogy/files/ansbertus.gif^{[ölü/kırık bağlantı]}, version of 4/11/2005.

[4] See Josephus, Jewish War (1.107 - 155)

[5] Josephus' statement (Jewish Antiquities xv. 6, § 3), that Hyrcanus II, Jannaeus' eldest son, was eighty years old when he was put to death by Herod, in 31 BCE, is probably erroneous, for that would set the year of his birth as 111 BCE, and Jannaeus himself was born in 125 BCE, so that he could have been but fourteen when Hyrcanus was born to him. It is difficult to understand how a thirteen-year-old boy married a widow of thirty. The statement, made by Josephus (Jewish Antiquities xiii. 11, §§ 1, 2), that during the reign of Aristobulus, Aristobulus' wife, presumably Salome Alexandra, brought about the death of the young prince Antigonus I, because she saw in him a rival of her husband, lacks additional confirmation.

[6] Ta'anit, 23a; Sifra, Hukkat, i. 110

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

g t d İsrail ve Yahudiye Kralları
Birleşik Monarşi	Şaul · İşboşet¹ · Davud · Süleyman · Rehav'am¹
İsrail Krallığı	I. Yarovam · Nadav · Baaşa · Elah · Zimri · Omri · Ahav · Ahaziya · Yoram · Yehu · Yehoahaz · Yoaş · II. Yarovam · Zekeriya · Şallum · Menahem · Pekahya · Pekah · Hoşea
Yehuda Krallığı	Rehav'am · Aviya · Asa · Yehoşafat · Yehoram · Ahazya · Atalya² · Yoaş · Amatzya · Uziyahu · Yotam · Ahaz · Hezekiya · Menaşe · Amon · Yoşiyahu · Yehoahaz · Yehoyakim · Yehoyakin · Sıdkiya
Haşmonayim hanedanlığı	Şimon HaTarsi¹ · Yohanan Hurkanus¹ · I. Aristobulus · Aleksander Yanay · Şelomtzion² · II. Hurkanus · II. Aristobulus¹ · Antigonus
Herod hanedanlığı	Hirodes · II. Hirodes¹ · Herod Archelaus¹ · Hirodes Antipa¹ · II. Herod Filipus¹ · Herod Agrippa · II. Agrippa
Bar Kohba hanedanlığı	Simon bar Kohba
¹ Hükümdarlığı tartışmalı olanlar veya asalet ünvanı olmayanlar - ² Kraliçe