Uszak bzowy

Uszak bzowy

Kępa owocników uszaka bzowego
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	uszakowce
Rodzina	uszakowate
Rodzaj	uszak
Gatunek	uszak bzowy
Nazwa systematyczna
Auricularia auricula-judae (Bull.) Quél. Enchir. fung. (Paris): 207 (1886)

Wewnętrzna powierzchnia owocnika

Zewnętrzna powierzchnia owocników

Uszak bzowy (Auricularia auricula-judae (Bull.) Quél.) – gatunek grzybów z rodziny uszakowatych (Auriculariaceae).

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tremella, Auriculariaceae, Auriculariales, Auriculariomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1789 r. Jean Baptiste Bulliard nadając mu nazwę Tremella_auricula-judae. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1886 r. Lucien Quélet, przenosząc go do rodzaju Auricularia.

Synonimów naukowych ma ok. 40. Niektóre z nich:

• Auricularia auricula (Hook. f.) Underw. 1902
• Auricularia auricularis (Gray) G.W. Martin 1943
• Exidia auricula-judae (Alb. & Schwein.) Fr. 1823
• Gyraria auricularis Gray 1821
• Hirneola auricula (L.) P. Karst. 1880
• Hirneola auricula-judae (L.) Berk. 1860
• Hirneola auricularis (Gray) Donk 1949
• Merulius auricula (L.) Roth
• Peziza auricula-judae (Bull.) Bolton 1786
• Tremella auricula L. 1753
• Tremella auricula-judae Bull. 1789.

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako grzyb brzozowy, judaszowe uszy, uszak judaszowy, ucho judaszowe, ucho bzowe.

Morfologia

Owocnik

Średnica 2–10 cm, kształt początkowo kielichowaty, później miseczkowaty, na koniec tarczowaty i rozpostarty. Czasami kształtem przypomina ucho. Owocnik jest powyginany i żyłkowato żebrowaty. Górna powierzchnia jest brązowa, matowa, delikatnie zamszowa, a czasami oszroniona. Zarodniki powstają na dolnej powierzchni, która ma czerwonobrązowy kolor i jest błyszcząca, gładka, a u dojrzałych owocników biaława od zarodników. Podczas wilgotnej pogody owocnik jest galaretowaty i prześwitujący. Podczas suchej pogody owocniki mogą zaschnąć i wówczas są korkowate lub rogowate, a ich wewnętrzna strona przybiera barwę od czarnobrązowej przez brązowofioletową do czarnosiwej. Jednak po dłuższych opadach deszczu znów nasiąkają wodą i odzyskują galaretowatość i sprężystość.

Miąższ

Cienki, galaretowato-sprężysty, bez zapachu, o łagodnym smaku.

Wysyp zarodników

Biały, nieamyloidalny. Zarodniki wielkości 16–23 × 6–7 µm.

Gatunki podobne

Uszaka bzowego można pomylić z uszakiem skórnikowatym (Auricularia mesenterica), który ma włoskowato-strefowaną górną powierzchnię.

Występowanie i siedlisko

Gatunek kosmopolityczny. Poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, a także na wielu wyspach. W Polsce jest pospolity.

Nadrzewny grzyb pasożytniczy lub saprotrof. Rozwija się na osłabionym lub martwym drewnie w lasach, zaroślach, parkach, ogrodach, przy drogach. Najczęściej spotykany jest na bzie czarnym, ale także na wielu innych gatunkach drzew liściastych (szczególnie na klonach i olchach), na iglastych wyjątkowo. Rośnie w ciągu całego roku, a także podczas łagodnej zimy i występuje już od późnej wiosny na pniakach i pniach. W czasie długotrwałej wilgotnej pogody często tworzy całe kępy owocników.

Znaczenie

• Grzyb jadalny. W Europie jest rzadko zbierany, wysoko natomiast ceniony jest w kuchni chińskiej i japońskiej. Jest składnikiem wielu potraw. Jest prawie pozbawiony smaku, spożywany jest ze względu na swoją chrząstkowatą konsystencję. Na Filipinach grzyby Auricularia mają nazwę „ten-gang daga”, w Malezji, mù’e˘ rin w Chinach i Ki-kuragi w Japonii.
• Grzyb uprawny. Uprawiany jest w wielu krajach Azji. W 2020 r. w Chinach produkcja grzybów wyniosła około 1 miliona ton, a Auricularia zajmują drugie miejsce w ilości wyprodukowanych tam grzybów. Auricularia z Azji sprowadzane są do Europy, w tym do Polski i serwowane w niektórych restauracjach kuchni azjatyckiej.
• Grzyb leczniczy szczególnie doceniany w krajach Dalekiego Wschodu. W tradycyjnej medycynie chińskiej stosowany od tysięcy lat do leczenia osłabienia poporodowego, skurczów i drętwień, bóli spowodowanych urazami, niedrożności tętnic i żył, drętwień i tężyczki, złośliwej czerwonki, hemoroidów i zapalenia jelit, krwotoku miesiączkowego, zaburzeń żołądkowych powodujących nudności i nadmierną flegmę, nie gojących się wrzodów u osób starszych. Brak badań naukowych potwierdzających skuteczność tego leczenia, ale wiadomo, że grzyby Auricularia zawierają wiele różnych polisacharydów i czasami stwierdza się, że stymulują one układ odpornościowy u ludzi, a w niektórych przypadkach powodują produkcję interferonu i interleukin, które następnie zatrzymują proliferację raka komórki. Stwierdzono także, że mają działanie przeciwnowotworowe, sercowo-naczyniowe, hipocholesterolemiczne, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i przeciwpasożytnicze. W badaniach naukowych potwierdzono skuteczność Auricularia w obniżaniu poziomu glukozy we krwi, dzięki czemu łagodzi objawy cukrzycy nieinsulinozaleznej (cukrzycy 2 typu). Grzyby te obniżają także poziom cholesterolu, dzięki czemu mogą być stosowane jako środek zapobiegawczy w przypadku problemów związanych ze stwardnieniem naczyniowym.