Bela Srbija
Bela Srbija ili Bojka (stgrč. Βοικι [Boiki] – Bojki), je bila oblast u Evropi koja je prema navodima vizantijskog cara Konstantina Porfirogenita (913—959) u spisu „O upravljanju Carstvom“ (lat. De administrando imperio) bila prapostojbina Srba iz koje su oni krenuli na Balkansko poluostrvo. O položaju Bele Srbije postoje različite teorije. Jedna od ovih teorija Belu Srbiju smešta na područje današnje istočne Nemačke, gde je istorijski potvrđeno postojanje srpske kneževine i kraljevine između 7. i 10. veka, na području koje danas naseljavaju Lužički Srbi.
Porfirogenit u svom delu kaže: „Srbi vode poreklo od nekrštenih Srba, nazvanih i Beli, naseljenih sa one strane Turske (Mađarske), u kraju koji se kod njih naziva Bojki (Bojka), gde im je u susedstvu i Franačka, isto kao i velika Hrvatska (jug današnje Poljske i Šleska), ona nekrštena, koja se naziva i Bela. Tamo su dakle ovi Srbi od davnine nastanjeni“[1].
Sam termin Bojka ali i njen tačan položaj do danas nisu razrešeni i na snazi su tri pretpostavke koje je smeštaju:
- zapadno od Bele Hrvatske na prostor severne Češke i Lužice
- istočno od Bele Hrvatske na prostor istočnog Zakarpatja odnosno na severozapad današnje Ukrajine
- na područje današnje Poljske (gornji tok Visle i Odre)
Prema navodima Porfirogenita u istom delu, Bela Hrvatska se takođe nalazi iza Turske (Mađarske), graniči se sa Belom Srbijom, nalazi se pored Franačke, a njeni stanovnici su u sukobu sa Bavarcima i Pečenezima[2]. Smeštanje iza Mađarske, locira Belu Hrvatsku u Zakarpatje, dok je sukobi sa Bavarcima i blizina Franačke smeštaju na prostor današnje Češke, ali problem nastaje u pominjanju napada Pečenega na nju, pošto su oni boravili u istočnom Zakarpatju[2].
Pored Porfirogenitovog spisa, još nekoliko dokumenata iz srednjeg veka pominju Belu Hrvatsku i na osnovu njih se ona može smestiti u gornji tok Visle oko Krakova[2]. Na osnovu ovoga, Ferjančić u svojim komentarima Porfirogenitovog dela u prilog toj tezi navodi i da je jedino ta oblast u Porfirogenitovo doba bila nekrštena na zapadnoslovenskom području. On pored toga navodi da je sam car kada je pominjao napade Pečenega, verovatno pojam Bele Hrvatske proširio na celokupnu prvobitnu Češku državu pod Boleslavom I (929—967) koji je oko 940. godine ovladao Krakovskom oblašću, dok se pisanje Porfirogenitovog dela smešta oko 949. godine. Na taj način se položaj Bele Hrvatske jasno lokalizuje u gornji tok Visle oko današnjeg Krakova[2], čime se stvara jasno polazište za određivanje položaja Bele Srbije.
Sam termin Bojki odnosno Bojka koji pominje car u svom delu nije do danas definitivno razrešen, iako je na snazi nekoliko različitih tumačenja koja idu u prilog jednoj ili drugoj tezi o položaju Bele Srbije.
U prilog zapadnoj tezi idu izvođenja termina Bojka od:
- skraćenog i iskvarenog oblika Bojohemum, što je srednjovekovni naziv za današnju Češku (Bohemska)[2][3]
U prilog istočnoj tezi, idu izvođenja termina Bojka od:
- rusinskog plemena Bojki, koje je živelo u Istočnoj Galiciji[2][4]
Prema Porfirogenitu, Srbi su u Beloj Srbiji imali vladara, čija su dva sina nasledila od oca vlast nad Srbijom, a jedan od njih, preuzevši polovinu naroda, preselio se na Balkan.[5] Prema nekim mišljenjima, ova dva brata su bili sinovi kneza Dervana.[6]
Jedan broj naučnika u 19. i 20. veku je odbacivao Porfirogenitove navode o seobi Srba i Hrvata kao izmišljotine. Među ove naučnike su spadali Ernst Dimler, Franjo Rački, Vatroslav Jagić, Konstantin Jireček i Džon Bjuri. Prema njihovim teorijama, seoba Srba i Hrvata nije usledila kao poseban talas, kako priča Porfirogenit, već su se oni naselili zajedno sa ostalim Južnim Slovenima, koji su stigli na Balkan u doba Avarske dominacije.
Dimler drži da su se Srbi i Hrvati nasilno naselili zajedno sa drugim Južnim Slovenima, a da je priča o njihovom doseljenju zvanična teorija, po kojoj se svi narodi dospeli na teritoriju Vizantijskog carstva, silom ili milom, tu nalaze carevom voljom. Dok je Dimler dopuštao da je seoba Hrvata i Srba usledila kao poseban talas seobe Slovena na Balkan, Jagić je osporavao i taj podatak, navodeći argument da su srpsko-hrvatska narečja činila celinu sa ostalim južnoslovenskim narečjima oko njih. Po Jagiću, car je čuo nešto o Hrvatima i Srbima iza Karpata, o Hrvatima oko Krakova i u Češkoj i za polapske Srbe, pa je na osnovu sličnosti tih imena zaključio da dalmatinski Srbi i Hrvati vode poreklo od severozapadnih Srba i Hrvata, te je izmislio njihove prapostojbine Belu Hrvatsku i Srbiju iz kojih su se oni tobože doselili.
Jireček je smatrao da su Srbi i Hrvati u vekovima pre seobe mogli stanovati iza Karpata, ali i on drži da su se u doba seobe nalazili među Avarima u Panoniji i da su bili Jugosloveni. Dok se o Beloj Hrvatskoj mogu naći podaci i u drugim izvorima 9. i 10. veka, o Beloj Srbiji nema drugih podataka sem u Porfirogenitovom spisu.
Ova učenjačka škola, koja bi se mogla nazvati Dimlerovom, osporava i da su Srbi ikada stanovali u Makedoniji i da ime grada Servija potiče od Srba. U drugu ruku, ovi naučnici ne mogu da objasne odakle potiče toponim Servija u Makedoniji. Oni takođe osporavaju Porfirogenitov podatak da su Srbi još od doseljenja zaposeli ceo jugozapadni deo provincije Dalmacije, već smatraju da su se Srbi isprva nastanili u brdskoj Srbiji ili Raškoj, a da je srpsko ime kasnije rašireno nad okolnim slovenskim plemenima tokom rasta raške države.
Među branioce Porfirogenita spadaju Vjekoslav Klaić, Natko Nodilo, Niko Županič i Ljudmil Hauptman.
-
Seoba Srba na Balkan u 7. veku, prema mišljenju o položaju Bele Srbije u Lužici i Polablju -
Seoba Srba na Balkan u 7. veku, prema mišljenju o položaju Bele Srbije u današnjoj zapadnoj Ukrajini -
Dervanova Srbija, 7. vek; jedna od mogućih lokacija Bele Srbije
- Dervanova Srbija
- Hipoteze o nejužnoslovenskom poreklu Srba
- Doseljavanje Srba na Balkansko poluostrvo
- ↑ Konstantin Porfirogenit, „O upravljanju Carstvom“ (glava 32.)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 (Božidar Ferjančić), „Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije II“, (fototipsko izdanje originala iz 1959) Beograd. 2007. ISBN 978-86-83883-08-0. pp.
- ↑ Franjo Rački, „Biela Hrvatska I Biela Srbija“, Rad JAZIU 52 1880
- ↑ Pavel Jozef Šafárik, „Slovanské starožitnosti I-II“, Praha 1837 — 1865 (cs)
- ↑ Aleksandar M. Petrović, Kratka arheografija Srba, Novi Sad, 1994, pp. 91.
- ↑ Vujić, Sava S; Basarić, Bogdan M (1998). Severni Srbi (ne)zaboravljeni narod: etnikum koji preživi svaku propast. Sava S. Vujić-Bogdan M. Basarić. str. 40-. ISBN 978-86-901945-1-3.
- Vujić, Sava S; Basarić, Bogdan M (1998). Severni Srbi (ne)zaboravljeni narod: etnikum koji preživi svaku propast. Sava S. Vujić-Bogdan M. Basarić. ISBN 978-86-901945-1-3.
- Vukcevich, Ivo. Croatia: Ludwig von Gaj and the Croats are Herrenvolk Goths Syndrome. Xlibris Corporation. str. 1-. ISBN 978-1-4797-6666-6.
- Jan Brankačk, Lužički Srbi u srednjem veku - osnovne linije za njihovu istoriju od VI do XII veka
- Reuter, Timothy (1992). The Annals of Fulda: Ninth-century Histories. Manchester University Press. str. 32-. ISBN 978-0-7190-3458-9.
- The An nals of St. Ber tin (839) and Chacanus of the Rhos
- ANNALES VEDASTINI
- Medieval Sourcebook: Annals of Xanten, 845-853
- (Božidar Ferjančić), „Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije II“, (fototipsko izdanje originala iz 1959) Beograd. 2007. ISBN 978-86-83883-08-0. pp.
- „Seoba Srba i Hrvata na Balkan“, Narodna enciklopedija srpsko-hrvatsko-slovenačka, članak napisao Dragutin Anastasijević.