Douwe Kalma

	Douwe Kalma
	skriuwer
	Douwe Kalma yn 'e jierren '30.
	persoanlike bysûnderheden
echte namme	Douwe Kalma
nasjonaliteit	Nederlânsk
berne	3 april 1896
berteplak	Boksum (Fryslân)
stoarn	18 oktober 1953
stjerplak	Ljouwert (Fryslân)
etnisiteit	Frysk
	wurk
taal	Frysk
sjenre	poëzij, toaniel, oersettings
perioade	1e helte & midden 20e iuw
streaming	Jongfryske Beweging
bekendste ; wurk(en)	Kening Aldgillis ; Shakespeare's Wurk (fert.)
prizen	Harmen Sytstra-priis 1943
jierren aktyf	1915 – 1956
	offisjele webside
	n.f.t.

Douwe Kalma (Boksum, 3 april 1896 - Ljouwert, 18 oktober 1953) wie in Frysk skriuwer, dichter en oersetter. Hy wie ek in bekend lid fan de ultrarjochtse partij de FFP, in partij ûntstien út it Frysk Fassisten Front (FFF), dat in skoftke oansletten west hat by de NSB. Hy wie de soan fan 'e boer Petrus Douwes Kalma en dy syn frou Sytske Schukking. Hy ferlear syn heit al yn 1907, en wenne neitiid mei syn mem efterinoar yn Boksum, Wurdum, Dearsum en Raerd. Hy wie in skoft lang lieder fan 'e Jongfryske Beweging en syn ynbring hat fan grutte ynfloed west op de ûntwikkeling fan de Fryske literatuer. Yn 1943 waard oan him de Harmen Sytstra-priis takend, dy't troch it nasjonaal-sosjalistyske Departemint fan Folksfoarljochting en Keunsten ynsteld wie. Hy stjoerde de priis lykwols werom, omdat er der bewust fan waard dat dy him nei de oarloch net yn tank ôfnommen wurde soe. Syn libben is ien fan 'e histoaryske ûnderwerpen dy't beljochte wurde yn 'e Kanon fan Fryslân.

Eftergrûn

Kalma hie fan syn achttjinde libbensjier ôf al dúdlik foar eagen hoe't Fryslân him posysjonearje moatte soe yn de wrâld. Kalma stribbe nei in ientalich Frysk Fryslân binnen Europa. Yn de earste helt fan de njoggentjinde iuw waard yn Fryslân in nasjonalistyske beweging opset, dy't him fral rjochte soe op it gebrûk fan de eigen taal, it Frysk. Ynearsten naam de hege boargerij dêryn it inisjatyf, mar yn de twadde helte fan de njoggentjinde iuw waarden sjoernalisten, ûnderwizers en it ambachtsfolk út de lytse boargerij dy't de inisjatyfnimmers wiene. Hja organisearren har yn it Frysk Selskip (1844).

Foar harren wie literatuer it middel om it Frysk te konservearjen. Tagelyk makke hja gebrûk fan harren macht, troch gewoane Friezen - it folk - ferskate boargerlike deugden by te bringen, wêrûnder iver, reedlikens en dissipline. Harren liederskip wurdt dan ek wol oantsjutten as folksskriuwerij. Tsjin dy streaming sette Kalma him ôf.

Hy besocht de ferkalke Fryske beweging te herfoarmjen en die dat op ferskate wizen, begjinnend troch oare literêre idealen te uterjen. Op it Snitser gymnasium, dêr't er fan 1908 oant 1914 nei skoalle gie, krige er troch de lessen fan Pieter Sipma in grutte leafde foar de Tachtigers. Ynspirearre troch ûnder oare dy Tachtigers, begûn er gedichten te skriuwen dêr't er syn eigen gefoelslibben yn ta útdrukking brocht. Syn favorite foarm wie it klassike sonnet.

Nei syn eineksamen begûn Kalma mei teology te studearjen yn Grins, mar trochdat er tefolle mei it Frysk dwaande wie, moast er nei in jier de stúdzje wer ôfbrekke. Hy gie dêrnei yn militêre tsjinst en hâlde him in stikmannich jierren allinne mar dwaande mei literatuer. Fan 1927 oant 1931 studearre er yn Grins Ingelske taal- en letterkunde. Dêrnei wie er fan 1931 oant 1942 learaar Ingelsk yn Eindhoven.

Underwilens waard Kalma in ynspirearjend idoal. Yn in lyts skoftke tiid wist er grutte groepen jongerein oan him te binen, yn it troch him oprjochte Jongfryske Mienskip (1915). De Fryske beweging waard dêrmei in jongereinbeweging dêr't ek foar froulju in rol yn weilein wie, wat oars alhiel yn oerienstimming is mei de groei fan de jongereinkultuer yn de rest fan de wrâld.

Tekenjend foar de groep wie harren oriïntaasje. Under it motto ‘Fryslân en de wrâld’ sette Kalma Fryslân del as ûnderdiel fan in Noardseekultuer. Fryslân soe in brêgefunksje ferfolje moatte tusken de besibbe Ingelske en de Skandinavyske kultueren. Yn dizze tiid organisearre de Jongfryske Mienskip alle jierren simmerkampen, dy’t op in waadeilân hâlden waarden. Dat wie in nij fenomeen foar dy tiid. Op dy kampen liezen de Jongfriezen allerhanne heechsteande ynternasjonale literatuer. Dêr spilen hja ek toanielstikken dy’t Kalma skreaun hie – gauris keningsdrama’s – en songen lieten dy’t spesjaal foar de gelegenheid skreaun wiene.

Kalma, dy’t frijwat maklik spul krige, wie better yn it betinken fan plannen as yn it trochsetten en foltôgjen derfan. Dochs is de list mei inisjativen dy't er, mei syn Jongfryske Mienskip, iepentearde, lang. Hy wie bygelyks de earste persoan dy't in offisjeel Frysktalich literêr tydskrift opsette: Frisia (1917). As mei-oprjochter fan de Afûk (Algemiene Fryske Underwiiskommisje, op dit stuit fêstige yn Ljouwert) en as skriuwer fan boeken en tydskriften oer taalbefoardering en taalsuveringsboekjes, holp er de Fryske skriuwtaal fierder út te bouwen. Hy besocht de Fryske taal mear yn it leger ûnderwiis en heger ûnderwiis te ferwurkjen. Ek skreau er de earste Frysktalige dissertaasje (1938),^[1] dy't oer de dichter Gysbert Japiks gie. Fierders sette er it hiele oeuvre fan Shakespeare yn it Frysk oer en skreau as earste in Fryske literatuerskiednis dy’t wat omfang hie. Kalma makke ek oersettings fan it wurk fan Percy Bysshe Shelley: Adonéïs (1916), Alastor (1918, mei Rinke Tolman), letter soe ek noch in stik fan Molière folgje: In Fijân fan Minsken (1930). Teffens skreau er eigen toanielstikken, lykas Kening Finn (1937) en De Pearel (1938).

Al dy inisjativen, ek troch oaren fier droegen, wiene foar it súkses fan de Fryske taal en literatuer tige wichtich. Foar al dy ynspannings stiet oer dat de idele Kalma út polityk perspektyf wei in swalker en in rûzjemakker wie. Syn anty-Hollânske sentiminten waarden troch in mannichien stipe en oernommen, en joegen sa in rjochting oan de Fryske beweging. Uteinlik late dat ta in oarloch. Kalma sleat him yn it ynterbellum hieltyd wer by oare partijen oan, om úteinlik yn 1940, te einigjen by de faksistyske Fryske Folkspartij en mei te dwaan oan it wurk fan Stichting Saxo-Frisia. Teffens wie Kalma ien fan de leden fan in Fryske Ried dy't fanwege dy stifting oprjochte waard. Nei de oarloch waard er as kollaborateur suvere. ^[2]^[3]^[4]^[5]^[6]

Douwe Kalma ferstoar yn 1953 by in auto-ûngemak. Nei syn dea waard ta syn oantins de Douwe Kalma Stifting oprjochte.

Wurk

In kar út syn wurk:

Eigen wurk

1915: De Jongfryske biweging
1916: Fryslân en de Wrâld
1918: Ut Stiltme en Stoarm (sonnetten)
1920: Kening Aldgillis (toaniel)
1921: Noarderljocht (toaniel)
1922: Jongfryske Sangen
1926: Fryslân: in stik yn njuggen tafrielen yn proaze (toaniel)
1927: Dage: Fersen I
1934: De Roardisten (toaniel)
1935: Skiednis fen Fryslân (3e printinge 1965)
1936: Sangen: Fersen II
1938: Gysbert Japiks: In Stúdzje yn Dichterskip (proefskrift)
1944: De Lytse Mienskip: Fersen fen Oantinken (2e printinge 1954)
1949-1952: Keningen fan Fryslân (toaniel)
1952: Fokke Hoara (toaniel)
1996: Samle fersen

Oersettings

1916: Shelley's Adonéïs (nei Percy Bysshe Shelley)
1918: Shelley's Alastor (mei Rinke Tolman, nei Percy Bysshe Shelley)
1930: In Fijân fan Minsken (nei Molière)
1932: Macbeth (nei William Shakespeare; werútjûn yn 1969 as ûnderdiel fan Shakespeare's Wurk)
1944: Sonnetten fan Shakespeare (nei William Shakespeare; werútjûn yn 1976 as ûnderdiel fan Shakespeare's Wurk en nochris yn 2005)
1949: In Midsimmernachtdream (nei William Shakespeare; werútjûn yn 1959 as ûnderdiel fan Shakespeare's Wurk)
1956-1976: Shakespeare's Wurk, Dl. I-VIII (nei William Shakespeare)
- 1956: Diel I: Komeedzjes
  - 1956: In Komeedzje Fol Fersinnen (werútjûn yn 2007)
  - 1956: Leafde's Lêst Net Leanne (werútjûn yn 2007)
  - 1956: De Twa Eallju fan Verona (werútjûn yn 2007)
- 1959: Diel II: Komeedzjes
  - 1959: De Fekke Nuet
  - 1959: De Keapman fan Feneesje
  - 1959: In Midsimmernachtdream (earder apart útjûn yn 1949)
- 1962: Diel III: Komeedzjes
  - 1962: Ein Goed, Alles Goed
  - 1962: De Fleurige Wyfkes
  - 1962: Folle Spul om Neat
  - 1962: Lyk om Lyk
  - 1962: Nei Jim Beleavjen
  - 1962: Trijekeningejûn
- 1963: Diel IV: Lette Komeedzjes en Keningsstikken
  - 1963: Hindrik VI, Diel 1
  - 1963: Hindrik VI, Diel 2
  - 1963: Hindrik VI, Diel 3
  - 1963: Richard III
  - 1963: De Stoarm
  - 1963: It Winterjûnsteltsje
- 1965: Diel V: Keningsstikken
  - 1965: Hindrik IV, Diel 1
  - 1965: Hindrik IV, Diel 2
  - 1965: Hindrik V
  - 1965: Hindrik VIII
  - 1965: Kening Jan
  - 1965: Richard II
- 1966: Diel VI: Trageedzjes
  - 1966: Hamlet
  - 1966: Julius Caesar
  - 1966: Romeo en Julia
  - 1966: Titus Androanikus
  - 1966: Troilus en Kressida
- 1969: Diel VII: Trageedzjes
  - 1969: Antonius en Kleopatra
  - 1969: Kening Lear (werútjûn yn 2003)
  - 1969: Macbeth (earder apart útjûn yn 1932)
  - 1969: Otello
  - 1969: Timon fan Atene
- 1976: Diel VIII: Trageedzjes, Ien Komeedzje en Poëzij
  - 1976: De Feniks en de Toartel
  - 1976: Fenus en Adoanis
  - 1976: De Klaachsang fan in Minneresse
  - 1976: Koriolanus
  - 1976: Perikles, Prins fan Tyrus
  - 1976: De Rôf fan Lukresia
  - 1976: Symbelinus
  - 1976: Sonnetten (earder apart útjûn yn 1944; werútjûn yn 2005)
2003: Kening Lear (nei William Shakespeare)
2005: Sonnetten (nei William Shakespeare)
2007: Trije Komeedzjes: In Komeedzje Fol Fersinnen / Leafde's Lêst Net Leanne / De Twa Eallju fan Verona (nei William Shakespeare)

Keppeling om utens

Douwe Kalma yn de kanon fan de Fryske skiednis
Douwe Kalma by Sirkwy/Tresoar
Douwe Kalmastifting
Ut stiltme en stoarm beskikber by Project Gutenberg
Kening Aldgillis beskikber by Project Gutenberg

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

G.R. Zondergeld, Biografy fan Douwe Kalma, (2007)

↑ Kalma syn promotor wie J. M. N. Kapteyn
↑ Jelle Krol, ‘Ynlieding’, yn: Douwe Kalma. Samle Fersen. Jelle Krol ed. (Ljouwert 1996) 11-67
↑ Johan Frieswijk, Geschiedschrijving als wapen in ‘de Fries-nationale strijd’ (1915-1945) (s.l. [1994]).
↑ G.R. Zondergeld, De Friese beweging in het tijdvak der beide wereldoorlogen (Ljouwert 1978).
↑ Antiqbook.com: Douwe Kalma
↑ Douwe Kalma (1896-1953). Gearstald troch Jelle Krol e.o. Skriuwers yn byld nr. 5 (1996)

wurken fan Shakespeare
Shakespeariaanske trageedzjes
Antonius en Kleopatra \| Hamlet \| Julius Caesar \| Kening Lear \| Koriolanus \| Macbeth \| Otello \| Romeo en Julia \| Symbelinus \| Timon fan Atene \| Titus Androanikus \| Troilus en Kressida
Shakespeariaanske histoaryske stikken
1 Hindrik IV \| 2 Hindrik IV \| Hindrik V \| 1 Hindrik VI \| 2 Hindrik VI \| 3 Hindrik VI \| Hindrik VIII \| Kening Jan \| Richard II \| Richard III
Shakespeariaanske komeedzjes
Ein Goed, Alles Goed \| De Fekke Nuet \| De Fleurige Wyfkes \| Folle Spul om Neat \| Kardenio (ferlern gien) \| De Keapman fan Feneesje \| In Komeedzje Fol Fersinnen \| Leafde's Lêst Al Leanne (ferlern gien) \| Leafde's Lêst Net Leanne \| Lyk om Lyk \| In Midsimmernachtdream \| Nei Jim Beleavjen \| Perikles, Prins fan Tyrus \| Symbelinus \| De Stoarm \| Trijekeningejûn \| De Twa Aadlike Neven \| De Twa Eallju fan Verona \| It Winterjûnsteltsje
Shakespeariaanske poëzij
De Feniks en de Toartel \| Fenus en Adoanis \| De Hertstochtlike Pylger (foar in diel) \| De Klaachsang fan in Minneresse \| De Rôf fan Lukresia \| Sonnetten (1 • 17 • 18)
Shakespeariaanske apokrifa
gedichten: In Begraffenistreurdicht \| De Hertstochtlike Pylger (foar in diel) \| Oan de Keninginne \| Sil Ik Stjerre \| toanielstikken: Arden fan Faversham \| De Berte fan Merlyn \| Edmund Izerkant \| Edwert III \| De Ferlerne Soan fan Londen \| De Fleurige Duvel fan Edmonton \| Hear Thomas Cromwell \| John Oldcastle \| Lokrinus \| Musedoarus \| Oer-Hamlet (ferlern gien) \| De Puriteinske \| Thomas More \| Tomas fan Woodstock \| In Trageedzje yn Yorkshire \| Tsjeppe Em, de Moolnersdochter fan Manchester \| De Twadde Trageedzje fan de Faam
oare ûnderwerpen oangeande Shakespeare
Mary Arden \| Double Falsehood \| First Folio \| Fryske Shakespeare Stifting \| Anne Hathaway \| Teatse Eeltsje Holtrop \| Douwe Kalma \| King's Men \| Lord Chamberlain's Men \| Hamnet Shakespeare \| John Shakespeare \| Judith Shakespeare \| Susanna Shakespeare \| Shakespeare in Love \| Shakespeariaansk auteurskipsdebat \| Stationers' Register \| Stratford-upon-Avon \| Tryater

[1] Kalma syn promotor wie J. M. N. Kapteyn

[2] Jelle Krol, ‘Ynlieding’, yn: Douwe Kalma. Samle Fersen. Jelle Krol ed. (Ljouwert 1996) 11-67

[3] Johan Frieswijk, Geschiedschrijving als wapen in ‘de Fries-nationale strijd’ (1915-1945) (s.l. [1994]).

[4] G.R. Zondergeld, De Friese beweging in het tijdvak der beide wereldoorlogen (Ljouwert 1978).

[5] Antiqbook.com: Douwe Kalma

[6] Douwe Kalma (1896-1953). Gearstald troch Jelle Krol e.o. Skriuwers yn byld nr. 5 (1996)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]