Wojna chińsko-japońska (1937–1945)
| II wojna światowa | |||
 Od górnego lewego rogu, zgodnie z ruchem wskazówek zegara: Piechota Morska Japońskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej w czasie bitwy o Szanghaj w 1937 roku, ciała ofiar masakry w Nankinie, chińska obsługa karabinu maszynowego Browning M1917 w czasie walk o Wuhan w 1938, japońscy strzelcy karabinu maszynowego Typ 92 w czasie operacji Ichi-gō, japoński bombowiec Mitsubishi Ki-21 bombarduje ówczesną chińską stolicę Czungking, oddział armii chińskiej z amerykańskim wyposażeniem sformowany w Indiach | |||
| Czas |
7 lipca 1937 – 2 września 1945 | ||
|---|---|---|---|
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
dążenie japońskich nacjonalistów do władania całym Dalekim Wschodem | ||
| Wynik |
kapitulacja Japonii (w związku z ofensywą kwantuńską ZSRR i kampanią na Pacyfiku) | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
.jpg?lang=pl)
Wojna chińsko-japońska (1937–1945), zwana również drugą wojną chińsko-japońską – wojna toczona od 7 lipca 1937 do 2 września 1945 roku[5], będąca ośmioletnim zmaganiem między Republiką Chińską i Cesarstwem Wielkiej Japonii. Rozpoczęła się przed wybuchem II wojny światowej w Europie i zakończyła się wraz z kapitulacją Japonii w wojnie na Pacyfiku. Charakteryzowała się największą liczbą ofiar z wszystkich frontów II wojny światowej, szacowaną nawet na 30 mln ludzi.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]W ChRL oraz w Republice Chińskiej wojnę nazywa się wojną przeciw Japonii (chiń. 抗日戰爭; pinyin Kàng Rì Zhànzhēng) lub ośmioletnim oporem przeciw Japonii (chiń. 八年抗戰; pinyin Bā nián kàngzhàn).
W Japonii wojna znana jest pod nazwą: wojna japońsko-chińska (jap. 日中戦争, Nitchū-sensō). Po wybuchu wojny na Pacyfiku w grudniu 1941 przerodziła się w wojnę w Wielkiej Azji Wschodniej (jap. 大東亜戦争, Daitōa-sensō).
Preludium
[edytuj | edytuj kod]Pierwszy raz Japonia starła się z Chinami w wielkim konflikcie zbrojnym w latach 1894–1895, podczas pierwszej wojny chińsko-japońskiej. Chiny poniosły klęskę, a skutkiem tego było m.in. przejęcie przez Japonię pełnej kontroli nad Koreą, otwarcie chińskich portów dla Japonii, zagarnięcie przez Japonię Tajwanu z archipelagiem Peskadorów oraz półwyspu Liaotung.
Wskutek dążeń Imperium Rosyjskiego do przejęcia kontroli nad Koreą i Mandżurią, w 1904 roku wybuchła kolejna wojna w regionie, tym razem japońsko-rosyjska. Po japońskim ataku na Port Artur w nocy z 8 na 9 lutego 1904 roku, Rosja wypowiedziała 10 lutego wojnę Japonii. Wojna zakończyła się klęską Rosji w 1905 roku. Japonia otrzymała półwysep Liaotung wraz z Port Artur, południową część Sachalinu oraz fragment linii kolejowej w Mandżurii.
Japonia zaczęła coraz bardziej dominować w Mandżurii i Korei. W 1910 roku Japończycy zaanektowali Koreę (Generalne Gubernatorstwo Korei) i obalili tamtejszą dynastię. Po upadku Cesarstwa Chińskiego, rządzonego przez mandżurską dynastię Qing i proklamowaniu 1 stycznia 1912 roku w Nankinie Republiki Chińskiej, Chiny znalazły się w stanie nieustannej wojny domowej pomiędzy zwalczającymi się stronnictwami. Partia rządząca Kuomintang po początkowej współpracy z KPCh, musiała od 1927 roku toczyć z komunistami ciągłą walkę. Początkowo rządowa Armia Narodowo-Rewolucyjna odnosiła pewne sukcesy w walce z KPCh.
Po utracie swoich głównych sił, komuniści przegrupowali się i wycofali do północno-zachodniej części kraju. Pokonano 12 tys. km, a wydarzenie to znane jest w historii jako Długi Marsz (1934-1935). Na przywódcę Długiego Marszu został wypromowany Mao Zedong.
Wielki Marsz posłużył siłom Czang Kaj-szeka do przywrócenia jedności kraju, gdyż militaryści, przestraszeni perspektywą ustanowienia władzy komunistycznej, przechodzili na jego stronę. Mimo to siły komunistów zostały jednak zachowane, a do ich zniszczenia zabrakło jak to określał Czang Kaj-szek: „Historycznych 5 minut”. Powodem zaprzestania walki z komunistami było wkroczenie Japończyków do Chin. Wobec zewnętrznego zagrożenia, KPCh stała się łącznikiem pomiędzy siłami nacjonalistów a ZSRR, obiecującym dostawy broni i zaopatrzenia. Zniszczenie sił Mao nie wchodziło więc w grę. Pozwoliło to odbudować im nadwątlone siły, a nawet ponownie zaatakować domniemanego sojusznika w czasie wspólnej wojny z Japonią[potrzebny przypis].
Od lat 30. w Japonii narastały nastroje skrajnie faszystowskie i szowinistyczne. Słabe rządy cywilne, w tym sam cesarz Hirohito (Shōwa), były bezsilne wobec nacjonalistycznych militarystów. Pod pretekstem wyzwolenia Azjatów spod panowania Europejczyków (głosili oni hasło: „Azja dla Azjatów”) dążyli oni do zdobycia nowych terytoriów bogatych w surowce strategiczne, niezbędne dla funkcjonowania nowoczesnego państwa.
18 września 1931 roku doszło do tzw. „incydentu mukdeńskiego”, po którym Armia Kwantuńska zajęła Mandżurię. Utworzono w niej marionetkowe państwo zwane Mandżukuo. Państwem tym rządził od 1934 roku, osadzony na tronie przez Japończyków, cesarz Puyi z mandżurskiej dynastii Qing (wcześniej ostatni cesarz chiński, obalony w 1912 roku przez Yuan Shikaia).
Przebieg wojny
[edytuj | edytuj kod]
7 lipca 1937 roku japońskie oddziały sprowokowały tzw. „incydent na moście Marco Polo” (albo inaczej „bitwę o most Lugou”), który miał być pretekstem do rozpoczęcia kolejnego etapu wojny. Po bitwie Japończycy zajęli Szanghaj, Nankin (stolicę republiki – według źródeł chińskich wymordowali tam około 300 tysięcy cywilów[3]) i południowe Shanxi.
Jednak w połowie 1938 roku japońskie postępy osłabły, a Chiny przeszły do taktyki walk partyzanckich. Sytuacja taka trwała praktycznie do końca wojny i mimo że armia Kuomintangu (mająca przeciw sobie Japończyków i lokalnych watażków) poniosła wiele porażek, to nie została nigdy pokonana ze względu na duże rezerwy oraz na nieprzerwaną pomoc amerykańską (od 1940 roku).
Walki z armią japońską były prowadzone głównie przez wojska nacjonalistyczne. Komuniści unikali toczenia walk z agresorem ani też nie stanowili dla nich jakiegokolwiek zagadnienia operacyjnego.
Wojna szybko przeniosła się do doliny Jangcy. Wojska Czang Kaj-szeka w tym elitarne odziały szkolone przez Niemców stoczyły bitwę w Szanghaju. Siły chińskie dowodzone między innymi przez Xue Yue i Chen Chenga walczyły przez prawie trzy miesiące jednak finalnie musiały opuścić miasto. Bitwa zyskała miano Stalingradu nad Jangcy[6].
Pierwszym większym sukcesem w wojnie po stronie chińskiej było zwycięstwo sił dowodzonych przez Li Zongrena i Tanga Ebo pod Tai’erzhuangiem stoczona 23.03-7.04 1938. Bitwa miała znaczenie głównie symboliczne bowiem Japończycy i tak zdobyli miasto Xuzhou.
Wprawdzie Rząd Narodowy ewakuował się do Chongqingu, jednak na początku wojny centrum Chin stało się trójmiasto Wuhańskie. Wojska Japońskie podjęły więc w 1938 r. dużą ofensywę przeciwko owemu miastu. Finalnie po długiej kampanii Wuhan upadł. Wojska ANR podjęły silną ofensywę na pozycję japońskie w następnym roku. Rozpoczęła się ona 1 września 1939 r. i jest znana jako ofensywa zimowa. Zakończyła się ona klęską ANR i niezdolnością jej do kolejnych ofensyw strategicznych.[7].
W latach 1939–1942 celem japońskich ofensyw stało się miasto Changsha w Hunanie. Atakowała je japońska XI Armia. Stoczono 3 bitwy o miasto jednak wszystkie zostały wygrane przez Chińczyków dowodzonych przez Xue Yue zwanego od tamtej pory Tygrysem Hunanu. Z kolei w 1943 r. stoczono krwawą bitwę o miasto Changde zakończoną zwycięstwem rządu narodowego[8][9].
W 1944 Japończycy podjęli wielką ofensywę nr.1.Zakończyła się ona ich druzgocącym sukcesem i otworzeniem korytarza do Indochin wraz ze zdobyciem miast Guilin i Liuzhou. Siły chińskie podjęły kontruderzenie w roku następnym. Wojska chińskie wyzwoliły oba miasta i przemieszczały się w stronę Kantonu[10].
Na przełom roku 1945 i 1946 planowano wielką operację o kryptonimie Biała Pagoda nie doszła ona do skutku ze względu na kapitulację Japonii. Dokument kapitulacji wojsk japońskich w Chinach podpisano w budynkach centralnej akademii wojskowej w Nankinie 9 września o godzinie 9:00. Jego tekst brzmiał: Wszystkie jednostki armii japońskiej, floty i sił powietrznych oraz ich jednostki pomocnicze na terenie Republiki Chińskiej [...] i na obszarze Indochin na północ od 16 równoleżnika skapitulują przed generalissimusem Czangiem[11].
Kwestia zachodniej pomocy dla Chin
[edytuj | edytuj kod]Procent pomocy która trafiała do Chin w ramach Lend-lease act. w ramach ogółu pomocy dla aliantów w wybranych latach:
| Rok | % |
|---|---|
| 1941 | 1,7 |
| 1943 | 0,4 |
| 1944 | 0,4 |
Pomoc dla Chin była od początku zaangażowania USA bardzo nikła i stanowiła niewielki wycinek programu lend-lease, który z kolei stanowił niewielki ułamek wysiłku wojennego Stanów Zjednoczonych. W dodatku większość pomocy dla Chin miała do nich przybyć w ostatnich miesiącach wojny, toteż większość zasobów przekazanych Republice Chińskiej i tak nie pomogła. Pominąwszy stracony rok 1945 gdzie pomoc wyniosła 8 % to największy współczynnik osiągnęła ona w 1941r. W następnych latach systematycznie malała, minimalną wartość osiągając w tragicznym dla Chin roku 1944. W tym samym czasie w USA osiągnięto rekord produkcji zbrojeniowej. Innymi słowy pomoc do Chin spadała w miarę jak rosły możliwości jej udzielenia. Chiny otrzymały 7 razy mniej niż ZSRS a także 2 razy mniej niż Francja. Tymczasem przeciwko Chinom walczyło 53 % żołnierzy cesarza Hirohito gdy przeciw Amerykanom 33% i 14 % przeciwko Imperium Brytyjskiemu.[12]
Według danych chińskiego ministerstwa wojny między majem 1942 a wrześniem 1944r. 98 % pomocy amerykańskiej było przeznaczane na utrzymanie amerykańskiego personelu lotniczego w Chinach tj. 14 armie powietrzną. Inne pieniądze uzyskiwane przez rząd chiński również do niego nie trafiały. Przykładowo z pożyczki ze stycznia 1942 opiewającej na 500 milionów USD do końca wojny przekazano tylko połowę kwoty. [12]
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Dzięki oporowi chińskiemu alianci walczący na Pacyfiku mogli dużo szybciej uporać się z Japończykami, którzy zmuszeni byli utrzymywać duże kontyngenty wojsk lądowych na kontynencie. 35 z 51 japońskich dywizji było zaangażowanych w wojnę z Chinami[3]. Na koniec wojny Chińczycy przyjęli kapitulację ponad miliona żołnierzy japońskich[3].
Według obserwatorów z krajów zachodnich szacuje się, że wojna ta pochłonęła ponad 20 mln ofiar (16,25 mln cywilów) po stronie chińskiej[13]. ChRL utrzymuje, że podczas walk zginęło lub odniosło rany aż 35 milionów ludzi[3]. Liczba zabitych po stronie japońskiej to 480 tys. wg Japońskiego Ministerstwa Obrony lub 700 tys. bazując na dochodzeniu „Yomiuri Shimbun” z roku 2017[4].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Soviet anti-fascist pilots remembered in China [online], Xinhua, 17 grudnia 2021 (ang.).
- ↑ a b О соотношении сил на 1.10.1939 г: из разведывательной сводки №14 1939 г. Пятого Управления РККА, 1 października 1939 (ros.).
- ↑ a b c d e Wu ChunqiuCh., Remember role in ending fascist war [online], China Daily, 15 sierpnia 2005 [dostęp 2017-04-18] (ang.).
- ↑ a b 読売新聞社 大阪本社 社会部, Chūgoku shinryaku, 読売新聞社, 1983 [dostęp 2017-04-18] (jap.).
- ↑ Second Sino-Japanese War, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-03-17] (ang.).
- ↑ Polit 2013 ↓, s. 150–177.
- ↑ Praca zbiorowa pod redakcją Romana Sławińskiego Nowożytna Historia Chin s. 171–199. Wydawnictwo Księgarnia Akademicka Kraków 2005 ISBN 83-7188-837-6.
- ↑ Polit 2013 ↓, s. 391–552.
- ↑ Praca zbiorowa pod redakcją Romana Sławińskiego Nowożytna Historia Chin s. 171–199. Wydawnictwo Księgarnia Akademicka Kraków 2005 ISBN 83-7188-837-6.
- ↑ Polit 2013 ↓, s. 869–899.
- ↑ Polit 2013 ↓, s. 927.
- ↑ a b c Jakub Polit, Polityka zagraniczna Republiki Chińskiej 1911-1949, Wydanie pierwsze, Arkana Historii, Kraków: Wydawnictwo Arcana, 2023, s. 422, ISBN 978-83-65350-84-8 [dostęp 2024-09-01].
- ↑ BBC – History – World Wars: Nuclear Power: The End of the War Against Japan [online] [dostęp 2017-04-18].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jakub Polit: Gorzki Triumf Wojna chińsko-japońska 1937–1945. Kraków: Wydawnictwo Avalon, 2013. ISBN 978-83-7730-047-3.