Ehsan Jaršater
| Ehsan Jaršater | |
|---|---|
 Ehsan Jaršater 2012. | |
| Rođenje | 3. 4. 1920. Hamadan, Iran |
| Smrt | 2. 9. 2018. (dob: 98) Fresno, Kalifornija, SAD |
| Nacionalnost | Iranac |
| Državljanstvo | Iran |
| Alma mater | Univerzitet u Teheranu SOAS (Univerzitet u Londonu) |
| Zanimanje | historičar, lingvist, iranist, profesor |
| Poslodavac | Univerzitet u Teheranu Univerzitet Columbia |
| Suprug/a | Latife Alvije (v. 1961) |
| Roditelji | Hašem Jaršater (otac) Ruhanije Jaršater (majka) |
| Nagrade | Medalja G. Levi Della Vida (1991) |
Ehsan Jaršater (perz. احسان یارشاطر; Hamadan, 3. 4. 1920. – Fresno, 2. 9. 2018), iranski historičar, lingvist, iranist i profesor.
Jaršater je rođen 1920. u iranskom gradu Hamadanu, u doba vladavine kadžarske dinastije. Njegov otac Hašem, predavač esperanta, i majka Ruhanije bili su porijeklom iz Kašana. Mladi Ehsan prvi razred pohađao je na AIU-ovoj osnovnoj školi u Hamadanu koju su vodili francuski Jevreji, a drugi razred je završio u bahajskoj školi Taid. Interes za historiju i književnost probudio mu je Hedajatolah Najer-e Sina, njegov učitelj u šestom razredu. Za vrijeme školovanja preminuli su mu i majka i otac. Srednju školu s izvrsnim ocjenama zavšio je u Teheranu, što mu je omogućilo upis na fakultet književnosti i učiteljski fakultet Univerziteta u Teheranu. Diplomirao je 1941. i sljedeće godine zaposlio se na Srednjoj školi Elmije, a dvije godine kasnije postavljen je na poziciju zamjenika direktora Pripremnog učiteljskog fakulteta (Danešsara-je Mokadamati). Istovremeno, studirao je na pravnom fakultetu i stekao titulu prvostupnika, te pohađao tečajeve engleskog jezika. Doktorirao je perzijsku književnost 1947. godine.
Godine 1948. dobiva britansku stipendiju i upisuje Školu orijentalnih i afričkih studija (SOAS) Univerziteta u Londonu, gdje je kod profesora W. B. Henninga studirao staroiranske i srednjoiranske jezike. Henningova asistentica M. Boyce podučavala ga je manihejsko pismo i srednjoperzijski jezik, a zajedno su slušali Henningova predavanja o pajkulijskim natpisima. Nakon stjecanja magisterija 1953. vratio se u Iran i radio kao asistent na katedri perzijske književnosti Univerziteta u Teheranu, te iste godine osnovao Institut za prevođenje i izdavaštvo (Bongah-e Tardžome va Našr-e Ketab, akr. BTNK) koji je do revolucije 1979. izdao oko 500 naslova. Tokom 1956. i 1958. boravio je u Sjedinjenim Državama i predavao indoiranske jezike na Univerzitetu Columbia u New Yorku, a upravljanje BTNK-om u to vrijeme preuzeo je I. Afšar. Svoj drugi doktorat Jaršater je obranio 1960. na Univerzitetu u Londonu, s disertacijom o južnotatijskim narječjima.
Akademsku karijeru nastavio je u rodnoj zemlji, zamijenivši 1960. I. Purdavuda na poziciji profesora drevne iranske kulture na Univerzitetu u Teheranu, a sljedeće godine vjenčao se s Latifom Alvije i ponovo otišao u Sjedinjene Države. Na Univerzitetu Columbia preuzeo je novoosnovanu Kevorkianovu profesuru iranistike (engl. Kevorkian Chair of Iranian Studies), sponzoriranu od strane zaklade kolekcionara H. Kevorkiana s ciljem razvoja iranskih studija. Godine 1968. Jaršater je na univerzitetu osnovao Centar za iranske studije i radio je kao njegov direktor sve do 2016. godine. Od 1968. do 1973. obnašao je i dužnost čelnika katedre za bliskoistočne jezike i kulture. Njegov cjeloživotni naučni projekt je uredništvo Encyclopædia Iranica, sveobuhvatne enciklopedije na engleskom jeziku o historiji i kulturi Velikog Irana od prahistorije do danas. Jaršater je projekt inicirao tokom ranih 1970-ih, a prvi od 45 planirana toma izdan je 1985. godine. Njegovi ostali veliki projekti su uređivanje dvodjelnog trećeg toma The Cambridge History of Iran (1983) na temu seleukidskog, partskog i sasanidskog perioda, zatim komentiranog izdanja al-Tabarijeve Historije u 40 tomova (2007), te serijala A History of Persian Literature o perzijskoj književnosti u 22 toma (od 2008).
