Euskal Herriko kosta

Euskal Herriaren mugak
	Aragoi • Errioxa • Euskal kostaldea • Gaskoinia • Gaztela eta Leon • Kantabria

Euskal Herriko kosta
Euskal Herriko kosta
Mota	Itsasertz
Geografia
Koordenatuak	43°20′N 1°57′W / 43.33°N 1.95°W

Euskal Herriko kosta^[1] edo euskal kosta(ldea) (gaztelaniaz Costa Vasca eta frantsesez Côte basque) Euskal Herriko lurrak eta Bizkai golkoko urak elkartzen diren eremua da. Hiru alde ezberdin ditu, ia-ia zuzenean Bizkaia, Gipuzkoa eta Lapurdiko mugekin bat egiten dutenak.

Oro har oso kosta basatia da, eraikitzeko aukera handirik eman ez duena, ibaien itsasoratzean ez bada. Labartsua da, eta abrasio lautada handiak ditu. Hondartza txikiak, beste itsaso batzuetan daudenekin alderatuta, eta leku batetik bestera aldapa handiak daude. Hainbat puntutan 100 metro baino altuagoak diren itsas-labarrak daude, eta berehala igarotzen da itsasoaren altueratik altuera handi batera. Ibai asko baina txikiak daude. Ibai aho nagusiak Bilboko itsasadarra, Urdaibaiko itsasadarra, Oria, Urola, Urumea, Bidasoa eta Atturri dira. Uharteei dagokienez, gaur egun bat bera ere ez dago populatuta. Handiena Santa Klara da (Donostia).

250 kilometro inguruko luzera dauka, horietatik 176 km Bizkaia eta Gipuzkoan.

Lurraldeka

Bizkaia

Sakontzeko, irakurri: «Bizkaiko kosta»

Bizkaiko kosta malkartsua da, baina orokorrean hondartza handiak daude. Gainera bi itsas-adar daude bertan: Nerbioiko itsasadarra eta Urdaibai.

Bizkaiko kosta bost zonalde nagusi egin ditzakegu errazago aztertzeko. Lehenengoa Muskizetik Abrara doa. Bigarrena Abratik Plentziara. Hirugarrena hortik Urdaibaira. Laugarrena Urdaibai bera litzateke eta bosgarrena Urdaibaitik Ondarroara. Gune hauetariko bakoitzak bere ezaugarriak ditu, nahiz eta orokorrean nahiko antzekoak izan.

Bizkaiko kostan Euskal Herrian iparraldeenen dagoen lekuetako bat dago, Matxitxako lurmuturra. Gainera, hainbat uharte daude; konparazio batera, Billano, Izaro eta Aketx.

Kostako puntu batzuetan itsasoak hegi handiekin topo egiten du, adibidez, Ogoño lurmuturran, 200 metro baino gehiago dituena.

Gipuzkoa

Sakontzeko, irakurri: «Gipuzkoako kosta»

Gipuzkoako kostak gorabehera handiagoak ditu eta orokorrean hegiak handiagoak dira. Hondartza txikiagoak eta harritsuagoak daude Mutrikutik Zumaiaraino eta hortik aurrera geroz eta luzeagoak diren hondartzak. Ibai ezberdinen itsasoratzetan estuario txikiak sortzen dira (Oria), eta beste batzuetan itsasadarrak (Urumea, Bidasoa).

Bizkaiko kostarekin alderatuta oso hondartza gutxi ditu Gipuzkoakoak. Ingurune gehienak oso menditsuak dira eta, adibidez, Donostiatik Hondarribira ez dago hondartzarik. Jaizkibel mendiak edo Zumaiako inguruneak itsaso labar altuak ematen ditu.

Ibaien itsasoratzetan badiak sortzen dira, Kontxa edota Pasaian bezala. Orion ere antzeko egoera ematen da.

Lapurdi

Sakontzeko, irakurri: «Lapurdiko kosta»

Lapurdiko kosta, ordea, askoz lauagoa da. Hondartza geroz eta luzeagoak daude eta hegiak altuera txikikoak dira. Bidasoa eta Atturri ibaiek bere urak bertan isurtzen dituzte.

Duna sistema batek babesten du barnealdea itsasotik hondartza gehienetan.

Hondartzak

Sakontzeko, irakurri: «Euskal Herriko hondartzak»

Mendebaldeko mutur batean dagoen La Arenako hondartzatik (Muskiz) beste muturreko Barrako hondartzaraino (Baiona), Euskal Herriko kostan hamaika hondartza daude.

Izan ere, toki batzuk surf egiteko erreferentziazkoak dira.

Uharteak

Sakontzeko, irakurri: «Euskal Herriko uharteak»

Mendebaldetik ekialdera uharte hauek ditugu:

Billano (Gorliz)
Aketxe (Bermeo)
Gaztelugatxe (Bermeo)
Txatxarramendi (Sukarrieta)
Izaro (Bermeo)
Sandinderi (Mundaka)
Garraitz edo San Nikolas (Lekeitio)
Bedua (Zumaia)
Mollarri (Zarautz)
Santa Klara (Donostia)
Faisaien uhartea, Galera uhartea, Santiago Aurrea eta Hirukanale (Irun eta Hendaia)
Txorien uhartea edo Oiseaux uhartea (Hendaia)
Dunbarriak eta Txurruta (Hendaia)

Portuak

Sakontzeko, irakurri: «Euskal Herriko portuak»

Bermeoko portua baxurako arrantza kairik garrantzitsuena da gaur egun Euskal Herri osoan. Alturakoari dagokionez, Ondarroakoa da nabarmenena.

Merkataritza kairik handienak, bestalde, Bilboko portua, Baionakoa eta Pasaiakoa dira.

Itsasargiak

Sakontzeko, irakurri: «Euskal Herriko itsasargiak»

Mendebaldetik ekialdera Billanokoa (Gorliz), Matxitxakokoa (Bermeo), Santa Katalinakoa (Lekeitio), Getariakoa, Igeldokoa, Higerkoa (Hondarribia), Ziburukoa eta Biarritzekoa aipatzekoak dira.

Lurmuturrak

Matxitxako Bermeon eta Higer Hondarribian lurmutur nagusiak dira. Halaber, Galea lurmuturra Getxon, Ogoño lurmuturra Elantxobe eta Ibarrangelu artean, Matxitxakotik ekialderantz, eta Platako lurmuturra Pasaian aipatzekoak dira. Hauek guztiek seinaleztatuta daude itsasargiekin.

Historia

2014ko urriaren 1ean zabaldu zenez, Euskal Herriko kostako itsasoaren hondoan gasa eta petrolioa bilatu nahi zuten. Capricorn Spain Limited eta Shell Usptream Spain BV ziren hidrokarburoak bilatzeko eskaria aurkeztu zuten enpresa multinazionalak.^[2] Urriaren 17an, zundaketak baimentzea gaitzetsi zuten ekologistek. Ingurumen inpaktua «ikaragarria» izan zitekeela salatu zuen Ekologistak Martxanek. Bizkaiko kostan egingo zituzten bi esplorazio zundaketak^[3].

Azaroaren 3an jakin zenez, Mutrikun, Hondarribian eta Hendaian ikusi zuten balea, besteak beste. Berez, xibarta ez da inguruotan ikusten den balea mota bat. Xibarta edo konkorduna (Megaptera novaeangliae) urriaren 31ean ikuskatu zuten Hendaian, azaroaren 1ean Hondarribian eta azaroaren 2an Mutrikun^[4].

Azaroaren 10 eta aurreko egunetan, Puxika arraina atzeman zuten Kantauri itsasoko uretan^[5].

Azaroaren 30ean, bi arrantzale desagertu ostean euren bila hasi ziren, Baionan ontzi bat hondoratu ostean. Beste lau arrantzale erreskatatu eta Santoñara eraman zituzten^[6].