Zum Inhalt springen

Gaslighting

Vun Wikipedia
Dialegd: Schbaimarisch

Midd Gaslighting (Gerundium vum Englische gaslight, „Gasb'laichdung“) mändma inde englischsproschische Lända said de 1960er-Johr umgongsschbroschlisch unn inde Psischologie ä Form vun psischischa Manibulazion, wu des Obfa g'zield, zum Baisbiel midd falsche Informazione alla Liesche, vawirrd, vausischad uns Realited- uns Selbschdb'wussdsoin allmehlisch b'oidreschdischd werre soll. Iwwa die Zaid soll des Obfa on sisch selwa, soi Erinnarunge, Wahrnehmunge vunde Realited etc. zwaifle.[1] Die Täda werren als Gaslighter b'zaischned.[2] De Gaslighter zaischd soi wahres G'sisch nur dem Obfa, b'nimmd sisch awwa onnare Mensche gescheniwwa normal.[3][4][5]

Gaslighting kummd in B'ziejunge vor, wus Obfa vum Täda abhengisch isch, alla wude Gaslighter inna Machtpozizion isch.[6] Des sinn z. B. Eldern-Kind B'ziehunge odda Intime Be'ziehunge, wus ä emotionelli Bindung gibd. Awwa a Grubbe kennen s'Ziel vun rasischdische Gaslighting werre, umse in Varuf zu bring'ge.[7] Baide Erwed in Undanehme, Organisazjone odda Inschdiduzione kennen Laid in kowwene Posizijone, zum Baischbiel Supervisor, bschdimmde Unnagewwene midd Gaslighting des Lewwe schwer mache. Zum Baischbiel werd midd Vahamlosung die Engschd, Bedeng'ge, Realidede, Fagde, Osischde etc. vun Unnagewwene unnagrawe odda won Fiehrunggrefd schleschde Gfiehl uff die Unnagewwene druffg'lahde. So kennen z. B. Whistleblower, wu Misschdend, Problem etc. meldn, als irrational odda inkompetend dagschdelld unn iwwa ihr Reschde g'daischd werre.[8]

Charles Boyer, Ingrid Bergman unn Joseph Cotten im Film Das Haus der Lady Alquist (1944)

De B'griff Gaslighting kummd vum Theadaschdigg Gas Light vum bridische Audor Patrick Hamilton ausm Johr 1938. Des Schdigg isch dursch die Vafilmunge Gaslight (GB, 1940) unn insbsondare Das Haus der Lady Alquist (USA, 1944)[9] b'konnd worre. In dem Schdigg va'usischad de Gaslighter soi Ejefraa, indema b'haubded, Dinge nedd zu seje, wu sie awwa siehd, unna onnarem die wegselnde Hellischkaid vunna Gaslomb, wua selwa manibulierd. Schließlisch zwaifeld die Fra on ihra eischene Wahrnehmung unn fierschted, variggd zu werre, bevor zuledschd die Daischung uffg'degd werd.

Gaslighting werd inde psischologische Griegsfiehrung als Meinungsmanipulation und Propaganda oigsedzd.[10][11] So kennen soziale Grubbe s'Ziel vun Gaslighting werre, umse in Varuf zu bring'ge.[12]

Im Buch State of Confusion: Political Manipulation and the Assault on the American Mind mäände Audor, dass Gaslighting inde amerikonische Bolidig middm Zaidalda vunde modern Kommunikation ogfonge hodd.[13] Amerikonische Journalischde hawwen „Gaslighting“ fade Umgong vum Donald Trump wehrend de 2016 US Presidenschaftswahle midd Fagde b'zaischend.[14][15][16][17][18][19] Im Merz 2017 hodde Journalischd Marc Pitzke im Spiegel Online de Umgong vum Donald Trump mid Fagde als Gaslighting b'zaischend.[20]

Midd „Gaslighting“ sinn a die schdaadlische Mobbingteschigge bschwriwwe worre, wu inde DDR inde 1970zischa unn 80zischa Johr oig'sedzd worre sinn. Die Teschnigge sinnen Deel vunde Schdasi-Medhode vunde Zasedzung, wu die Hondlungsfehischkaid vun bolidische Geschna unn rebellische Mensche zu lähme. Dod'mid hoddam a ug'reschdferdischde Fahafdunge unn Inhafdierunge vamaide kenne, wu indanazionale Vaurdelunge zur Folsch kabd heddn.[21]

Gaslighting werd in Filme wie Der schwarze Spiegel, Wiegenlied für eine Leiche, Er kam nur nachts, Rosemaries Baby, The Girl on the Train, Die Truman Show odda die Vafilmung vum Roman 1984 b'hondeld.[22]

Gaslighting werd midd unnaschiedlische Schderke unn Haifischkaid oigsedzd unn fungzionierd midd bschdimmde mehr odda wenischa raffinierd oi- bzw. umgsedzde Teschnigge vun Migroaggressjone.[4][3][23][24] Als Baisbiel

  • Dem Obfa oiredde, wasfa ä Person s'doch isch.
    • De Gaslighter sachd „Du waschd schun imma ä(n) schregglische(s, i,a), ufehische(s, i, a) etc. Kind, Fra, Monn etc.“.
  • Uminderbrediere vunde Gfiehl vum Obfa.
    • De Gaslighter sachd „Ma wissn jo baide, dass du iwwaempfindlisch bischd!”.
  • Dem Obfa sache, was onnare Laid vunnem halde dun.
    • De Gaslighter sachd „Du wegschd schun, dass der, die etc. jezdz vunda ... dengd“ odda „Do bisdchd jedzd awwa poinlisch g'wesd!“.
  • Dem Obfa abspreche, dass bschdimmde Gfiehl iwwahaubd hodd.
    • De Gaslighter schdelld iwwaraschd feschd, dass dem Obfa jedzd ebbes gfalle dud, awwa vor korzem hed des Obfa doch noch des Geschedeel gsachd, was awwa ganedd schdimmd.
  • B'haubde, des Obfa hedd was g'machd odda gsachd, was awwa ganedd schdimmd.
    • De Gaslighter kumm schbeda vunde Erwed unn nochdem des Obfa frochd waruma donn so schbed kummd, b'haubda, dassas doch om Morsche so gsachd hodd, was awwa ganedd schdimmd.
  • Laischne, dass des was des Obfa g'machd odda gsachd hodd tatseschlisch bassierd isch.
    • Des Obfa konn ebbes nedd finne unn sachd s'doch do hie g'leschd zu hawwe, awwa de Gaslighter (wu des wu onnaschda hie g'leschd hodd) sachd.
  • De Gaslighter b'haubd, dassa ebbes g'machd odda gsachd hodd odda ã Eraignis bassierd isch, des Obfa des jo wisse missd, was awwa ganedd schdimmd.
  • De Gaslighter laischnd, dassa ebbes g'machd odda gsachd hodd odda ã Eraignis bassierd isch, wu des Obfa awwa wees, dasses basier isch.
    • Baischbiel: De Gaslighter sachd efach „Du hoschd awwa ä lebhafdi Fandasie!”.
  • Manibulazion vun Dinge im persenlische Umfeld vum Obfa domid des Obfa bschuldischd werre konn zaschdreud odda desoriendierd zu soi.
    • Wonns Obfa nedd do isch, werren Glenischkaide inde Wohnung vaännad, alla Gescheschdänd werren on onnare Ord geleschd odda vaschdeggeld, G'räd oigschalde, die Wohnungsdeer nedd abgschlosse, s'Audo vum Obfa umgepargd etc. Wonn des Obfa donn ebbes nemme find, sachd de Gaslighter, dasses schusselisch, vagesslisch etc. isch.
  • Dem Obfa werde gsachd, dasses die Realided falsch siehd odda b'urdeeld,
    • Des Obfa schdelld ä frischi Vaännarung inde Umgewung feschd awwa de Gaslighter sachd, des wer schun länga so, was awwa ganedd schdimmd.
  • Dem Obfa werren die Werda im Mund vadrehd odda inde Mund g'leschd.
  • Dem Obfa werd vorg'worfe, dass soi Vahalde, Kerwaschbroch odda B'glaidung nedd og'messe isch.
    • De Gaslighter sachd „A so, wie du rumlaafschd (aussiehschd, disch vaheldschd, reagierschd etc.), isch o glaa, dass ...“.
  • Dem Obfa werd oig'redd, dasses ebbes nedd (gud g'nuch) konn odda ug'aischend fa ebbes isch.
    • De Gaslighter sachd „Awwa fa die Schdell bischd du nedd gud g'nuch unn mugschd disch erschd ganedd b'werwe.“.
  • Onnare Mensche ausm Umfeld vum Obfa werren z. B. durch Manibulazion oig'bunne unn inna Inszenierung do'd'zu g'brochd, gesche des Obfa Padai zu ergraife odda falsche Aussache zu bschdedische.
  • S'Obfa werd sozial isolierd unn onde Gaslighter g'bunne. Zum Baisbiel werd des Vadrauwe vum Obfa in soi Freunde, Bkonnde unn Vawonde unnagrawe odda middm Lieschegschbindschd ä falsches Bild vum Obfa bai Freunde unn B'konnde iwwa die Zaid uffg'baud.
    • Die Glaubwirdischkaid, Zuvalessischkaid etc. vum Obfa werd midd Bemergunge z. B. iwwa soi Vergesslischkaid, Schusslischkaid etc. unnagrawwe.

Zusedzlisch bringd sisch de Gaslighter selwa a noch ausse in die Obfaroll, wunoch jo er odda sie jo unna de Ufehischkaid, Schusslischkaid etc., vun soim odda ihrm Obfa zu laide hodd.

  1. A. J. Larner: A Dictionary of Neurological Signs. 4. Auflage. Springer International Publishing, Cham 2016, ISBN 3-319-29821-6, S. 139.
  2. Strategie „Gaslighting“: Wie bewusste Manipulation der Realität Menschen krank macht. In: Welt Online. 3. Februar 2017, abgerufen am 21. September 2024.
  3. 3,0 3,1 Kira Cossa: Töchter narzisstischer Mütter: Gaslighting. In: Narzissmus.org. Abgerufen am 22. September 2024.
  4. 4,0 4,1 Gaslighting ist subtiler psychischer Missbrauch. In: Jetzt (Onlinemagazin). 9. März 2021, abgerufen am 22. September 2024.
  5. Bärbel Wardetzki: Gaslighting: Die vollkommene Verunsicherung – „Ich dachte, ich werde verrückt“. In: Lea. 27. Dezember 2016, abgerufen am 23. September 2024 (PDF; 538 kB).
  6. George K. Simon, Gaslighting as a Manipulation Tactic: What It Is, Who Does It, and Why, CounsellingResource.com: Psychology, Therapy & Mental Health Resources, 08. November 2011
  7. Veronica E. Johnson, Kevin L. Nadal, D. R. Gina Sissoko, Rukiya King, "It's Not in Your Head": Gaslighting, 'Splaining, Victim Blaming, and Other Harmful Reactions to Microaggressions, Perspect Psychol Sci., 2021, 16(5), pp. 1024-1036, PMID: 34498522, DOI: 10.1177/17456916211011963
  8. Priyam Kukrejacorresponding, Jatin Pandeycorresponding, "Workplace gaslighting: Conceptualization, development, and validation of a scale, Front. Psychol., 2023, 14, PMCID: PMC10097938, PMID: 37063563, DOI: 10.3389/fpsyg.2023.1099485
  9. Julius Stucke: Häusliche Gewalt im Kino – Der Stoff, aus dem die Thriller sind: Drehli Robnik im Gespräch. In: Deutschlandfunk-Kultur-Sendung „Kompressor“. 19. September 2022, abgerufen am 21. September 2024 (MP3-Audio; 8 MB; 8:42 Minuten).
  10. Bryant Welch: State of Confusion: Political Manipulation and the Assault on the American Mind. Thomas Dunne Books, New York 2018, ISBN 978-1-9829-5766-7.
  11. G. Alex Sinha: Lies, Gaslighting and Propaganda. In: Buffalo law review, 2020, 68, S. 1037.
  12. Veronica E. Johnson, Kevin L. Nadal, D. R. Gina Sissoko, Rukiya King, "It's Not in Your Head": Gaslighting, 'Splaining, Victim Blaming, and Other Harmful Reactions to Microaggressions, Perspect Psychol Sci., 2021, 16(5), pp. 1024-1036, PMID: 34498522, DOI: 10.1177/17456916211011963
  13. Bryant Welch, State of Confusion: Political Manipulation and the Assault on the American Mind , 2008, New York, Thomas Dunne Books, St. Martin's Press, ISBN 978-0-312-37306-1, OCLC 181601311
  14. Frida Ghitis, Donald Trump is 'gaslighting' all of us, CNN
  15. Caitlin Gibson, What we talk about when we talk about Donald Trump and 'gaslighting', 27. Januar 2017, The Washington Post, ISSN 0190-8286
  16. Susan Dominus, The Reverse-Gaslighting of Donald Trump, 27. September 2016, The New York Times Magazine
  17. Duca Lauren, Donald Trump Is Gaslighting America, 10. Dezember 2016, Teen Vogue
  18. Maggie Fox, Some Experts Say Trump Team's Falsehoods Are Classic 'Gaslighting', 25. Januar 2017, NBC News
  19. Jon Sopel, From 'alternative facts' to rewriting history in Trump's White House, BBC News, 25. July 2018
  20. Marc Pitzke: Im Spiegelkabinett der Lügen. In: Der Spiegel (online). 21. März 2017, abgerufen am 2. September 2024.
  21. Carol Anne Constabile-Heming, Valentina Glajar, Alison Lewis, Histories of Surveillance from Antiquity to the Digital Era: The Eyes and Ears of Power, 2021, Routledge, im Kapitel: Bürgerliche Informanten, Pannen im System und die Grenzen der Zusammenarbeit: Östliche Erfahrungen in der Ära des Kalten Krieges
  22. Christine Makepeace: Westworld, The Truman Show, and Gaslighting. In: filmschoolrejects. 20. Dezember 2016, abgerufen am 22. September 2024 (englisch).
  23. Jennifer Huizen: Examples and signs of gaslighting and how to respond. In: MedicalNewsToday. 22. März 2024, abgerufen am 22. September 2024 (englisch).
  24. What is Gaslighting? In: National Domestic Vilence Hotline. Abgerufen am 22. September 2024 (englisch).