Gerra eta bakea

Gerra eta bakea
Jatorria
Egilea(k)	Lev Tolstoi
Sorrera-urtea	1863
Argitaratze-data	1869
Izenburua	Война и мир
Jatorrizko herrialdea	Errusiar Inperioa
Ekoizpen lekua	Errusia
Argitaletxea	Errusiar mezularia
Ezaugarriak
Genero artistikoa	romantic fiction (en) , historical fiction (en) , war fiction (en) eta philosophical fiction (en)
Hizkuntza	errusiera eta frantsesa
Zatiak	4 liburuki
Egile-eskubideak	jabetza publiko eta jabetza publiko
Fikzioa
Kontakizunaren tokia	Errusiar Inperioa eta Austriar Inperioa
ikusi Natasha Rostova (en) , Andrei Nikolayevich Bolkonsky (en) , Pierre Bezukhov (en) , Hélène Kuragin (en) , Nikolai Rostov (en) , Fedor Ivanovich Dolokhov (en) , Anatole Kuragin (en) , Marya Bolkonskaya (en) , Sonya Rostova (en) , Petya Rostov (en) , Boris Drubetskoy (en) , Vasily Denisov (en) , Elisabeta Karlovna Bolkonskaya (en) , Prince Nikolay Bolkonsky (en) , Vasili Kuragin (en) , Anna Mikhaylovna Drubetskaya (en) eta Platon Karataev (en)
Argumentu nagusia	Errusiako frantziar inbasioa
kronologia
←Kosakoak (Lev Tolstoi) Gerra eta bakea →Anna Karenina

Gerra eta bakea (jatorrizkoan errusieraz: Война и мир, Voyna i mir) errusierazko eleberririk ezagunenen artean dugu, Leon Tolstoik 1869an lehen aldiz argitaratua, 1.225 orrialderekin lau liburukitan gehi epilogoan banatuta. Lan mardul horrek Napoleondar Inperioak bere herrialdean izandako eragina aztertzen du. Napoleonen gerretan girotuta, fikziozko narrazioa historikoa filosofiari buruzko kapituluekin nahasten da. 1865etik aurrera argitaratu zen lehen aldiz, eta 1869an argitaratu zen osorik. Tolstoiren lorpen literariorik ederrentzat hartzen dute, oraindik ere nazioarteko literaturako klasiko goraipatu bat izanik.

Eleberriak Frantziarren Errusiako inbasioa kontatzen du, eta Napoleonen garaiak tsaristen gizartean izan zuen eragina, Errusiako bost familia aristokratikoren istorioen bidez. Aurreko bertsio baten zatiak, Urtea 1805 izenekoa, "Errusiar Mezularia" aldizkarian serializatu ziren 1865etik 1867ra, eleberri osoa 1869an argitaratu aurretik.

Tolstoik zioen Errusiako literaturarik onena ez datorrela bat arauekin, eta horregatik, zalantzan jarri zuen Gerra eta bakea sailkatzea, esanez "ez dela eleberri bat, are gutxiago poema bat, eta are gutxiago kronika historiko bat". Atal handiak, batez ere azkeneko kapituluak, eztabaida filosofikoak dira, eta ez narratiboak. Anna Karenina hartu zuen bere benetako lehen nobelatzat.

Idazlanaren historia

Tolstoi 1863an hasi zen Gerra eta bakea idazten, azkenean ezkondu eta bere herriko lurretan bizitzen jarri zen urtean. Urte hartako irailean, Elizabeth Bersi bere koinatari idatzi zion, Errusiako napoleondar garaiari buruzko kronikarik, edo egunkaririk aurkitzen ote zuen galdetuz. Atsekabeturik zegoen, liburu idatzi gutxik estaltzen zituztelako garai hartako errusiar bizimoduaren alderdi domestikoak, eta ez-egite horiek zuzentzen saiatzen zen eleberriaren lehen zirriborroetan. Liburuaren lehen erdiari "1805" izena jarri zion. Bigarren zatiko idazketan, zabal irakurri zuen eta Schopenhauer bere inspirazio nagusietako bat zela aitortu zuen. Tolstoik gutun batean idatzi zion Afanasy Feti Gerran eta bakean idatzi zuela Schopenhauerrek Munduan ere borondate eta irudikapen gisa esanari jarraituz. Dena den, Tolstoiren ikuspuntua bestelakoa zen."

Eleberriaren lehen zirriborroa 1863an amaitu zuen. 1865ean, "Errusiar Mezularia" (Russkiy Vestnik) aldizkariak proiektu honen lehen zatia argitaratu zuen 1805 izenburupean, eta hurrengo urtean zati gehiago argitaratu zituen. Tolstoi ez zegoen batere konforme bertsio horrekin, nahiz eta 1867an zenbait zati beste amaiera batekin argitaratzen utzi zuen. Eleberri osoa ber-idatzi zuen 1866 eta 1869 artean. Tolstoiren emazteak, Sophia Tolstayak, zazpi eskuizkribu oso kopiatu zituen Tolstoik argitaratzeko prest ikusi baino lehen. “Russkiy Vestnik”-en argitaratu zen bertsioak amaiera oso desberdina izan zuen 1869an Gerra eta bakea izenburupean argitaratu zenarekin alderatuta. Serializatutako bertsioa irakurri zuten errusiarrak nobela osoa erosteko irrikaz zeuden, eta ia berehala agortu zen. Argitaratu eta berehala itzuli zuten nobela beste hizkuntza askotara.

Ez da ezaguna zergatik aldatu zuen Tolstoik izena Gerra eta bakea izenagatik (Воч на Мич, estilo berriko ortografian, Voyna i mir). Agian Pierre-Joseph Proudhonen 1861eko Gerra eta bakea (La Guerre et la Paix, frantsesez) obratik mailegatu zuen titulua. Edo tituluan Tito erromatar enperadorearen erreferentzia ere egon daiteke, Hamabi Zesarretan “Gerra eta bakea”ren maisu bezala deskribatua, Suetoniok 119an idatzia.

Gerra eta bakearen bederatzigarren zirriborroko Tolstoiren oharrak,1864.

"1805" eskuizkribua 1893an berrargitaratu zen Errusian, eta geroztik ingelesera, alemanera, frantsesera, espainierara, holanderara, suedierara, finlandierara, albanierara, koreerara eta txekierara itzuli da.

Tolstoik kontzientzia mota berri bat ekarri zion nobelari. Bere egitura narratiboa ez da soilik bere jainkoaren begi-ikuspunturako, baizik eta pertsonaia indibidual baten ikuspuntua azkar eta arazorik gabe erretratatzeko moduagatik. Ikusizko xehetasunen erabilera zinemarekin konpara daiteke askotan, panpinen, tiro zabalen eta lehen planoen antza duten teknika literarioak erabiliz. Gailu hauek, Tolstoirenak bakarrik ez izan arren, XIX. mendearen erdialdean sortu zen eleberriaren estilo berriaren parte dira, Tolstoik maisutzat hartu zuena.

Errusiako Gerra eta bakearen testu estandarra lau liburukitan (hamabost zati guztira) eta epilogo batean (bi zati) banatzen da. Lehen zatia, gutxi gorabehera, fikziozko pertsonaiei buruzkoa da hertsiki, eta azken zatiak eta epilogoaren bigarren zatia berriz, gerraren, boterearen, historiaren eta historiografiaren izaerari buruzko saiakerek osatzen dute gero eta gehiago. Tolstoik saiakera horiek tartekatu zituen kontakizunean, aurreko fikziozko konbentzioari desafio eginez. Zenbait bertsio laburtuk erabat ezabatzen dituzte saiakera horiek, eta beste batzuek, berriz, Tolstoiren bizitzan zehar ere argitaratuak, eranskin bihurtu besterik ez zituzten egin.

Errealismoa

Eleberria Tolstoiren urtebetetze eguna baino 60 urte lehenago dago girotuta, eta 1812ko Errusiako inbasio frantsesa bizi izan zuten pertsonekin hitz egin zuen. Napoleondar gerrei buruz errusieraz eta frantsesez zeuden historia estandar guztiak irakurri zituen, eta Napoleonen eta garai hartako beste pertsonaia garrantzitsu batzuen gutunak, aldizkariak, autobiografiak eta biografiak irakurri zituen. Gerra eta bakea lanean, 160 pertsona errealen izenak daude.

Lehen iturriko materialetatik (elkarrizketak eta beste dokumentu batzuk), historia liburuetatik, filosofia testuetatik eta beste eleberri historikoetatik lan egin zuen. Tolstoik, gainera, Krimeako Gerran izandako esperientzia pertsonal asko erabili zuen Errusiako Armada Inperiala nola egituratuta zegoen azaltzeko.

Tolstoi historia estandarrarekin kritikoa zen, batez ere historia militarrarekin, Gerran eta bakean. Eleberriaren hirugarren liburukiaren hasieran historia nola idatzi behar den azaltzen du.

Hizkuntza

Liburuaren gehiena errusieraz dagoen arren, elkarrizketa zati esanguratsuak frantsesez daude. Frantsesaren erabilera nahita egindako literatura tresna dela iradoki izan da, errusiera zintzotasunaren, zuzentasunaren eta seriotasunaren hizkuntza gisa agertzen den bitartean artifizioa irudikatzeko. Hala ere, liburua idazteko erabiltzen den estilo errealistaren beste elementu bat ere adieraz zezakeen, frantsesa baitzen aristokrazia errusiarraren hizkuntza arrunta, eta oro har, garai hartako Europa kontinentaleko aristokraziarena. Izan ere, errusiar nobleziak sarritan bere zerbitzariak agintzeko adina errusiar besterik ez zekien; Tolstoik hori erakusten du Julie Karagina eleberriko pertsonaiaren bidez, bere sorterriko hizkuntza hain ezezaguna dela erakutsiz, non errusiera ikasi behar ikasi zuen.

Frantsesaren erabilera gutxitu egiten da liburuak aurrera egin ahala. Horrek iradokitzen du hori Errusia atzerriko kultur menderatzetik askatzen dela, eta erakusten nazio adiskidetsu bat etsai bihurtu dela. Liburuko erdibidean, errusiar aristokraziako batzuek beren tutore errusiarrak aurkitu nahi dituzte.

Borodinoko gudua. Bertan milioi laurden soldadu aritu ziren borrokan 1812ko irailaren 7an. Hirurogeita hamar mila hildako baino gehiago egon ziren, inflexio puntu bat bilakatuz Napoleonek Errusia garaitzeko porrot egin zuen kanpainan. Gerra eta bakean, konplot eta pertsonaien bidez irudikatzen da. Margoa Louis-François Lejeune baroiarena da, 1822.

Aurrekariak eta testuinguru historikoa

Eleberriak 1805etik 1820ra bitarteko aldia hartzen du. Katalina Handiaren garaia freskoa zen oraindik jende nagusiaren gogoan. Katalinak bere errege-gorteko hizkuntza frantsesa bihurtu zuen. Hurrengo 100 urteetan, eskakizun sozial bihurtu zen errusiar nobleziarentzat frantsesez hitz egitea eta frantses kultura ulertzea.

Eleberriaren testuinguru historikoa 1805ean Luis Antoine Enghiengo dukearen exekuzioarekin hasten da, Errusia Alexandro I.ak gobernatzen duen bitartean Napoleonen Gerretan. Eleberrian agertzen diren gertakari historiko nagusienen artean, Ulm Kanpaina, Austerlitzeko gudua, Tilsiteko Itunak eta Erfurteko Kongresua daude. Tolstoik 1811ko Kometa Handia ere aipatzen du, Frantziak Errusia inbaditu baino lehentxeago.

Ostrovnoko gudua eta Shevardino Redoubt bataila ere erabiltzen ditu bere eleberrian, Moskuren okupazioa eta ondorengo sutea baino lehen. Eleberriak Tarutinoko guduarekin jarraitzen du, Maloyaroslavetseko guduarekin, Vyazmako guduarekin eta Krasnoiko guduarekin. Aipatutako azken gudua Berezinakoa da, eta ondoren pertsonaiak Mosku eta euren bizitzak berreraikitzen aritzen dira.

Pertsonaia nagusiak

Eleberriak bost familiaren istorioa kontatzen du: Bezukhovtarrak, Bolkonskytarrak, Rostovtarrak, Kuraginarrak eta Drubetskoytarrak.

Hauek dira pertsonaia nagusiak:

Bezukhovtarrak

Dowager enperatriza, Maria Feodorovna, Alexandro I.a tsarraren ama, Errusiako errege gorteko emakumerik boteretsuena zen.

- Kirill Vladimirovitx Bezukhov kondea, Pierren aita.

- Piotr Kirillovitx ("Pierre") Bezukhov kondea, Tolstoiren sinesmen edo borroketarako pertsonaia nagusia eta sarritan ahotsa. Pierre Kirill Vladimirovitx Bezukhov kondearen seme ez-legitimoa zen, sozialki deserosoa, dozenaka seme ez-legitimo sortu zituena. Atzerrian hezia, Pierre Errusiara itzuli zen. Aberastasun handiko herentzia ustekabekoak gizartearentzat desiragarri bilakatu zuen.

Bolkonskytarrak

- Nikolai Andreitx Bolkonsky printzea: Andrei eta Mariaren aita, printze xelebre horrek kanpoaldeko uherra du, eta bere seme-alaben premia emozionalekiko bihozgabetasun handia erakusten du. Hala eta guztiz ere, haren gogortasunak sarritan gezurtatzen du sentimenduaren sakontasun ezkutua.

- Andrei Nikolaievitx Bolkonsky printzea: Napoleonen gerretako kanpamentuko laguntzaile sendo baina eszeptiko, pentsakor eta filosofikoa.

- Elisabeta "Lisa" Karlovna Bolkonskaya printzesa. Andreiren emaztea. Baita "printzesatxoa"deitua  ere.

- Maria Nikolaievna Bolkonskaia printzesa: Andrei printzearen arreba, Maria printzesa emakume elizkoia da, eta haren aitak heziketa ona eman nahi izan zion. Sarritan aipatzen da bere begi handien izaera arduratsu eta elikatzailea bere aurpegi argian. Tolstoik sarritan ohartarazten du Maria printzesak ezin duela edertasun distiratsu bat aldarrikatu (eleberriko beste emakumezko pertsonaia asko bezala), baina balio moral handiko eta adimen handiko pertsona dela.

Rostovarrak

- Ilya Andreitx Rostov kondea: Rostov familiako pater-familiak, finantzekin itxaropenik gabe, erru baten aurrean eskuzabal. Ondorioz, Rostovarrek ez dute inoiz nahiko diru, ondare asko izan arren.

- Natalia Rostova kondesa: Ilya Rostov kondearen emaztea zapuztuta dago senarrak haien finantzak gaizki erabiltzen dituelako, baina bere seme-alabek arrakasta izatea erabaki du.

- Natalia Ilyinichna "Natasha" Rostova kondesa: pertsonaia nagusi bat, "ez polita baina bizitzaz betea" bezala aurkeztua, erromantikoa, oldarkorra eta oso lotua. Abeslari eta dantzari trebea da.

- Nikolai Ilitx "Nikolenka" Rostov kondea: husar bat, Rostov familiaren seme zaharrena.

- Sofia Alexandrovna "Sonia" Rostova: Veraren, Nikolairen, Natasharen eta Petia Rostoven lehengusu umezurtza, eta Nikolaiz maitemindua.

- Vera Ilyinichna Rostova kondesa: Rostov semeen artean zaharrena, Berg soldadu alemaniarrarekin ezkontzen da.

Kuraginak

- Vasili Sergeievitx Kuragin printzea: gizon errukigabea, bere seme-alabekin kosta ahala kosta aberastasunez ezkontzeko erabakia hartua duena.

- Elena Vasilievna "Hélène" Kuragina printzesa: emakume eder eta sexualki erakargarri bat, bere anaia Anatolerekin arazo asko dituena.

- Anatole Vasilievitx Kuragin printzea: Hélèneren anaia, Natasha Rostovarekin ezkontzen den atsegin-bilatzaile eder eta maitagarria.

Natalia Rostova. Elisabeth Bohmen postala.

- Ippolit Vasilievitx Kuragin printzea, Anatoleren anaia gazteena eta, beharbada, hiru ume kuraginen artean sorginena.

Drubetskoiak

- Boris Drubetskoy printzea: anbizioak bultzaturiko gazte behartsu baina aristokrata bat, bere lagun eta ongintza-egileen kontura bada ere, Julie Karaginarekin ezkontzen dena diruaren truke, eta Hélène Bezukhovarekin abentura bat izan zuela esaten dena.

- Anna Mihalovna Drubetskaya printzesa: Borisen ama pobretua, eskaileretan gora igo nahi duena.

Beste pertsonaia nabarmen batzuk

- Fiodor Ivanovitx Dolokhov: ofizial hotz eta ia psikopata, Nikolai Rostov hondatzen du Sonia Rostovari arrakastarik gabe proposamena egin ondoren, joko-zor laidogarri batera eramanez.

- Adolf Karlovitx Berg: ofizial alemaniar gazte bat, besteak bezalakoa izan nahi duena eta Vera Rostova gaztearekin ezkontzen dena.

- Anna Pavlovna Scherer: Annette bezala ere ezaguna, Petersburgon eleberriaren ekintzaren zati handi baten kokalekua den aretoko anfitrioia da, eta Vasily Kuragin printzearen eskemak ditu.

- Maria Dmitryevna Akhrosimova: Moskuko gizarteko dama zahar bat, umore onekoa baina basati zintzoa.

- Amalia Evgenievna Bourienne: Bolkonskytarrekin bizi den emakume frantsesa, batez ere Maria printzesaren lagun gisa eta gero Mariaren kontura.

- Vasili Dmitrich Denisov, Nikolai Rostoven adiskidea eta anaia, Natashari arrakastarik gabe proposatzen diona.

- Platon Karataev: Errusiako nekazari on baten arketipoa, Pierrek gerra-kanpamenduan aurkitzen duena.

- Osip Bazdeyev: masoi bat, Pierre bere talde misteriotsuan sar dadin konbentzitzen duena.

Aipatutako figura historikoak

- Bilibin: diplomazialari buruargia, Andrei Bolkonsky printzearen ezaguna.

Halaber, bizitza errealeko hainbat pertsonaia historikok (Napoleonek eta Mikhail Kutuzov printzeak, esaterako) paper nabarmena dute liburuan. Tolstoiren pertsonaia asko benetako pertsonengan oinarritzen ziren. Bere aitona-amonak eta haien lagunak pertsonaia nagusi askoren eredu ziren; haren birraitona-amonak Vasili printzearen edo Ilya Rostov kondearen belaunaldikoak izango ziren.

Tramaren laburpena

Lehen liburua

Eleberria 1805eko uztailean hasten da San Petersburgon, Anna Pavlovna Schererrek, Maria Feodorovna enperatrizaren ohorezko neskameak, emandako soirée batean. Pertsonaia nagusietako asko aretoan sartzean ezagutzen dira. Pierre (Pyotr Kirilovitx) Bezukhov konde aberats baten seme ez-legitimoa da, kolpe batzuen ondoren hiltzen ari dena. Pierre bere herentziaren aldeko borrokan murgilduko da. Ama hil ondoren, aitaren kontura atzerrian hezia, Pierre bihotz onekoa da, baina sozialki deserosoa, eta zaila egiten zaio Petersburgoko gizartean integratzea. Denek dakite Pierre bere aitaren kuttuna dela konde zaharraren oinordeko ez-legitimoen artean. Aita, Bezukhov kondea, oso gizon aberatsa da, eta Pierre bere gogokoena denez, aristokrata gehienek uste dute aitaren fortuna berari emango zaiola, nahiz eta legez kanpokoa izan.

Jaira Pierren laguna ere joaten da, Andrei Nikolaievitx Bolkonsky printzea, Liseren senarra, San Petersburgoko gizarte xarmagarri giroko kutuna dena. San Petersburgoko gizartearekin eta ezkon-bizitzarekin etsiturik dago; emaztea hutsala eta azalekoa dela sentituz. Bera eta emakume guztiak gorrotatzera dator, Pierreri ikuspegi misoginoak aitatasunez adieraziz biak bakarrik daudenean. Pierrek ez daki zer egin horrekin, eta deseroso sentiarazten du senar-emazteen arteko liskarra ikusita. Pierre San Petersburgora bidali zuen aitak, bere kabuz karrera bat aukeratzeko, baina ez dago batere gustura, ezin baitu bat aurkitu eta mundu guztiak horretaz galdezka jarraitzen duelako. Andreik Pierreri esaten dio Mikhail Ilarionovitx Kutuzov printzearen kanpamentuko laguntzaile bihurtzea erabaki duela, Napoleonen aurkako hurrengo gerran (Austerlitzeko gudua), jasan ezin duen bizitza batetik ihes egiteko.

Trama Moskura lekualdatzen da, Errusiako antzinako hiriburura, San Petersburgoko gizarte europarrenarekiko bere izaera probintziala, errusiarragoa, kontrastatuz. Rostov familia aurkeztua izaten da. Ilya Andreievitx Rostov kondea eta Natalia Rostova kondesa bikote maitekorra dira, baina betiko kezkatuak beren finantza desordenatuengatik. Lau seme-alaba dituzte. Hamahiru urteko Natashak (Natalia Ilyinichna) Boris Drubetskoyrekin maiteminduta dagoela uste du, armadan ofizial gisa sartzera doan gaztea. Borisen ama Anna Mikhaylovna Drubetskaya da, Natalia Rostova kondesaren haurtzaroko laguna. Boris Bezukhov kondearen (Pierren aita) semea ere bada. Nikolai Ilitx hogei urtekoa Rostovtarrek hezitako umezurtz Soniari (Sofia Alexandrovna), bere hamabost urteko lehengusinari, maitasuna aldarrikatzen dio. Vera Ilyinichna seme zaharrena, hotza eta harro samarra da, baina Adolf Karlovitx Berg ofizial errusiar-alemaniarrarekin ezkontzeko aukera ona du. Petia (Pyotr Ilyich) bederatzi urterekin da gazteena; anaia bezala, oldartsua da, eta adinean aurrera egin ahala armadan sartzeko irrikaz dago.

Bald Muinoan, Bolkonskytarren etxaldean, Andrei printzea gerrara doa eta haurdun dagoen emazte Lise bere aita xelebre Nikolai Andreievitxekin eta Maria Nikolaievna Bolkonskaya arreba jainkotiar erlijiosoarekin uzten du, zeinak uko egiten baitio aristokrata aberats baten semearekin ezkontzeari, bere aitarenganako debozioagatik eta mutil gaztea desleiala izango den susmoagatik.

Frantsesek atzera-egiten Berezynan, 1812an

Bigarren zatia Errusiaren eta Frantziaren arteko gerra-prestaketen deskribapenekin hasten da. Schöngrabern-eko konpromisoan, Nikolai Rostovek, husarren enseina zuenak, borrokaren lehen zaporea hartu zuen+. Boris Drubetskoyk Andrei printzea aurkezten dio, eta Rostovek iraindu egiten du. Asko erakartzen du Alexandro tsarraren karismak. Nikolai bere ofizialarekin, Vasily Dmitrich Denisovekin, apustua egiten du eta sozializatzen du, eta Fiodor Ivanovich Dolokhov errukigabearekin egiten du adiskide. Bolkonsky, Rostov eta Denisov Austerlitz-eko gudu negargarrian parte hartzen dute, non Andrei printzea larri zaurituta dagoen Errusiako estandar bat erreskatatzen saiatzen ari den bitartean.

Nikolai Rostov husarren mandatariak, Schöngraberneko ezkon-hitza hartu zuen. Boris Drubetskoyk Andrei printzea aurkezten dio, Rostovek oldar bizian iraintzen duena. Alexander tsarraren karismak biziki erakartzen du. Nikolaik bere ofizialarekin, Vasili Dmitrich Denisovekin, jokatzen eta gizarteratzen du, eta Fiodor Ivanovitx Dolokhov errukigabearekin adiskidetzen da. Bolkonsky, Rostov eta Denisov Austerlitzeko gudu zorigaiztokoan sartuta daude, larri zaurituta dagoen Andrei printzea Errusiako estandarte bat erreskatatzen saiatzen den bitartean.

Austerlitz-eko gudua liburuko gertaera garrantzitsuenetako bat da. Borroka hastear dagoenean, Andrei printzeak uste du hurbiltzen ari den "eguna bere Toulon, edo bere Arcola izango dela", Napoleonen lehen garaipenei erreferentzia eginez. Geroago guduan ordea, Andrei etsaien eskuetan erori eta bere heroia Napoleon ezagutuko du. Baina bere aurreko ilusioa hautsi egin zaio; jada ez du Napoleonengandik asko pentsatzen, "hain txiki agertu zen bere heroia bere hutsalkeria eta garaipenaren gozamenarekin, berak ikusi eta ulertu zuen zeru goratu, zuzen eta atsegin horren aldean". Tolstoik Austerlitz Errusiarentzako proba goiztiar gisa erretratatzen du, txarto amaitu zena soldaduek aintza edo ospea bezalako gauza garrantzitsuen alde borrokatu zutelako, Tolstoiren arabera 1812ko inbasioan Borodinoko garaipena sortuko zuten bertute gorenengatik baino.

Bigarren liburua

Bigarren liburua Nikolai Rostov Moskura baimenarekin itzultzean hasten da, bere lagun Denisovekin Pavlograd errejimenduko ofiziala denarekin. Negu gorabeheratsua pasatzen du etxean. Natasha neska gazte ederra bilakatu da. Denisov maitemindu egin da eta ezkontza proposatzen dio, baina ezetza jasotzen du. Nikolaik Dolokhov ezagutzen du, eta lagun gisa hazten dira. Dolokhov Nikolairen lehengusu Soniaz maiteminduko da, baina Nikolairekin maiteminduta dagoenez, Dolokhoven proposamenari uko egingo dio. Nikolai Dolokhovekin elkartzen da handik denbora batera. Dolokhov herratsuak Nikolai desafiatzen du kartetan, eta Nikolaik esku guztiak galtzen ditu 43.000 errubloko zor batean hondoratu arte. Nahiz eta bere amak Nikolairi eskatzen dion oinordeko aberats batekin ezkontzeko, familia bere estutasun ekonomiko larrietatik salbatzeko, uko egiten dio. Horren ordez, bere haurtzaroko lehengusu umezurtz Sonyarekin ezkonduko dela agintzen du.

Schöngraberngo gudua, K.Bujnitskyren margoan.

Pierre Bezukhov, azkenean bere herentzia masiboa jaso zuenean, bat-batean gazte malapartatu bat izatetik  Errusiako gizarteko ezkongairik hautagarriena bilakatu zen. Gaizki dagoela jakin arren, Kuragin printzearen alaba eder eta ezmoralarekin (Elena Vasilievna Kuragina) ezkontzeko konbentzituta dago. Hélènek, zurrumurruen arabera bere anaia Anatolerekin izandako intzestuzko arazo batean nahasita dagoenak, Pierreri esaten dio ez duela inoiz seme-alabarik izango berarekin. Zurrumurruen arabera, Hélène Dolokhovekin maite-kontu bat du, Pierreri iseka eragiten diona jendaurrean. Pierrek izaera galtzen du, Dolokhov duelura desafiatuz. Ustekabean, Pierrek Dolokhov zauritzen du. Hélènek bere afera ukatzen du, baina Pierre erruduntasunaz konbentziturik dago eta utzi egiten du. Bere nahasmen moral eta espiritualean, Pierrek masoiekin bat egiten du. Bigarren liburuko zati handi bat bere grinekin eta gatazka izpiritualekin dituen borrokei buruzkoa da. Bere lehengo jokabide arduragabea alde batera utzi, eta Tolstoiren bilaketa filosofiko berezi bati ekiten dio: nola bizi behar da bizitza moral bat etikoki inperfektua den mundu batean? Galderak etengabe nahasten du Pierre, eta bere zalantzak askatzen saiatu arren, azkenean ez du ezer lortzen.

Pierre Andrei Bolkonsky printzearen kontrakoa da. Andrei ospitale militar batean ia hilgarria den zauritik sendatu eta etxera itzultzen da, eta bere emaztea Lise erditzean hiltzen dela aurkitzeko. Bere kontzientzia erruduntzat jotzen du, emaztea hobeto tratatu ez izanagatik. Nikolai umea bizirik ateratzen da.

Etsipen nihilistaz zamaturik, Andrei printzea ez da armadara itzultzen, baizik eta bere lurretan geratzen da, jokabide militarra kodifikatuko lukeen proiektu batean lanean, Errusiaren aldetik bizitza galtzearen erantzule diren desantolaketa arazoak konpontzeko. Pierrek bisita egiten dio eta galdera berriak ekartzen dizkio: non dago Jainkoa mundu amoral honetan? Pierreri panteneismoa interesatzen zaio, eta beste bizitza bat izateko aukera.

Pierreren emazteak, Hélènek, atzera eraman dezala eskatzen dio, eta barkamenaren lege masoiei men egin nahian, ados dago. Hélène San Petersburgeko gizartean eragin handiko ostalari gisa agertzen da.

Andrei printzea bere ideia militar idatzi berriak San Petersburgora eramatera bultzatua sentitzen da, enperadorearengan berarengan edo berarengandik hurbil daudenengan eragina izango duelakoan. Natasha gaztea, bera ere San Petersburgon, bere lehen dantzaldi handiaren asaldurak harrapatua dago, non Andrei printzea ezagutu eta bere xarma biziaz suspertzen baitu laburki. Andreik uste du ilusioa aurkitu duela berriro bizitzan eta, Rostovtarrei bisita batzuk egin ondoren, Natasharekin ezkontzea proposatzen dio. Hala ere, Andreiren aitak ez ditu gogoko rostovarrak eta ezkontzaren aurka dago, bikotea ezkondu aurretik urtebete itxaron behar dutela esanez. Andrei printzea kanpora doa zauriak sendatzera, Natasha larrituta utzita. Rostov kondeak Sonia eta biak Moskura eramaten ditu dirua biltzeko.

Natashak Moskuko opera bisitatzen du, non Hélène eta Anatole anaia ezagutuko ditu. Anatole Polonian abandonatu zuen emakume poloniar batekin ezkondu da. Natashak oso erakartzen du eta liluratzeko erabakia hartua, bere ahizparekin konspiratzen du horretarako. Anatolek Natasha maite duela sinestea lortzen du, azkenean ihes egiteko planak ezarriz. Natashak Maria printzesari, Andreiren arrebari idazten dio, bere konpromisoa hautsiz. Azken momentuan, Sonyak ihes egiteko asmoak deskubritzen ditu eta horiek zapuzten ditu. Natashak Pierre Anatoleren ezkontzatik ikasten du. Hondatuta, Natashak bere buruaz beste saiakera bat egiten du eta larriki gaixo geratzen da.

Pierre hasieran ikaratuta dago Natasharen jokaerarekin, baina berataz maitemindu dela konturatzen da. 1811-12ko Kometa Handia zerua zeharkatzen duen heinean, bizitza berriro hasten dela dirudi Pierrerentzat. Andrei printzeak hotz onartzen du Natashak konpromisoa haustea. Bere harrotasunak ez diola bere proposamena berritzen utziko esaten dio Pierreri.

Hirugarren liburua

Bere familiaren laguntzarekin, eta fede erlijiosoaren zalapartekin, Natashak Moskun irautea lortzen du garai ilun honetan. Bitartean, Errusia osoa hunkitzen du Napoleonen armadaren eta Errusiaren armadaren arteko datozen borrokekin. Pierrek gematriaz konbentzitzen du bere burua Napoleon Errebelazio Liburuaren antikristoa dela. Bolkonsky printze zaharra kolpe baten ondorioz hiltzen da, Frantziako marauderrak bere etxaldearen bila datozela jakinda. Ez dirudi armada errusiarren inongo laguntza antolaturik Bolkonskytarren esku dagoenik, baina Nikolai Rostov garaiz iristen da haien etxaldera, nekazarien matxinada hasiberri bati aurre egiten laguntzeko. Aztoratuta dabilen Maria printzesak erakartzen du.

Napoleon 1812ko Moskuko sutetik erretiratzen. Viktor Mazurovskiren olioa.

Moskura itzulirik, Petia aberkoia Alexandro tzarraren jendetzarekin elkartu eta Tzarrak Jasokundeko Katedraleko balkoiko leihotik botatako bizkotxoa harrapatzea lortzen du. Ia zanpatu egiten dute bere ahaleginean. Abertzaletasun beraren eraginpean, azkenean bere aitak erroldatzeko aukera onartzen dio.

Napoleon bera da atal honetako pertsonaia nagusia, eta eleberriak xehetasun biziz aurkezten du, bai pertsonalki zein pentsalari eta izango litzatekeen estratega gisa. Era berean deskribatzen dira Frantziako Armada Handiareneko laurehun mila soldadutik gorako indarra (horietatik ehun eta berrogei mila besterik ez benetan frantses hiztunak) uda amaieran Errusiako landa zeharkatu eta Smolenskeko hiriaren kanpoaldera iristen den tropa. Pierrek Mosku utzi eta Borodinoko gudua ikustera joatea erabakitzen du, Errusiako artilleriaren soldaduen ondoan dagoen talaia batetik. Denbora batez behatu ondoren, munizioa eramaten hasten da. Nahasmenaren erdian bertatik bertara bizi ditu gerraren heriotza eta suntsipena; Eugèneren artilleriak errusiar euskarri-zutabeak kolpeka jotzen jarraitzen du, Ney eta Davout mariskalek Semyonovskaya altueran kokatutako artilleriarekin tiro gurutzatua ezarri zuten bitartean. Gudua hilketa izugarria bihurtzen da bi armadentzat, eta geldialdi batean amaitzen da. Errusiarrek ordea, garaipen morala lortu dute Napoleonen ustez garaitezina den armadari eutsiz. Errusiar armada hurrengo egunean erretiratu zen, Napoleoni Moskura joateko aukera emanez. Hildakoen artean Anatole Kuragin eta Andrei printzea daude. Anatolek hanka bat galdu du, eta Andreik granada zauri bat du sabelean. Biak hilda daudela jakinarazi dute, baina haien familiak halako nahasmenduan daude, non inori ezin zaiola jakinarazi.

Rostovarrek azken minutura arte itxaron dute Mosku uzteko, baita Kutuzovek Mosku atzean utzi zuela jakin ondoren ere. Moskutarrei agindu kontrajarriak ematen ari zaizkie ihes egiteko edo borrokatzeko. Fiodor Rostopchin kondea, Moskuko komandante nagusia, kartelak argitaratzen ari da. Herritarrak erakartzen ditu erlijio-ikonoekiko fedea jar dezaten, eta aldi berean, sardexkekin borrokatzeko eskatzen die, behar izanez gero. Berak ihes egin aurretik, hiria erretzeko agindua ematen du. Hala ere, Tolstoik dio zurez eraikitako hiri abandonatu bat erretzea saihestezina zela, eta frantsesek errusiarrei errua botatzen dieten bitartean, horiek frantsesei botatzen diete. Rostovarrek zail dute zer eraman erabakitzea, baina azkenean, Natashak bere gurdiak Borodinoko guduan zauritu eta hil zirenekin kargatzeko konbentzitzen ditu. Natashak jakin ez arren, Andrei printzea zaurituen artean dago.

Napoleonen armadak azkenean Mosku abandonatu eta erre bat okupatzen duenean, Pierrek misio kixotesko bat asmatzen du Napoleon hiltzeko. Kaos guztian anonimo bihurtzen da, nekazari arropak jantzita bere betebeharrak eta bizimodua alde batera utziz. Ikusten dituen pertsona bakarrak Natasha eta bere familiako batzuk dira, Moskutik irteten diren bitartean. Natashak ezagutu eta irribarre egiten dio, eta aldi berean, bereganako maitasunaren esparru osoaz jabetzen da.

Austerlitzeko gudua, L.F. Lejeuneren margolana.

Pierrek ofizial frantses baten bizitza salbatzen du, Pierreren hildako lagun baten etxean sartzen denean aterpe bila, bertan bizi baita Pierre bere etxetik alde egin zuenetik. Elkarrizketa luze eta adiskidetsua dute biek. Biharamunean Pierre kalera joango da bere hilketa-planari berriro ekiteko, eta familia armeniar bati lapurtzen ari diren bi soldadu frantsesekin topo egiten du. Soldaduetako bat emakume armeniar gazteari lepokoa erauzi nahian, Pierrek esku hartzen du soldaduei eraso eginez, eta Frantziako armadak preso hartuko du.

Laugarren liburua

Atxilotu ondoren, Pierrek uste du hil egingo dutela. Azkenean libratu egiten da, baina ikaraz ikusten du hainbat preso batzuen exekuziotik. Pierre beste preso baten lagun bilakatzen da, Platon Karataev, dontsu jokatzen duen nekazari errusiar bat. Karataeven, azkenean, Pierrek bilatzen duena aurkitzen du: zintzotasuna duen pertsona ondradua, pretentsiorik gabea. Pierrek bizitzaren zentzua aurkitzen du berarekin harremanetan jartze hutsarekin. Frantziako soldaduak Mosku suntsitzen eta errusiar zibilak arbitrarioki tirokatzen ikusi ondoren, Pierre Armada Handiarekin joatera behartua dago Moskutik erretiratze negargarrian, Errusiako negu gogorrean. Atsekabez beteriko hilabeteen ondoren - bitartean sukarrarekin zegoen Karataev frantsesek fusilatzen dute -, Pierre askatu egiten du azkenean Dolokhov eta Denisov buru dituen errusiar erasotzaile talde batek, eta Petya Rostov gaztea hiltzen ikusten du frantsesekin izandako liskar txiki baten ondorioz.

Bitartean, Andrei rostovarrek hartu eta zaindu dute, Moskutik Yaroslavlera ihesi. Natasharekin eta bere ahizpa Mariarekin biltzen da gerra amaitu aurretik. Barne-aldaketa batean, heriotzaren beldurra galtzen du eta Natasha barkatzen du hil aurreko azken ekintza batean.

Nikolai bere familiaren finantzez kezkatzen da, eta armada uzten du Petiaren heriotzaren berri izan ondoren. Suspertzeko itxaropen gutxi dago. Rostovtarren hondamendia dela eta, ez da eroso sentitzen Maria Bolkonskaia aberatsarekin ezkontzeko aukerarekin, baina berriro elkartzen direnean, sentitzen du oraindik ere elkar maite dutela. Nobela amaitzen den bitartean, Pierren emazte Hélène hil egiten da abortifaziente baten gaindosi baten ondorioz (Tolstoik ez du esplizituki esaten, baina erabiltzen duen eufemismoa argia da). Pierre Natasharekin bildu zen, eta errusiar garaileek Mosku berreraiki zuten. Natasha Andrei printzearen heriotzaz mintzo da, eta Pierre Karataevenaz. Bien artean gero eta lotura handiagoa dagoela sumatzen dute. Maria printzesaren laguntzarekin, azkenean Pierrek maitasuna aurkitzen du eta Natasharekin ezkontzen da.

Epilogoa bi zatitan

Lehen zatia

Epilogoaren lehen zatia Pierre eta Natasharen ezkontzarekin hasten da, 1813an. Rostov kondea handik gutxira hil zen, Nikolai bere seme zaharrenari utzirik zorrez jositako etxaldearen ardura. Nikolaik familia porrotaren atarian mantentzeko lana du. Diruagatik emakume batekin ezkontzea nazkagarria iruditzen zaion arren, Nikolaik Maria printzesarekiko duen maitasuni amore eman eta berarekin ezkontzen da.

Ondoren Nikolai eta Maria utzitako lurraldera joango dira bizitzera, bere ama eta Sonyarekin batera, azken hau zainduko duela bizitza osoan. Nikolaik eta Mariak seme-alabak dituzte elkarrekin, eta Andrei printzearen seme umezurtz Nikolai Andreitx (Nikolenka) Bolkonsky ere hazten dute.

1825eko San Petersburgoko altxamendu dezenbrista irudikatzen duen Karl Kollmannen margoa.

Ezkontza on guztietan bezala, gaizki-ulertuak gertatzen dira, baina bikoteak, Pierre eta Natasha, Nikolai eta Maria, elkarrekin jarraitzen dute. Pierre eta Natasha Bald Hillsera joan ziren 1820an. Bukaerako kapituluetan, Nikolenka eta Pierre idealistak "Altxamendu dezenbrista"ren parte izango zirela adierazten da. Lehen epilogoa Nikolenkarekin amaitzen da, bere aita zenak ere "pozik geratuko zen" zerbait egingo zuela aginduz (ziur aski iraultzaile bat bezala errebolta dezenbristan parte hartuz).

Bigarren zatia

Epilogoaren bigarren zatian Tolstoik historia nagusien forma guztiak kritikatzen ditu. XIX. mendeko “Gizon Handien Teoriak” dio gertaera historikoak "heroien" eta beste pertsona handi batzuen ekintzen ondorio direla; Tolstoik dio hori ezinezkoa dela, ekintza horiek gutxitan gertakari historiko handiak suertatzen direlako. Aitzitik, argudiatzen du, gertaera historiko handiak inplikatutako milaka gizabanakoek bultzatutako gertaera txikiago askoren batuketa dira. Ondoren, gertaera txikiago hauek beharraren eta borondate askearen arteko alderantzizko erlazioaren ondorio direla dio, beharra arrazoimenean oinarritzen dela eta beraz, analisi historikoaren bidez esplikatu daitekeela, eta borondate askea kontzientzian oinarritzen dela eta horregatik, berez ezustekoa. Tolstoik sortu berri den darwinismoari ere iseka egiten dio, sinpleegia delako, leihoak, ikonoak eta aldamioak igeltsuz estaltzen dituzten igeltsuekin alderatuz, emaitza leunarekin harrituta.

Gure kontzientzia askatasunaren eta zientziaren zein historiaren legeak garatzeko itxurazko beharrezkotasunaren arteko tentsioarekin borrokatzen da, eta batzuetan esaten du lehena bigarrena bezain erreala dela, eta hala ere, haren errealitateak bigarrena suntsituko lukeela. Ondorioztatzen du astronomiak lurraren higiduraren hipotesi kopernikarra onartu behar izan zuen bezala, ez gure hautematera egokitzen delako, baizik eta zentzugabekeriak saihesteko. Horrela. zientzia historikoak onartu egiten du giza ekintzaren beharrezko legeen kontzeptu batzuk, nahiz eta gure bizitza arruntean aske sentitu. Gehigarri batean, tentsioa konpontzen saiatzen da iradokizunarekin, alegia libreagoak garela edo libreagoak sentitzen garela gu bakarrik ukitzen gaituzten ekintza arbitrarioetan, baina ez hain libreak beste pertsona batzuei eragiten dieten egintzetan, non moralak edo beste printzipio batzuek zenbait erantzun behartzen edo debekatzen dituzten.

Kapitulu filosofikoak

Gerra eta bakea Tolstoiren lanik luzeena da, 361 kapituluz osatua. Horietatik 24 kapitulu filosofikoak dira, egilearen iruzkinak eta ikuspuntuak dituztenak, narratiba baino gehiago:

• 3. liburua: 10. zatia - 19., 20. eta 33. kapituluak /  11. zatia - 1. kapitulua

• 4. liburua: 13. zatia - 8. kapitulua /  14. zatia - 1., 2. eta 18. kapituluak

• Epilogoa: 1. zatia - 1etik 4ra bitarteko kapituluak /   2. zatia

Harrera

Bere egilea "errusiar literaturaren benetako lehoi" bihurtu zuen eleberriak (Ivan Goncharoven arabera) arrakasta handia izan zuen argitalpenean, eta dozenaka kritika eta saiakera analitiko sortu zituen, horietako batzuk (Dmitry Pisarev, Pavel Annenkov, Dragomirov eta Strakhovenak) ondorengo tolstoar adituen ikerketarako oinarria izan zirela. Hala ere, Errusiako prentsak eleberriari eman zion hasierako erantzuna isildu egin zen, eta kritikari gehienek ezin izan zuten erabaki nola sailkatu. Golos egunkari liberala (Hitza, 1865eko apirilaren 3a, 93. zk.) izan zen erreakzionatzen lehenetarikoa. Bertako berrikusle anonimoak gero beste askok errepikatutako galderak planteatu zituen: "Zer izan liteke hau? Zein generotara aurkeztu behar dugu? Non dago fikzioa, eta non dago benetako historia?”

Leonid Pasternaken 1893ko Gerra eta bakearen ilustrazioa.

Nikolai Akhsharumov idazle eta kritikariak, “Vsemirny Trud”-en (#6, 1867) idatziz, Gerra eta bakea "ez dela kronika bat, ez eleberri historiko bat" zela iradokitzen zuen, genero bat-egite bat baizik, anbiguotasun horrek inoiz bere balio izugarria ahuldu gabe. Annenkovk ere eleberria goraipatu zuen, baina lausoa zen baita hura sailkatu nahian: «Gure gizartearen zati handi baten historia kulturala, egungo mendearen hasierako haren panorama politiko eta soziala», izan zen bere iradokizuna. "Epopeia [soziala] da, historia eleberria eta nazio osoaren bizitzaren irudi zabala", idatzi zuen Ivan Turgenevek Gerra eta bakea definitzeko ahaleginean.

Oro har, ezker literarioak hotz jaso zuen eleberria. Kritika sozialik gabe ikusi zuten, eta batasun nazionalaren ideia gogotsu defendatzen. Bere akats nagusia "egileak bere eleberrian intelektual iraultzaile mota berri bat erretratatzeko duen ezintasuna" ikusi zuten, Varfolomey Zaytsev kritikariak esan zuen bezala. “Delo” aldizkariko D. Minayev, Vasily Bervi-Flerovsky eta N. Shelgunov-en artikuluek eleberriak "errealismo falta" zuela adierazi zuten, bere pertsonaiak "anker eta zakar", "mentalki harrikatuak", "moralki ustelak" zirelako, "filosofiaren geldialdia" sustatuz. Hala ere, Mikhail Saltykov-Schedrinek, eleberriari buruz inoiz zuen iritzia publikoki adierazi ez arren, elkarrizketa pribatuan poz-pozik agertu omen zen "konde honek gure goi-gizarteari zenbaterainoko ziztada eman ziolako". Dmitry Pisarevek bere artikulu bukatugabean, Tolstoiren errealismoa goraipatzen zuen bitartean goi-gizarteko kideak erretratatzean, oraindik ere ez zegoen batere pozik autoreak, ikusi zuenez, noblezia zaharra "idealizatzeko" moduarekin, errusiar "samurtasun inkontziente eta guztiz naturala" adieraziz. Kontrako aldean, prentsa kontserbadoreak eta egile "aberkoiek" (A. S. Norov eta P. A. Vyazemsky, besteak beste) 1812ko historia kontzienteki desitxuratzea, "gure gurasoen sentimendu aberkoiak" profanatzea eta barregarri uztea, leporatzen zioten Tolstoiri.

Kritikarien artean militarrak eta gerrako literaturan espezializatutako egileak zeuden. Tolstoiren gudu eszenen artezia eta errealismoa asko balioetsi zuten gehienek. N. Lachinovek Schöngraberneko guduari "egiazkotasun historiko-artistikorik handieneko" eszenak deitu zizkion, egileak Borodinoko guduari buruz zuen ikuspegiarekin guztiz bat zetozenak, bere aurkarietako batzuek eztabaidatu arren. Mikhail Dragomirov armadako jeneral eta idazle militar errespetatuak, Tolstoiren ideia batzuk eztabaidatzen zituen bitartean, gerren "bat-batekotasunari" buruz eta guduetan komandantearen rolari buruz, Errusiako Armadako ofizial guztiei aholkatu zien Gerra eta bakea beren idazliburu gisa erabiltzeko, bere gudu eszenak "paregabetzat" deskribatuz eta "arte militarraren teoriei buruzko eskuliburu idealetarako" balio zutelako."

Literatur kritikari profesionalek ez bezala, garaiko idazle errusiar garrantzitsuenek bihotzez eusten zioten eleberriari. Ivan Gontxarov, Ivan Turgenev, Nikolai Leskov, Fiodor Dostoievski eta Afanasi Fet, denak ados zeuden Gerra eta bakea errusiar literaturaren maisulan deklaratzerakoan. Ivan Gontxarov-ek 1878ko uztailaren 17an Pyotr Ganzen-i idatzitako gutun batean Gerra eta bakea danierara itzultzeko gomendatu zion: "Hau da, positiboki, errusiar Iliada dei daitekeena. Garai osoa barnean hartuz, gertaera literario itzela da, maisu handiaren pintzel biziz margotutako gizon handien galeria erakutsiz... Hau da inoizko literatura lanik sakonenetako bat, ez bada sakonena". 1879an, deseroso Ganzenekin Anna Karenina aukeratu zuelako itzultzeko, Goncharovek honakoa azpimarratu zion: "Gerra eta bakea eleberri baten olerki aparta da, bai edukian, bai exekuzioan. Errusiako historiaren aro loriatsuaren monumentu gisa ere balio du, eta edozein pertsonaia irudikatzen baduzu ere koloso bat da, brontzezko estatua bat. Eleberriko pertsonaia txikiek ere errusiar herriaren eta bere bizitzaren ezaugarri guztiak dituzte".

Fiodor Dostoievskik (1871ko maiatzaren 30ean Strakhov-i bidalitako gutun batean) Gerra eta bakea "nagusi baten literaturaren azken hitza, eta benetan distiratsua" bezala deskribatu zituen. Gazte gordina-ren (The Raw Youth) zirriborro batean Tolstoi "bere elite kultural” bezala deskribatu zuen. "Objektibotasunak eta errealismoak xarma zoragarria ematen die eszena guztiei, eta talentu, ohore eta betebeharreko jendearekin batera zital, eta baliogabeko ergel ugari erakusten ditu", gaineratu zuen. 1876an Dostoievskik idatzi zuen: "Nire uste sendoa da fikziozko idazle batek ezagutzarik sakonena izan behar duela, ez bakarrik bere artearen alde poetikoaz, baita jorratzen duen errealitateaz ere, testuinguru historikoan zein garaikidean. Hemen, [Errusian], nik ikusten dudanez, idazle bakarra gailentzen da honetan, Leon Tolstoi kondea".

Mundu osoan ezagunak diren egile askok Gerra eta bakea literaturaren maisulan gisa goraipatu dute. Gustave Flaubertek bere poztasuna adierazi zuen Turgenevevi 1880ko urtarrileko gutun batean, eta idatzi zuen: "Hau lehen mailako lana da! Zelako artista eta zelako psikologoa! Lehen bi liburukiak bikainak dira. Irakurtzean gozamen-oihuak botatzen nituen. Indartsua da, oso indartsua benetan". Geroago, John Galsworthyk Gerra eta bakea "inoiz idatzitako eleberririk onena" izendatu zuen. Romain Rollandek, ikasle garaian eleberria irakurri zuela gogoratuz, hau idatzi zuen: "lan honek, bizitzak bezala, ez du hasierarik ez amaierarik. Bizitza bera da bere betiko mugimenduan". Thomas Mannek zioen Gerra eta bakea: "literaturaren historian inoiz izan den gerra eleberririk handiena" zela. Ernest Hemingwayk aitortu zuen Tolstoitik izan zela "gerrari buruz modurik zuzen, zintzo, objektibo eta zorrotzenean idazteko" ikasgaiak hartzen ari zela. "Ez dut ezagutzen gerrari buruz Tolstoik baino hobeto idazteko moduko inor", adierazi zuen Hemingwayk 1955eko Gizonak Gerran. Garai guztietako gerra-istorio onenak antologian (Men at War. The Best War Stories of All Time)

Isaak Babelek Gerra eta bakea irakurri ondoren esan zuen: «Munduak berez idatziko balu, Tolstoik bezala idatziko luke». Tolstoik "ahozko narratzailearen 'objektibotasun inozoaren' konbinazio berezia eskaintzen digu, errealismoaren ezaugarri den xehetasunekiko interesa. Hori da bere aurkezpenean dugun konfiantzaren arrazoia".

Egokitzapenak

Zinema

- Errusiako lehen moldaketa Война и мир (Voyna i mir) izan zen 1915ean, Vladimir Gardinek zuzendu eta Gardin eta Vera Karalli dantzari errusiarrak antzeztu zutena.

- Fumio Kameik bertsio bat egin zuen Japonian: Gerra eta bakea (1947).

- 208 minutuko 1956ko bertsio amerikarra King Vidor-ek zuzendu zuen eta Audrey Hepburn-ek (Natasha), Henry Fondak (Pierre) eta Mel Ferrerek(Andrei) antzeztu zuten. Audrey Hepburn aktore britainiar onenaren BAFTA sarirako eta drama ekoizpen bateko aktore onenaren Urrezko Globo sarirako izendatu zuten.

- 1966an eta 1967an estreinatu zen Sergei Bondartxuk zuzendari sobietarraren Gerra eta bakea, lau atal eta 431 minutuko luzera zituena. Milaka figurantek hartu zuten parte eta sei urte behar izan zituen filmaketa amaitzeko, eta ondorioz aktoreen adina izugarri aldatu zen eszena batetik bestera. Atzerriko Film Onenaren Oscar Saria irabazi zuen bere benetakotasunagatik eta eskala izugarriagatik. Bondarchuken filma eleberriaren pantailako bertsio onenatzat hartzen da. Eztabaida bat sortu zuen gudu-sekuentziak egiterakoan hildako zaldi kopuruagatik eta ASPCAk AEBetako hainbat hiritan modu aktiboan boikota egin zion emanaldiei.

Telebista

- Gerra eta bakea (1972): BBCk eleberrian oinarritutako telesail bat egin zuen, 1972–73 urteetan emititua. Anthony Hopkinsek egin zuen Pierreren rol nagusia. Beste pertsonaia nagusiak Rupert Davies, Faith Brook, Morag Hood, Alan Dobie, Angela Down eta Sylvester Morandek antzeztu zituzten. Bertsio honek leialki biltzen zituen Tolstoiren pertsonaia txiki asko, tartean Platon Karataev (Harry Locke).

- Gerra eta bakea (2000): François Roussillonek zuzendutako Prokofieven Gerra eta bakea operaren Frantziako telebistako produkzioa. Robert Brubakerrek egin zuen Pierreren rol nagusia.

1956ko sobietar zigilua, Leon Tolstoiren irudiarekin eta Gerra eta bakearen eszena batekin.

- Gerra eta bakea (2007): Lux Vide italiarrak ekoiztu zuen, Errusian, Frantzian, Alemanian, Polonian eta Italian ko-produzitutako errusieraz eta ingelesez egindako telesaila. Robert Dornhelmek zuzendua, Lorenzo Favellak, Enrico Mediolik eta Gavin Scottek idatzitako gidoiarekin. Bertan nazioarteko aktoreak daude, hala nola Alexander Beyer-ek Pierreren papera interpretatzen duela, Malcolm McDowell, Clémence Poésy, Alessio Boni, Pilar Abella, J. Kimo Arbas, Ken Duken, Juozapas Bagdonas eta Toni Bertorellik lagunduta.

- 2015eko abenduaren 8an, Errusiako Estatuko telebista kateak Russia-K eleberriaren irakurketaren lau eguneko emisioa hasi zuen, eguneko liburuki bat, 30 hiri baino gehiagotako 1.300 irakurlerekin.

- Gerra eta bakea (2016): BBC-k 2016an Andrew Davies-ek gidoitutako eleberriaren sei ataleko egokitzapena eman zuen BBC One-n, Paul Danok Pierreren paper nagusia antzeztuz.

Musika

- 1974ko Relayer diskoko Yes-en rock progresibo talde ingelesaren "The Gates of Delirium" abestia Gerra eta bakean inspiratu zen.

Opera

- 1938an Erwin Piscator zuzendari alemaniarrak proposatuta, Sergei Prokofiev konpositore errusiarrak Gerra eta bakea (Op. 91, Mira Mendelsonen libretoa) eleberri epiko honetan oinarrituta idatzi zuen 1940ko hamarkadan. Musika-lan osoa 1955ean estreinatu zen San Petersburgon, eta Sydney Opera Housen jendaurrean eman zen lehen opera izan zen (1973).

Antzerkia

- Gerra eta bakea-ren lehen eszena-egokitzapen arrakastatsuak Alfred Neumann eta Erwin Piscatorrek (1942, 1955ean berrikusia, Macgibbon & Kee argitaletxeak Londresen 1963an argitaratua, eta 16 herrialdetan eszenaratu zen geroztik) eta R. Lucasek zuzenduta (1943).

- Helen Edmundson-en eszena-egokitzapena, 1996an Royal National Theatre-n ekoitzita lehen aldiz, Richard Hope-k Pierre eta Anne-Marie Duff-ek Natasha gisa zituela, urte horretan argitaratu zen Londresko Nick Hern Books-ek. Edmundsonek 2008ko ekoizpen baterako antzezlana gehitu eta aldatu zuen Shared Experience-ren hiru orduko bi zati gisa, Nancy Meckler eta Polly Teale-k zuzenduta. Hau Nottingham Playhouse-n jarri zuten lehenik, eta gero Erresuma Batuan bira egin zuten Liverpool, Darlington, Bath, Warwick, Oxford, Truro, Londres (Hampstead Theatre) eta Cheltenham-en.

- OBIE Saria irabazi duen Dave Malloyren musika-egokitzapena, Natasha, Pierre & The Great Comet of 1812 izenekoa, Manhattaneko Ars Nova antzokian estreinatu zen 2012ko urriaren 1ean. Ikuskizuna elektropop opera gisa deskribatzen da, eta Gerra eta bakearen 8. liburuan oinarrituta dago, Natashak Anatolerekin izandako aferan zentratuz. Emanaldia 2016ko udazkenean estreinatu zen Broadwayn, Josh Grobanek Pierre eta Denée Bentonek Natasha antzeztu zituzten. Tony sarietarako hamabi izendapen jaso zituen, besteak beste, musikal onena, aktore onena, emakumezko aktore onena, jatorrizko partitura onena eta musikal baten liburu onena.

- Carlos Be-ren moldaketa eszenikoa gaztelaniaz, LaJovenek ekoiztu eta José Luis Arellanok zuzendua, estreinaldia 2023ko urtarrilean egin zen Madrilgo Círculo de Bellas Artes-en.

Irratia

- BBC Home Service-k 1943ko urtarrilaren 17tik otsailaren 7ra Walter Peacock-en zortzi ataletako moldaketa eman zuen, igande bakoitzean bi atalekin. Azken zatia izan ezik, ordu eta erdiko iraupena izan zuten guztiak. Leslie Banksek Pierre jokatu zuen eta Celia Johnson Natasha zen.

- 2015eko Urteberri egunean, BBC Radio 4k 10 ordutan zehar Timberlake Wertenbaker antzerkigilearen dramatizazio bat eman zuen. Celia de Wolffek zuzendu zuen eta Paterson Joseph eta John Hurt aktoreek antzeztu zuten.

Ikus, gainera

• Eleberri ezagunen zerrenda
• Literatura unibertsala
• Errusierazko literatura
• Errusiako frantziar inbasioa

Kanpo estekak

• (Ingelesez) Gerra eta bakea, Marxists.org interneteko artxibategitik.
• (Ingelesez) Gerra eta bakea, Revolt Library.com interneteko artxibategitik.
• (Ingelesez) Gerra eta bakea, TheAnarchistLibrary.org., interneteko artxibategitik.

• Datuak: Q161531
• Multimedia: War and Peace / Q161531