Halloween

Jack-o'-Lantern – In Noord-Amerika word uitgeholde pampoene met vreeslike gesigte as deel van die Halloween-feesviering met 'n kers verlig. Hierdie tradisie het sy oorsprong in die Keltiese feesdag Samhain

Halloween in die Withuis, Washington, D.C.

Halloween is 'n fees wat sy oorsprong na bewering in die Keltiese Samhain het – tradisionele feesvieringe wat in Ierland se historiese ooste teen die einde van die somer gehou is. Die fees was gelyktyding 'n oesviering wat die einde van die kalenderjaar en die begin van die wintertyd gemarkeer het. Op hierdie dag, so is beweer, is die wêreld van die lewendes en oorledenes net deur 'n dun sluier van mekaar geskei sodat spoke en demone maklik tussen die twee wêrelde kon beweeg.

Die fees word tans gewoonlik op 31 Oktober, die tradisionele Allerheilige-aand, gevier. Deesdae het die Halloween-fees orals in die Westerse wêreld tot 'n mindere of meerdere mate gewild geraak, al is dit net as deel en afgietsel van die Amerikaanse popkultuur ingevoer.

Die huidige feesviering het sy oorsprong veral in die Verenigde State en Kanada, waar kinders kostuums aantrek en van huis tot huis trek om vir lekkers te vra. Ierse, Skotse en ander immigrante het die tradisie van Halloween saamgeneem na Noord-Amerika.

Die term "Halloween" is afgelei van Hallowe'en, 'n verkorte vorm van All Hallow's Eve (Allerheilige-aand), of die aand voor die Christelike feesdag van Allerheilige, wat sy oorsprong in die heidense tradisies van Noord-Europa het en deur Christelike sendelinge net 'n nuwe, Christelike betekenis gekry het.

In sommige dele van Ierland word Halloween ook die Pooky Night genoem, wat sy etimologiese oorsprong in púca of "bose gees" het.

Die Keltiese Britte en Iere vier in die voor-Christelike tydperk die Dag van die Oorledenes op Allerheilige-dag (1 November). Op hierdie dag, wat Samhain genoem word, het die oorledenes glo uit hulle grafte verrys, en kos is voor die deure neergelê om hulle aan te trek. Om die bose geeste te laat skrik, het die Kelte maskers gedra. Toe die Romeine Brittanje verower, begin hulle die Keltiese tradisie met hulle eie oesfees en verering van die oorledenes vermeng. Hierdie tradisie is eeue later na die Verenigde State en Kanada oorgedra.

Halloween word deur sommige mense met die okkultisme geassosieer, aangesien die nag van Halloween in die heidense kultuur een van die spesiale tye van die jaar is wanneer die wêreld van die geeste in aanraking kom met die wêreld van die lewendes en towery hoogty kan vier.

Halloween in Ierland

Halloween-versierings

Hallowe'en is veral gewild in sy land van oorsprong, Ierland, waar dit in Iers-Gaelies bekend staan as "Oíche Shamhna" ("Die Nag van Samhain"). Die Kelte het Halloween as die "Einde van die Somer" gevier. Groot feesvure is ontsteek om bose geeste te verdryf, en hierdie diep gewortelde heidense praktyke was ook ná die kerstening van Ierland teen die middel van die 6de eeu nog steeds gewild.

Nogtans is daar baie min oorlewerings oor hoe die Halloweenfees in die voorindustriële Ierland werklik gevier is. Die geskiedkundige Nicholas Rogers het geskryf:

Dit is nie altyd maklik om die ontwikkeling van Halloween in Ierland en Skotland vanaf die middel van die 16de eeu op te spoor nie, aangesien 'n mens rituele praktyke uit die moderne tydperk moet uitken, wat nie noodsaaklik die oorspronklike aard van feesvierings weerspieël nie. Hierdie rituele is geen "outentieke" of "tydlose" voorbeelde uit die voorindustriële tyd nie.

Barmbrack, die tradisionele Ierse rosyntjiesbrood wat op Halloween-dag vir die teetafel voorgesit word en met gesoute Ierse botter geniet word

In die huidige Ierland verkleed volwassenes en kinders hulle as wesens uit die onderwêreld (spoke, monsters, zombies, hekse of kabouters), ontsteek feesvure en geniet skouspelagtige vuurwerke. Kinders klop aan die bure se deure om vrugte, neute en lekkergoed vir die Halloweenfees in te samel. Vroeër is sout oor die kinders se hare gestrooi om bose geeste af te skrik.

Huise word met uitgeholde pampoene of rape versier, wat gruwelike gesigte en ander dekorasies uitbeeld. Die hoofde word dan met kerse verlig en versier.

Die tradisionele Ierse Halloweenkoek is barmbrack (afgelei van die Iers-Gaeliese báirín breac of "gespikkelde brood"), 'n soort vrugte- of rosyntjiesbrood, waarvan elke familielid 'n sny ontvang. Om die nabye toekoms van elke familielid te voorspel, word verskillende voorwerpe met die deeg vermeng. Daar is groot belangstelling in die uitkoms, aangesien in elke koek 'n klein lap, 'n muntstuk en 'n ring verberg is. As 'n mens die lap kry, is sy finansiële toekoms onseker. Diegene, wat die munt in sy sny ontdek, mag uitsien na 'n voorspoedige jaar. Die ring is 'n voorbode van 'n romanse, voortdurende geluk of 'n huwelik. Barmbracks, wat deesdae in winkels gekoop kan word, bevat gewoonlik slegs die ring.

Kinders het 'n week skoolvakansie vir Halloween, en die laaste Maandag in Oktober is 'n openbare vakansiedag, alhoewel Halloween nie altyd op hierdie dag val nie.

In 2006 het 'n aantal graafskaps- en stadsrade die feesvure as 'n veiligheidsmaatreël verbied, maar ook weens die gesondheidsgevare, wat hulle sou inhou.

Halloween in Skotland

In sy bekende gedig "Hallowe'en" gee die Skotse digter Robert Burns 'n indruk van Skotland se feesvierings op 31 Oktober, wat vrolike bygeloof insluit. Die Skotte glo dat jong mans en dames, wat op daardie aand bepaalde rites volg, sal kan uitvind wie hul toekomstige bruide en bruidegoms sal wees.

Halloween in die Verenigde State en Kanada

Geskiedenis

Trick or treating – 'n Toneel uit die televisiereeks The Ghost and Mrs. Muir wat deur NBC in 1969 uitgesaai is

Halloween is in die Verenigde State eers vanaf die 19de eeu as 'n besondere feesdag gevier – Puriteinse tradisies het Amerikaners oor 'n baie lang tydperk verhoed om baie feesdae waar te neem. Amerikaanse almanakke uit die laat 18de en vroeë 19de eeu het Halloween derhalwe ook nie as 'n feesdag gelys nie. Eers met die vestiging van byna twee miljoen Ierse immigrante as gevolg van die Ierse Aartappelhongersnood tussen 1845 en 1849 is Halloween uiteindelik as 'n feesdag waargeneem.

Skotse immigrasie na Kanada voor 1870 en later na die Verenigde State het ook die Skotse Halloween-tradisies na Noord-Amerika ingevoer. Die hoogtepunt van Amerikaanse en Kanadese feesvierings is trick-or-treating: Kinders vermom hulle in Halloween-kostuums en loop in hulle woonbuurt van deur na deur, lui elke deurklok en gil "Trick or treat!" om sodoende vir 'n klein geskenkie – gewoonlik lekkers – te vra.

Skots-Amerikaanse en Iers-Amerikaanse verenigings het etes en dansbals gehou waartydens hul onderskeidelike tradisies gevier is, en soms is Robert Burns se gedig Halloween opgesê of Ierse legendes voorgedra is. Tuispartytjies was gewoonlik op aktiwiteite vir kinders gemik soos byvoorbeeld apple bobbing en waarsêspelletjies waarby toekomstige liefdesverhoudings voorspel is. Kaskenades en kattekwaad was eweneens deel van die feesvierings.

Aan die begin van die 20ste eeu het Halloween in 'n nag van vandalistiese dade ontaard waartydens eiendom beskadig en mense net soos diere mishandel is. Omstreeks 1912 het die Padvinders, Boys Clubs en ander verenigings saamgespan om 'n veilige feesviering te bevorder en 'n einde aan vandalisme te maak. Skoolplakkate het leerders destyds opgeroep om 'n Sane Halloween te vier. Kinders het begin om van deur te deur te loop en lekkers te ontvang – eerder as om kattekwaad by hul bure aan te vang. Vanaf die 1930's het hierdie beggar's nights baie gewild geraak, en teen die einde van die dekade was trick-or-treating orals in die land 'n vaste bestanddeel van die feesvierings.

Tradisies

Halloween-kostuums: Trick-or-treat-spoke

Halloween-versierings by 'n huis in Weatherly, Pennsilvanië, VSA

Die kommersialisering van Halloween het in die Verenigde State eers in die 20ste eeu 'n aanvang geneem. Aanvanklik het Halloween-poskaarte met 'n groot verskeidenheid ontwerpe gewild geraak, veral in die tydperk tussen 1905 en 1915. Dennison Manufacturing Company (wat sy eerste Halloween-katalogus in 1909 gepubliseer het) en Beistle Company was pionier-ondernemings wat met die kommersiële vervaardiging van Halloween-versierings begin het. Duitse vervaardigers het hulle op Halloween-figuurtjies toegespits wat in die periode tussen die twee wêreldoorloë na die VSA uitgevoer is.

Voor die jaar 1900 is daar min bronne vir die tradisie van Halloween-kostuums in die VSA of elders. Massavervaardigde Halloween-kostuums is eers vanaf die 1930's in winkels verkoop, terwyl trick-or-treating nie voor die 1950's 'n vaste bestanddeel van Halloween-feesvierings geword het nie.

In die 1990's het vervaardigers 'n groter verskeidenheid van Halloween-versierings begin aanbied – voor hierdie periode was die meeste dekorasies nog tuisgemaak. Halloween is ten opsigte van versierings tans die tweede gewildste feesdag in die VSA ná Kersfees. Die verkoop van kostuums en lekkers – wat sowel aan kinders asook volwassenes bemark word – is al lank deel van die feesvierings. Op Vrydae en Saterdae, wat die naaste aan 31 Oktober is, word talle kostuumpartytjies gehou.

Halloween in Suid-Afrika en Namibië

In Suid-Afrika word Halloween regoor die land gevier – so bied restaurante Halloween-etes en gedanserye aan, teaters organiseer rillerfeeste, en ook by Johannesburg se dieretuin kon gesinne en hul kinders hulle in 2009 in Halloween-kinderpret verlustig. Die fees word ook deur enkele geesdriftiges in Namibië gevier.

Simbole

Halloween-aandete

Halloween-pampoene in Ontario, Kanada

Die tipiese simbole van die huidige Halloweenfees is duiwels, spoke, demone en geraamtes; hekse met puntige, uit strooi gevlegte hoede, wat dikwels op besems ry, en met 'n swart kat op hulle skouers; dwerge; uile, vlermuise en spinnekoppe; vampiere en spookhuise. Pampoene en voëlverskrikkers is tipiese herfssimbole, wat ook 'n belangrike rol by die Halloween-feesvierings speel. Die tradisionele kleure is swart en oranje, alhoewel deesdae ook persblou, groen en rooi dikwels gebruik word. Hierdie kleure is al meer as 'n eeu gelede in advertensies vir Halloween ingevoer en het nou lankal 'n deel van die tradisie geword.

Die mees bekende Halloweensimbool is die uitgeholde pampoen, wat as 'n lantern gebruik word. Dit staan in die VSA as Jack-O'-Lantern bekend.

Volgens 'n ou legende het 'n hoefsmid, Jack O., 'n ooreenkoms met die duiwel aangegaan, wat van hom vir 'n tydperk van sewe jaar die beste hoefsmid in die land gemaak het. Die prys hiervoor was Jack se siel. Jack het 'n uitgeholde pampoen met kerse binne-in by die ingang van sy smidswinkel opgehang – as teken van sy nuwe vaardighede.

As straf vir sy duiwelse ooreenkoms is Jack O. uiteindelik daartoe verdoem om vir ewig met sy Jack-O'-Lantern deur die wêreld te swerf.

DIE KLEURE VAN HALLOWEEN EN HULLE SIMBOLISME

Kleur	Simbolisme
Swart	dood, nag, hekse, swart katte, vlermuise, vampiere
Oranje	pampoene, jack o' lanterns, herfs, die kleurespel van blare tydens die herfs, vuur
Persblou	nag, die bonatuurlike, mistisisme
Groen	kabouters, monsters
Rooi	bloed, vuur, kwaad, euwel

Kritiek

Kritiek kom veral uit kringe van religieuse randgroepe soos evangelikale Christene, in enkele gevalle ook van meer verligte hoofstroomkerke.

In Duitsland, waar die Halloweenfees steeds meer gewild word en intussen ook 'n groot kommersiële betekenis het, word 31 Oktober ook as Hervormingsdag van die Evangeliese Kerk in Duitsland (EKD) gevier en is 'n vakansiedag in die meeste Oos-Duitse deelstate (behalwe vir Berlyn). Die voorsitter van die Raad van die EKD en biskop van Berlyn, Dr. Wolfgang Huber, het hom ook in 2006 weer teen die Halloweenfeesvierings uitgespreek, aangesien die Christelike geloof nie versoenbaar met heidense tradisies sou wees nie. Halloween as 'n nag, waar die geeste van oorledenes die mensewêreld kom besoek, is vir hom ewemin aanvaarbaar soos die tradisie dat kinders by vreemde mense lekkergoed kom opeis en met 'n skelmstreek dreig indien hulle dit nie sou ontvang nie.

In Rooms-Katolieke gebiede van Europa word op 1 November die Allerheiligeaand en op 11 November die Sint-Maartenfees gevier. Ook by die laasgenoemde fees is dit gebruiklik dat kinders lanterntjies by hulle dra en die deurklokkies lui om lekkers en vrugte of geskenkies te ontvang. Net soos by Halloween is hier sprake van voorchristelike gebruike. Die opkoms van Halloween dreig om die in-baie-opsigte-eenderse Sint-Maartenfees te verdring.

Terselfdertyd word in klerikale kringe gevrees dat die tradisionele Allerheiligefees deur die opkoms van Halloweenfeesvierings bedreig word.

Eksterne skakels

• heiligdom.com: Halloween (in Afrikaans)