Internasionale verhoudinge

Amerikaanse Staatssekretaris Hillary Clinton vergader met die Suid-Afrikaanse Minister van Internasionale Verhoudings en Samewerking, Maite Nkoana-Mashabane, vir die tweede vergadering van die Suid-Afrika-VSA Strategiese Dialoog in Johannesburg, Suid-Afrika, op 7 Augustus 2012.

Die studie van internasionale verhoudinge (ook internasionale politiek, internasionale aangeleenthede, internasionale verhoudings of internasionale betrekkinge) is 'n onderdeel van die politieke wetenskap wat fokus op die ondersoek na buitelandse verhoudinge tussen state en ook internasionale gebeure. Hierby word ook aandag gegee aan die rol van state, inter-regeringsorganisasies (IROs), nieregeringsorganisasies (NROs) en multinasionale ondernemings. Dit is sowel 'n veld van akademiese studie as van openbare politiek. Met die oog hierop word internasionale verhoudinge geanaliseer sowel as beleid geformuleer.

Oorsig van die teorievorming

In die veld van die internasionale verhoudinge kan drie teoretiese hoof strominge of paradigmas as sentraal beskou word. Die strominge is verwant aan die drie belangrikste teorieë van die politieke wetenskap. Die eerste hoofstroom is die van die realisme, die tweede hoofstroom wat onderskei kan word, is die van die pluralisme wat sterk verwant is aan die liberalisme, en as laaste hoofstroom is die strukturalisme wat ontstaan het uit die marxisme. Hierdie drie hoofstrome het baie onderlike konneksies ontwikkel, so kan mens vandag by neorealisme saam met die basisuitgangspunte van die realisme ook baie aanvullings uit die pluralisme ontdek.

Realisme

Niccolò Machiavelli  Italiaanse diplomaat en politiese filosoof word bekou as ‘n ‘oerrealis'.

Die basiese stellings van die teorie is:

• die staat is die belangrikste akteur in die internasionale betrekkinge;
• die staat is 'n eenheidsakteur;
• die staat is 'n rasionele akteur wat na maksimalisering van sy eiebelang streef;
• veiligheid is die belangrikste tema in die internasionale verhoudinge.

Omdat dit hier om 'n teorie gaan, is hierdie basisstellings van metodologiese aard en het die bedoelling om deur vereenvoudiging, uit te kom by 'n model waaruit die internasionale verhoudinge beskryf, verklaar en voorspel kan word. Enkele belangrike realistiese denkers soos Hugo Grotius en Edward Hallett Carr het byvoorbeeld behoorlike aanpassings op die 'standaard' realisme, maar behoort tot dieselfde skool as 'oerrealiste' soos Thucydides, Niccolò Machiavelli, Thomas Hobbes en Carl von Clausewitz.

Realiste bestudeer die internasionale verhoudinge tussen state, in 'n wêreldwye stelsel wat volgens hulle gekenmerk word deur anargie; naamlik die gebrek aan 'n sentrale owerheid wat norme en regulering vir state oplê. Realiste deel die stelling dat elke staat soewerein is en dat dit self as die hoogste gesag geld en dit dus geen hoër mag bo dit duld nie. 'n Teorie wat hierdie stelling oor anargie meer uitbou is die neorealisme.

Neo-realisme

Die neo-realisme het betrekking op 'n teorie wat 'n meer deeglike uitwerking van die klassieke realistiese visie dat die internasionale state stelsel gekenmerk word deur anargie en dat state hierin probeer om te oorleef deur soveel moontlik mag te verkry. State is primêre akteurs omdat daar geen politieke monopolie op die bestaande magte is wat bo enige soewereine is nie. Terwyl state die hoofrolspelers bly, word meer aandag aan die magte bo en onder die state gegee deur middel van analise- of struktuur-agentskapsdebat. Die internasionale stelsel word gesien as 'n struktuur wat op die staat impakteer met individue onder die vlak van die staat wat as agentskap op die staat as geheel optree.

Die neo-realisme is die eerste geformuleer deur Kenneth N. Waltz (Theory of International Politics, 1979). 'n 'Klassieke' realis is Hans Morgenthau wat (Politics among nations, 1948) dekades lank reeds tot die standaard literatuur behoort. 'n Meer onlangse verdediger van die neo-realisme is John Mearsheimer (The Tragedy of Great Power Politics, 1999) wat die realisme verdedig in 'n tydperk wat baie dink dat die internasionale samewerking onstuitbaar aan die opmars is.

Pluralisme

Die basisaannames van die teorie is:

• Naas state is daar ook nie-staat akteurs van belang;
• Die staat is nie 'n eenheidsakteur nie;
• Buitelandse beleid bestaan nie net uit harde konflik politiek nie, samewerking tussen akteurs is moontlik;
• Sosiaal-ekonomiese temas is naas nasionale veiligheid belangrike onderwerpe;

Die pluralisme is hier duidelik verwant aan die liberalisme, dit het anders as die realisme 'n positiewe mensbeeld en daar is baie aandag vir vreedsame ontwikkelings in die wêreld. Die pluralistiese skool ken daardeur baie teorieë oor samewerking en oorstaats grense integrasie soos die neofunksionalisme van Ernst Haas en die neoliberale institusionele organisasie van Robert Keohane wat baie naby die realisme aansluit.

Neo-liberale institusionalisme

Die neo-realisme van Waltz, wat verskil van sowel klassieke realiste as die pluraliste, het baie reaksies uitgelok, waaronder die van die neo-liberale institusionele organisasies. Hierdie stroming deel op sigself die realistiese visie dat die staat die belangrikste speler is en dat state in beginsel net hul eiebelang nastreef (vergelyk ook die voordeel maksimaliseerende individu in die ekonomie), maar meen dat dit nie samewerking hoef te belemmer nie. 'n Prominente verdediger van hierdie posisie is Robert O. Keohane (After Hegemony, 1984). Keohane heg baie waarde aan ooreenkomste bestaande uit institusies en norme wat internasionale samewerking fasiliteer onder andere deur te sorg vir die samesmelting van voorkeure. Robert Axelrod (The Evolution of Cooperation, 1984) toon aan dat dit ook uit modelle in die spelteorie blyk dat met voorwaardes tot samewerking onder anargie heel moontlik is en meer voorkom as wat die mens dink.

Strukturalisme

Die basis aannames van die teorie is:

• Klasse, state en gemeenskappe is 'n onderdeel van die wêreldwye kapitalistiese stelsel;
• Internasionale verhoudinge word gesien vanuit die historiese perspektief en die ontwikkeling van die wêreldwye kapitalisme;
• Die belangrikste verhouding tussen klasse, state en gemeenskappe is daar een van dominantie en afhanklikheid;
• Ekonomiese faktore is bepalend vir die internasionale verhoudinge.

Die strukturalisme het ontstaan uit die marxisme maar het in die 1970s onder invloed van nie-marxiste 'n breë skool oor internasionale politiek ontwikkel. Belangrikste onderwerpe van navorsing is die historiese ontwikkeling van die kapitalisme en die afhanklikheids verhouding van die 'derde wêreld' ten opsigte van die 'eerste wêreld'. Onder teoretici in die 'derde wêreld' bestaan dan ook baie aandag vir hierdie skool.

(Neo)marxisme

Die belangrikste invloed op die strukturele skool kom ongetwyfeld uit die werke van Karl Marx en Friedrich Engels. Hulle was diegene wat eerste die aandag gevestig op die wêreldstelsel in plaas van die individuele akteurs en vanuit hierdie perspektief verklarings gesoek vir politieke prosesse. Ook die Russiese revolusionêre Wladimir Lenin het 'n belangrike bydrae gelewer ter ontwikkeling van die (neo) marxistiese internasionale teorie. Sy analise van die werk van Marx, Engels en Hobson lei tot die teorie wat die imperialisme as hoogste stadium van die kapitalisme beskou. Een van die latere invloedryke (neo) Marxistiese is Antonio Gramsci wat in die invloed van ideologie as metode van dominansie ondersoek.

Ook die afhanklikheid teorie en die wêreldstelsel teorie behoort tot die strukturele skool maar dit is nie marxisties nie.

Ander skole

Ander skole is onder andere die ekologie en die sosiale-konstruktivisme.

Internasionale politieke ekonomie

Internasionale politieke ekonomie is die ekonomiese subterrein van internasionale verhoudinge en hou hom veral besig met internasionale handel, kapitaalverkeer, globalisering en ontwikkelingsvraagstukke.

Studie

Daar is 'n aantal universiteite wat spesialiseer in die studie van internasionale verhoudinge. Die mees prominente universiteite op hierdie gebied wêreldwyd is onder andere:

• Georgetown Universiteit (Edmund A. Walsh School of Foreign Service)
• Johns Hopkins Universiteit (Paul H. Nitze School of Advanced International Studies)
• George Washington Universiteit (Elliot School of International Affairs)
• Harvard Universiteit (JFK School of Government)
• Tufts Universiteit (Fletcher School of Law and Diplomacy)
• Columbia Universiteit (School of International and Public Affairs)
• Universiteit van St Andrews (Department van Internasionale Verhoudinge)
• London School of Economics (Department van Internasionale Verhoudinge)
• Universiteit van Oxford
• Universiteit van Birmingham (Department of Politieke Wetenskap en Internasionale Studies)
• Universiteit van Kopenhagen (Department of Politieke Wetenskap)

Teoretiese literatuur

Inleidende literatuur

• Joseph S. Nye, Understanding International Conflicts. An Introduction to Theory and History, New York, Addison Wesley Longman, 2000/2003.
• Bob Reinalda, Handboek internationale organisaties, Nijmegen, Radboud Universiteit Nijmegen, 2003/2004/2005.
• Paul Viotti, International Relations Theory. Realism, pluralism, globalism and beyond, Needham Heights, Allyn and Bacon, 1999

Gevorderde literatuur

• Martha Finnemore, The Purpose of Intervention. Changing Beliefs about the Use of Force, Ithaca, Cornell University Press, 2003.
• Robert O. Keohane, After Hegemony. Cooperation and Discord in the World Political Economy, Princeton, Princeton University Press, 1984.
• Robert H. Lieshout, Anarchie en hiërarchie. Een theorie van internationale betrekkingen en buitenlandse politiek, Bussum, Coutinho, 1993.
• Alexander Wendt, Social Theory of International Politics, Cambridge University Press, 1999,

Sien ook

• Internasionale Samelewing
• Geopolitiek

Notas

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.