İzebel
İzebel (İbranice: אִיזֶבֶל) veya Jezebel, Tanah'ın Krallar Kitabı'nda bahsi geçen, Saydalı I. Etbaal'ın kızı ve İsrail Kralı Ahav'ın karısıdır.[1]
Tanah'daki anlatıya göre İzebel, kocasıyla birlikte Baal ve Aşera'ya ibadeti ulusal ölçekte başlatmış ve Yahveh'in peygamberlerini İsrail'den tasfiye ederek Omrid Hanedanı'nın onurunu zedelemiştir. Bu suçları için Omrid Hanedanı yok edilmiş, İzebel ise yüksek bir yerden aşağı atılarak öldürülmüş ve cesedi köpekler tarafından yenilmiştir.
Daha sonraki Hristiyan geleneğinde Jezebel sahte peygamberlerle ilişkilendirilmiştir.
Tanah'da İzebel
[değiştir | kaynağı değiştir]
Krallar Kitabı'nda İzebel, Sur kralı I. Etbaal'ın kızı ve Fenike prensesi olarak tanıtılır. İzebel, İsrail'in kuzey krallığı olan Samarya Kralı Ahav ile evlenmiştir.
Bu evlilik, Omri'nin hükümdarlığı sırasında İsrail ve Fenike arasında var olan dostane ilişkilerin doruk noktasıydı ve muhtemelen Ahav'ın siyasi gücünü sağlamlaştırdı. İzebel, Süleyman'ın yabancı eşleri gibi, kendi inanç ve ibadet şeklini sürdürmekteydi, bu yüzden Ahav Samariye'de Baal tapınağında bir sunak inşa etti.[2]
İlyas
[değiştir | kaynağı değiştir]
İzebel'in Kraliçe olarak taç giyme töreninden sonra Yahvizm (Yahudiliği oluşturacak öncül inanış) için resmi kraliyet desteği zayıfladı, Baal ulusal ilah statüsüne yükseldi ve Baal'a adanmış tapınaklar ve sunaklar inşa edildi.[3] İzebel ayrıca Samiriye'deki şiddetli bir kıtlık sırasında 450 Baal ve 400 Aşera peygamberine maddi destek sağlamak için kraliyet hazinesini kullandı.[4] Takip eden zamanda Yahveh inancı sistematik olarak tasfiye edildi, Yahveh'ye adanmış sunaklar yıkıldı ve bu ilahın birçok peygamberi öldürüldü. Bu tasfiyelerden sadece 100 peygamber kurtuldu.[5] Ahav'ın kraliyet mahkemesinde Yahveh destekçisi bir kişi olan Ovadya, bu Yahveh peygamberlerini gizlice bir mağarada korudu.[2] İlyas, İsrailoğullarının, Baal'ın toplulukta artan etkisi nedeniyle, Baal'a mı, Yahveh'e mi ibadet edileceği konusunda bölünmüş olduğunu belirtmiştir.[6]
İlyas, Jezebel'in Baal ve Aşera peygamberlerini Kermil Dağı'nda bir meydan okumaya davet ederek bu tartışmaya son vermeye karar verdi. Meydan okuma, hangi tanrının sunağa konmuş kurbanlık bir boğayı yakarak kurban edebileceğini görmekti. Jezebel'in peygamberleri, çığlıklarına ve kendilerini kesmelerine rağmen, Baal'ın boğayı yakmasını sağlayamadı. Ancak İlyas, Yahveh'i çağırdığı zaman boğa yakıldı ve bu İsrailoğullarını etkiledi. Daha sonra İlyas, halka Kişon Nehri'nde Baal ve Aşera'nın peygamberlerini ele geçirip öldürmelerini emretti. Peygamberler öldürüldükten sonra İzebel, İlyas'ın sonunun kendi peygamberleri gibi olması (öldürülmesi) için yemin etti ve bunu yapamadığı takdirde ilahi yargıyı kabul etti.[7] İlyas, hayatını kurtarmak için vahşi doğaya kaçtı, İsrail'in Baal'a olan bağlılığı ve kalan tek Yahveh inanırı olduğu için ağıt yaktı.[2][8]
Navot
[değiştir | kaynağı değiştir]Belirsiz bir süre geçtikten sonra, Ahav Navot'un evini ziyaret etti. Ev, Yizreel şehrindeki kraliyet sarayının yakınında yer alıyordu. Kendi bahçelerini genişletebilmesi için Navot'un üzüm bağını isteyen Ahav, daha kaliteli bir bağ veya para karşılığında araziyi satın almak istedi. Navot, Ahav'a bağının atalarının mülkü olduğunu bildirerek teklifi reddetti. Ahav, sarayına döndü ve Navot'un cevabı nedeniyle somurttu ve mutsuz oldu.
İzebel, Navot'un tutuklanmasını düzenleyerek Ahav'ı neşelendirmeye karar verdi ve Navot'u Tanrı ve krala karşı küfür (sahte) suçlamasıyla infaz ettirdi. Navot şehir dışında idam edildikten sonra cesedi sokak köpekleri tarafından yalandı. İzebel daha sonra Ahav'a Navot'un bağına kolayca sahip olabileceğini söyledi. Bununla birlikte, İlyas Ahav'ı hırsızlık ve cinayet işlediği için kınadı. Ceza olarak Tanrı, Ahav'ın ölümü ile kraliyet soyunun yok edilmesinde karar kıldı. İzebel'in ölümü de, cesedi köpekler tarafından yenecek şekilde hüküm kılındı.[9]
Ölüm
[değiştir | kaynağı değiştir]
Üç yıl sonra Ahav savaşta öldü. Oğlu Ahaziya tahtını devraldı, ancak bir kaza sonucu o da öldü ve Ahaziya'nın yerine kardeşi Yoram geçti. İlyas'ın halefi olan Elyesa, havarilerinden birine Yoram'ın ordusunun komutanı Yehu'yu, Ahav'ın ailesine karşı ilahi bir ceza olması için kral olarak kutsal yağ ile yağlamasını emretti. Yehu, Yoram'ı ve yeğeni Ahazya'yı (Yahuda kralı ve muhtemelen İzebel'in kızı olan Atalya'nın oğlu) öldürdü. Daha sonra İzebel ile yüzleşmek için Yizreel'deki kraliyet sarayına yaklaştı. Yehu'nun geldiğini bilen İzebel, makyaj yaptı, süslemeli resmi bir peruk taktı ve pencereden dışarı bakarak Yehu'yla alay etti.
Yehu daha sonra İzebel'in hadım hizmetkarlarına İzebel'i pencereden dışarı atmalarını emretti. Aşağı atılan İzebel'in kanı duvar ve atlara sıçradı, Yehu'nun atı ise cesedi çiğnedi. Yehu saraya girdi, yedikten ve içtikten sonra İzebel'in cesedinin gömülmesini emretti, ancak hizmetkarlar İzebel'in sadece kafatasını, ayaklarını ve avuçlarını bulabildi. İzebel'in eti, İlyas'ın kehanet ettiği gibi sokak köpekleri tarafından yendi. Edwin R. Thiele'ye göre, İzebel'in ölümü MÖ 850 yılı civarındadır.[10]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Elizabeth Knowles, "Jezebel", The Oxford Dictionary of Phrase and Fable, OUP 2006
- ^ a b c "JEZEBEL - JewishEncyclopedia.com". www.jewishencyclopedia.com. 17 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2020.
- ^ 1 Kings 16:32
- ^ 1 Kings 18:19
- ^ 1 Kings 18:3–4, 13
- ^ 1 Kings 18:21
- ^ Micah 6:16
- ^ Bromiley, Geoffrey William (2009). The International Standard Bible Encyclopedia. Grand Rapids, Michigan: W. B. Eerdmans. ISBN 978-0-8028-3785-1.
- ^ "Jezebel: Bible". Jewish Women's Archive. 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2020.
- ^ Edwin Thiele, The Mysterious Numbers of the Hebrew Kings, (1st ed.; New York: Macmillan, 1951; 2d ed.; Grand Rapids: Eerdmans, 1965; 3rd ed.; Grand Rapids: Zondervan/Kregel, 1983). 0-8254-3825-X
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Jezebel ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
