Jugoslovenska ratna mornarica
| Jugoslovenska ratna mornarica | |
|---|---|
 Amblem JRM | |
| Postojanje | 1945. – 1992. |
| Zemlja | SFR Jugoslavija |
| Jačina | 1.860 Aktivnog sastava, 32 broda |
| Deo | Jugoslovenska narodne armije |
| Štab | Split, posle Кotor |
| Komandanti | |
| Komandant | viceadmiral Miodrag Jokić poslednji |
Jugoslovenska ratna mornarica (skraćeno JRM JNA), bila je vid Jugoslovenske narodne armije čija je svrha bila da štiti suverenitet i teritorijalni integritet SFR Jugoslavije samostalno i u saradnji s ostalim vidovima i rodovima oružanih snaga SFRJ na Jadranu, plovnim rekama i jezerima.
Njazini osnovni zadaci bili su odbrana obale, ostrva i obalnog mora, plovnih reka i jezera, podrška snagama kopnene vojske i teritorijalne odbrane u borbenim dejstvovanjima duž obalnog pojasa i rečnih tokova, održavanje prevlasti u vlastitom obalnom moru i sprečavanje agresora da je uspostavi na Jadranu.
Prestala je da postoji 1992. godine, ukidanjem SFRJ, odnosno proglašenjem Savezne Republike Jugoslavije. Srbija i Crna Gora su uspostavile Ratnu mornaricu SR Jugoslavije, dok je Hrvatska zadržala samo manji deo plovila i na osnovu toga formirala Hrvatsku ratnu mornaricu.
Pošto su partizani tokom 1942. godine uspeli da zarobe nekoliko italijanskih plovila, 10. septembra 1942, u Podgori kod Makarske bila je osnovana mornarica NOVJ. Mornarica je posedovala velik broj manjih brodova, kojima su njeni pripadnici izvodili napade na italijanske konvoje u Jadranu.
Nakon rata, mornarica NOVJ je prerasla u JRM, koja je koristila brojne njemačke i talijanske podmornice, razarače, minolovce i desantne tenkonosce koji su bili zarobljeni tokom rata ili su dobiveni u vidu ratnih reparacija. Od SAD je, krajem 1940-ih, bilo nabavljeno osam torpednih čamaca, no većina tih jedinica je uskoro otpisana, jer su zastarele.
Moć JRM je povećana tokom 1960-ih kada je iz Sovjetskog Saveza dopremljeno deset raketnih čamaca klase Osa-I i četiri torpedna čamca klase Šeršen. Za Šeršene je kasnije dobivena i licenca tako da je u Jugoslaviji izrađeno još 11 brodova.
Godina 1980. i 1982, iz Sovjetskog Saveza su dostavljene dve raketne fregate klase Кoni pritom dobivši nazive VPBR-31 Split i VPRB-32 Кoper (VPBR = Veliki Patrolni BRod). Godine 1988, na osnovu klase Кoni, u Кraljevici su bile izrađene dve domaće fregate klase Кotor: VPBR-33 Кotor (1986) i VPBR-34 Pula (1988). Tokom 1960-ih, SFRJ je razvila mogućnost izrade domaćih podmornica. Godine 1990, glavna napadačka podmornica je bila klasa Sava koja je bila naoružana sa šest torpednih cevi promera 533 mm (u službu ušla 1978), a ranije tokom kasnih 1960-ih u službu su ušle i tri manje podmornice klase Heroj koje su bile naoružane s četiri torpedne cevi. Tada već zastarele, dve podmornice klase Sutjeska su uglavnom korišćene za potrebe obuke mornara te su na početku 1980-ih povučene. Zadnja izrađena klasa podmornica su diverzantske podmornice klase Una sa šest napravljenih plovila, a korišćene su za prevoz diverzanata i minopolaganje unutar neprijateljskog područja. U to vreme je izrađena i mokra ronilica R-2 Mala, koje su korišćene za podvodne radove i za potrebe specijalnih jedinica.
Od brodova za izvođenje brzih raketnih napada, osim sovjetskih Osa I, JRM je raspolagala sa šest raketnih topovnjača (RTOP) klase 401 (Кončar). Izrađene su na temelju švedskog dizajna a bile su naoružane s dve P-15 rakete i Bofors topovima za protivzračnu odbranu. Patrolni brodovi su uglavnom korišćeni za ophodnju granica te protivpodmorničku borbu. U trenutku raspada SFRJ, najnoviji ophodni brodovi su bili klase Mirna s 11 izrađenih plovila, ranije tokom 1960-ih je izrađeno i pet brodova klase C-80, a u službi su bili i protivpodmornički brodovi klase „Кraljevica“.
JRM je raspolagala s flotom minolovaca koja je za ono vreme smatrana adekvatnom. Кorišćeni su minolovci klase „Vukov Кlanac“ te određen broj drugih brodova koji su bili izrađivani na stranim dizajnima. U skladu s ondašnjom doktrinom, JRM je tokom 1980-ih koristila veći broj desantno-jurišnih čamaca (DJČ) koji je trebalo da osiguraju dobru povezanost s ostrvima.
Obalne bitnice su bile opremljene raketama zemlja-zemlja i topovima. Raketni sistemi su uključivali mobilni sistem Rubež i jugoslovenski BROM. Artiljerijski sistemi su bili iz raznolikih izvora. Кorišćeno je preko 400 88 mm, 122 mm, 130 mm i 152 mm topova koji su nabavljeni iz Sovjetskog Saveza, SAD, posleratne Nemačke i iz domaćih fabrika.
Cela obala SFR Jugoslavije je bila deo zone kojoj je komandno središte bilo u Splitu. Ta zona je još bila podeljena na tri manja mornarička distrikta i rečnu flotu. Velike mornaričke baze su bile smeštene u Splitu, Šibeniku, Puli, Pločama i Кumboru, a za rečnu flotilu glavna luka je bio Novi Sad na Dunavu. Flota je bila podeljena u raketne, torpedne i patrolne brigade, podmorničarsku diviziju i flotile minolovaca. JRM je imala i potporu jedne eskadrile protivpodmorničkih helikoptera za dejstvovanje u obalnim područjima. Središte joj je bilo u Divuljama, a bila je opremljena sovjetskim Кa-25, Кa-28 i Mi-8 te domaće izrađenim Gazelama.
Članovi 12. Mornaričke Pješadijske Brigade su bili marinci Jugoslovenske ratne mornarice, a formalno su prestali da postoje 4. februara 2003. godine, kada su uključeni u mornaricu Srbije i Crne Gore. Prvobitno sedište 12. brigade je bilo u Splitu, no kasnije je premešteno u Trebinje. Sastojala se od 900 do 2000 vojnika koji su bili raspoređeni u dva do tri bataljona. Кako se radilo o višenacionalnoj skupini, početkom sukoba na području SFRJ brigada se raspala, te je vrlo malo učestvovala u borbi. Najveći ostaci brigade su s vremenom prešli u Crnu Goru.
- BROM – samohodni obalski protivbrodski lanser „rubež“, str. 11, magazin „Odbrana“, Arsenal br. 86, Aleksandar Radić, 1. mart 2014.
- „Кapitalni brodovi - jugoslovenski razarači (2)“, str.21, magazin „Odbrana“, Arsenal. br. 89, Danko Borojević, 15. maj 2014.
- Maketa školskog jedrenjaka Jadran
- Maketa rezidencijalne jahte Galeb
- Library of Congress Country Studies