Kašubska rěc

	kaszëbsczi jãzëk; kašubska rěc
kraje	Pólska, Kanada
powědarje	50-200 tysacy
znamjenja a klasifikacija
klasifikacija	indoeuropske rěcy słowjańske rěcy pódwjacornosłowjańske rěcy lechiske rěcy kašubska rěc
pismiki	łatyńske
oficielny status
oficielna rěc	Pólska
	rěcne kody
ISO 639-2:	csb
ISO 639-3 (SIL):	csb
	Wikipedija
	Woglědaj k wikipediji csb.wikipedia.org!
	Kórta
	Turistiska kórta w kašubskej rěcy

Kašubska rěc (kaš. kaszëbsczi jãzëk) jo podwjacornosłowjańska rěc, wužywana ako regionalna rěc w Pólskej wót wušej 50 000 wužywarjow. Kašubska rěc jo jadnučki zawóstank słowjańskich pomorskich dialektow a słuša wóna k lechiskim rěcam z centralnej póddružyny, bliskej pisnej pólskej rěcy, z wliwami połobšćiny, nižonimšćiny a staropšušćiny^[1]. Kašubšćinu groni se teke w Kanaźe^[2].

Alfabet

Kašubski alfabet
a	ą	ã	b	c	d	e	é	ë	f	g	h	i	j	k	l	ł	m	n	ń	o	ò	ó	ô	p	r	s	t	u	ù	w	y	z	ż
A	Ą	Ã	B	C	D	E	É	Ë	F	G	H	I	J	K	L	Ł	M	N	Ń	O	Ò	Ó	Ô	P	R	S	T	U	Ù	W	Y	Z	Ż

W tym njewustupujuce w pólskej rěcy:

ã [an] (IPA ã) (tzw. a z blewiązką)
é [yj] (IPA e) (tzw. e ze sztriszkã)
ë [e/a] (IPA ə) (tzw. "szwa")
ò [łe] (IPA wɛ) (tzw. labializacëjô)
ô [o/e] (IPA œ/ɒ) (tzw. o z dakã)
ù [łu/łi] (IPA ɥi-wy).

Pismik u wšak so pśisamem kaž ü [u/i] wugranja.

Samske kaž w pólšćinje su:

ą (IPA õ)
ł (IPA w) (pśirownaj dolnoserbski ł)
ń (IPA ɲ) (= dolnoserbski ń)
w (IPA v}) (pśirownaj teke nimski w)
ż (IPA ʒ) (pśirownaj dolnoserbski ž)
cz (IPA ʧ) (pśirownaj dolnoserbski č)
dz (IPA dz)
dż (IPA ʤ)
rz (IPA ʒ)
sz (IPA ʃ) (pśirownaj dolnoserbski š)

Wósebnosći kašubskeje rěcy

Źělne zdźaržanje formy tart z prasłowjańskego tărt:

gard "město", pólski: gród (pśirownaj dolnoserbske grod)
parmiń, pólski: promień (pśirownaj dolnoserbske promje)

Změkcony konsonant pśez ar:

cwiardi, pólski: twardy, (pśirownaj górnoserbske twjerdy a dolnoserbske twardy)
czwiôrtk, pólski: czwartek (pśirownaj dolnoserbske stwórtk)

Póbrachowanje "pógibliwego" e:

pòrénk "ranje", pólski: poranek
kùńc, pólski: koniec (pśirownaj dolnoserbski kóńc)

Póbrachowanje změkcenjow konsonantow s,z,c,dz:

swiat, pólski: świat (pśirownaj dolnoserbske swět)
zëma, pólski: zima (pśirownaj dolnoserbske zyma, zymje)
zemia, pólski: ziemia (pśirownaj dolnoserbske zemja)

Pśikład (Wóścenas)

Òjcze nasz, jaczi jes w niebie,
niech sã swiãcy Twòje miono,
niech  przińdze Twòje królestwò,
niech mdze Twòja wòlô
jakno w niebie tak  téż na zemi.
Chleba najégò pòwszednégò dôj nóm dzysô
i òdpùscë  nóm naje winë,
jak i më òdpùszcziwómë naszim winowajcóm.
A nie  dopùscë na nas pòkùszeniô,
ale nas zbawi òde złégò. Amen.

Stawizny a pšawopis

W lěse 1850 kašubski slěźaŕ Florian Ceynowa jo zestajił słownik kašubsko-rusojski.

Na zachopjeńku kašubšćinu se pisało z pólskim alfabetom, pak njejo to dawało móžnosć derje wše zuki pśedstajiś. W lěśe 1850 Florian Ceynowa naraźił w swójich knigłach Xążeczka dlo Kaszebov wósobny kašubski alfabet, pón w lěśe 1866 pśidał do njogo 12 nowych pismikow, ako znate z českego alfabeta č abo š. Nowu wersiju kašubskego alfabeta naraźił w lěśe 1919 nimski slawist Friedrich Lorentz.

Ze slěźenim kašubskej rěcy zaběra se kašubistyka.

Někotare města a jsy

W slědujucych městnach w Pólskej se Kašubšćinu powěda:

Gdańsk (Gduńsk),
Gdynia (Gdiniô),
Wejherowo (Wejrowò),
Puck (Pùck),
Lębork (Lãbòrg),
Bytów (Bëtowò),
Kartuzy (Kartuzë),
Kościerzyna (Kòscérzna)
Chojnice (Chòjnice)
Żukowo (Żukòwò)

Mimo togo we wužyśu jo Kašubšćina mjazy pólskeju emigraciju w Kanaźe.

Pšawny status

Wót lěta 2005 kašubšćina jo pśipóznata w Pólskej ako regionalna rěc a se smějo ju wužywaś ako pśidatnu rěc w amtach w pomorskim wójwodstwje.

Wokoło 10.000 źiśi wuknjo kašubšćinu w šulach w Pólskej.^[3] Wót lěta 2005 jo móžne pisanje abitury w kašubskej rěcy.

Wobraze

Kašubska swójźba
Kašubska chórgoj
Dwójorěcnej tofli
alfabet wót Floriana Ceynowy z lěta 1850

Žrědła

↑ Gerald Stone, Cassubian [w:] Encyclopedia of the languages of Europe, Blackwell, Oxford 1998, ISBN 0-631-19286-7, b. 49-50, [1].
↑ https://web.archive.org/web/20160305052233/http://gazetagazeta.com/cgi-artman/exec/view.cgi?archive=150&num=24089
↑ http://www.kuratorium.gda.pl/index.php?c=347&d=6064

Wótkaze

Informacije wó kašubšćinje (w kašubšćinje - csb)
mjazynarodny bok za kašubskich studijach (csb, de, pl)
Kaszëbsczi Słowôrz - Słownik Kaszubski (Kašubski słownik)

Słowjańske rěcy

pódzajtšnosłowjańske rěcy:	Běłorušćina - Rusojšćina - Rusińšćina - Rutenšćina† - Stara pódzajtšnosłowjańšćina† - Stary Nowgorodski dialekt† - Ukrainšćina - Pódwjacornopolešćina
pódwjacornosłowjańske rěcy:	Češćina - Knaanšćina† - Pólšćina - Połobšćina† - Pomoranšćina (Kašubšćina, Słowińšćina†) - Serbšćina (Dolnoserbšćina - Górnoserbšćina - Pódzajtšnoserbske dialekty) - Słowakšćina
pódpołdnjowosłowjańske rěcy:	Bulgaršćina (Banatska Bulgaŕska rěc) - Bosnišćina - Chorwatšćina (Hradska rěc, Molizanska rěc) - Carnogóršćina - Serbišćina - Serbisko-chorwatska rěc - Makedońšćina - Słowjeńšćina (Prekmurska rěc, Rezijanska rěc) - Stara Cerkwinosłowjańšćina† - Cerkwinosłowjańšćina†
skonstruěrowane słowjańske rěcy:	Mjazysłowjańšćina - Slovio - Glagolica
fiktiwne słowjańske rěcy:	Lydnevi - Mrezisk - Seversk - Sevorian - Skuodian - Slavisk - Slaveni - Vozgian - Wenedyk
drugi:	Prasłowjańšćina†
	† wumarłe

[1] Gerald Stone, Cassubian [w:] Encyclopedia of the languages of Europe, Blackwell, Oxford 1998, ISBN 0-631-19286-7, b. 49-50, [1].

[2] ttps://web.archive.org/web/20160305052233/http://gazetagazeta.com/cgi-artman/exec/view.cgi?archive=150&num=24089

[3] ttp://www.kuratorium.gda.pl/index.php?c=347&d=6064

[1]

[2]

[3]