Małopłytkowość immunologiczna
 Wybroczyny na skórze związane z małopłytkowością | |
| Klasyfikacje | |
| ICD-10 |
D69 |
|---|---|
| DiseasesDB | |
| MedlinePlus | |
| MeSH | |
Małopłytkowość immunologiczna (dawniej nazywana idiopatyczną plamicą małopłytkową, samoistną plamicą małopłytkową, małopłytkowością samoistną, immunologiczną plamicą małopłytkową lub chorobą Werlhofa), ITP (od ang. idiopathic thrombocytopenic purpura), IT (od ang. idiopathic thrombocytopenia) – choroba autoimmunologiczna charakteryzująca się przyspieszonym niszczeniem w układzie siateczkowo-śródbłonkowym opłaszczonych przeciwciałami płytek krwi.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Chorobę jako pierwszy opisał Paul Gottlieb Werlhof (1699–1767) u dziesięcioletniej dziewczynki w 1735 roku. Werlhof nazwał chorobę morbus haemorrhagicus maculosus[1]. Termin morbus maculosis haemorrhagicus wprowadził Rudolph August Behrens (?-1747)[2].
Epidemiologia
[edytuj | edytuj kod]Chorują najczęściej dorośli w wieku 20–50 lat, kobiety do 4 razy częściej. ITP ulega samoistnej remisji u około 10% pacjentów[3].
Patogeneza
[edytuj | edytuj kod]W pierwotnej małopłytkowości immunologicznej powstają przeciwciała w klasie IgG, skierowane przeciwko glikoproteinom: IIb/IIIa, Ib/IX, Ia/IIa, V, IV i innym. Przeciwciała powstają głównie w śledzionie, a później także w szpiku kostnym. Opłaszczone przeciwciałami płytki krwi są fagocytowane przez makrofagi, przede wszystkim te w śledzionie. U około 40% pacjentów nie wykrywa się tych przeciwciał – do lizy płytek dochodzi przy udziale komórek CD3/CD8[4].
Objawy kliniczne i przebieg
[edytuj | edytuj kod]ITP objawia się:
- nawracającymi krwawieniami z nosa
- krwawieniami z dziąseł
- u kobiet obfitymi i przedłużającymi się krwawieniami miesięcznymi
- łatwo powstającymi wybroczynami na skórze
- skłonnością do siniaczenia się.
Występuje dodatni objaw Rumpla-Leedego podczas przeprowadzania testu opaskowego. Rzadziej dochodzi do krwawień do ośrodkowego układu nerwowego lub przewodu pokarmowego.
Przebieg choroby charakteryzuje się okresami remisji i tendencją do nawrotów. U 10% dorosłych pacjentów ITP ustępuje samoistnie. Przebieg przez długi czas może być bezobjawowy. Ponad 70% pacjentów pediatrycznych, niezależnie od leczenia, wchodzi w okres remisji w przeciągu 6 miesięcy[5][6][7].
U 50% noworodków matek chorych na ITP rozpoznaje się NAITP.
Odchylenia w badaniach dodatkowych
[edytuj | edytuj kod]- trombocytopenia zawsze poniżej 100 000/μl, niekiedy dochodzi do wartości poniżej 20 000/μl
- skrócony czas przeżycia płytek, płytki olbrzymie w rozmazie krwi
- brak zmian w pozostałych układach
- zwiększona ilość megakariocytów w mielogramie; hiperplazja układu erytrocytarnego w przypadkach znacznej utraty krwi
- nieprawidłowy czas krwawienia
- nieprawidłowy test zużycia protrombiny
- dodatni wynik badania MAIPA (monoclonal antibody-specific immobilization of platalet antigens).
Różnicowanie
[edytuj | edytuj kod]U 35-40% pacjentów stwierdza się koincydencję ITP i innej choroby, która może być związana lub niezwiązana z nią przyczynowo. Diagnostyka różnicowa ITP obejmuje następujące stany:
- niedokrwistość aplastyczna
- choroby rozrostowe układu krwiotwórczego
- AIDS
- wrodzone małopłytkowości
- inne choroby z autoimmunizacji (toczeń rumieniowaty, RZS, zapalenie tarczycy)
- małopłytkowości polekowe (po karbamazepinie, fenytoinie, sulfonamidach, kotrimoksazolu, chloramfenikolu)
Leczenie
[edytuj | edytuj kod]U pacjentów u których liczba płytek jest większa niż 30 000/μL i u których nie ma objawów skazy, leczenie nie jest wskazane. U pozostałych chorych lekiem pierwszego rzutu są glikokortykoidy, najczęściej prednizon lub deksametazon. U chorych opornych na to leczenie lub z przeciwwskazaniami do ich przewlekłego stosowania leczeniem z wyboru jest splenektomia[3].
Sterydoterapia
[edytuj | edytuj kod]Najczęściej podaje się prednizon w dawce 0,5–1 mg/kg masy ciała/dobę albo metyloprednizolon (30 mg/kg masy ciała/dobę). U około 80% pacjentów ilość płytek krwi ulega zwiększeniu, co pozwala na stopniowe zmniejszanie dawek sterydu. Leczenie można przerwać lub zmniejszyć dawkę prednizonu do 10–15 mg/kg masy ciała/dobę przy wartościach około 30 000/μl, niewskazane jest dalsze leczenie celem osiągnięcia jeszcze wyższej liczby płytek, o ile hemostaza jest zachowana. U pozostałych 20% liczba płytek nie ulega wzrostowi, co jest równoznaczne z rozpoznaniem oporności na kortykosteroidy.
IVIG
[edytuj | edytuj kod]Dożylne podanie preparatu immunoglobulin ludzkich.
Surowica anty-D
[edytuj | edytuj kod]Surowica anty-D podawana pacjentom Rh(D)+ z zachowaną śledzioną wywołuje niedokrwistość hemolityczną o niewielkim nasileniu, blokującą receptor Fc dla immunoglobulin na makrofagach. Dawka surowicy 75 μg/kg masy ciała powoduje w ciągu 24 godzin wzrost liczby płytek. Obecnie stosuje się immunoglobulinę anty-D w dawce 250 IU (50 mcg)/kg masy ciała, wyłącznie we wlewie dożylnym w ciągu kilku (2-8) minut. Jednorazowe podanie immunoglobuliny przynosi korzyść wyłącznie dorosłym pacjentom RhD - dodatnim i jest uważane za leczenie drugiego rzutu (po IVIG i steroidach)[8]
Danazol
[edytuj | edytuj kod]Danazol jest syntetycznym androgenem, który podawany w skojarzeniu z kortykosteroidami pozwala na zmniejszenie ich dawki i wywoływanych skutków ubocznych sterydoterapii[9]. Podawane dawki danazolu to 10 mg/kg masy ciała/dobę przez okres 4–6 miesięcy[3].
Immunosupresanty
[edytuj | edytuj kod]Mykofenolan mofetylu[10][11][12] i azatiopryna są bardzo skuteczne. Inne stosowane leki immunosupresyjne to cyklofosfamid i cyklosporyna. U niektórych pacjentów z powodzeniem zastosowano rituksymab (Mabthera, Roche: przeciwciało anty-CD20)[13][14]. W skrajnych przypadkach, wyjątkowo u dzieci, stosuje się winkrystynę[15][16].
Splenektomia
[edytuj | edytuj kod]Wskazaniem do usunięcia śledziony jest utrzymująca się przez 6–8 tygodni sterydoterapii trombocytopenia poniżej 30 000/μl. Zaleca się przeprowadzenie zabiegu metodą laparoskopową; istotne jest usunięcie śledzion dodatkowych (wariant anatomiczny, spotykany u 10-20% populacji). Przygotowanie do splenektomii obejmuje podaż dożylnego preparatu immunoglobulin (IVIG) albo surowicy anty-D 2 tygodnie przed splenektomią i szczepienie przeciwko bakteriom otoczkowym: pneumokokom, meningokokom i Haemophilus influenzae typu b.
Korzyści splenektomii to usunięcie głównego miejsca niszczenia płytek krwi, a także miejsca produkcji części przeciwciał je opłaszczających. Jest to najskuteczniejsza metoda leczenia ITP z 60-80% remisją choroby. Powikłania splenektomii to zakażenia, posocznica posplenektomijna a także zakrzepica żylna.
Metody eksperymentalne
[edytuj | edytuj kod]Zalicza się tu leczenie trombopoetyną, ligandami anty-CD40 (IDEC, Biogen) i autotransplantację komórek macierzystych szpiku. AMG 531 jest peptydem fuzyjnym stymulującym trombopoezę; pierwsze badania kliniczne sugerują, że może być skuteczny w leczeniu przewlekłej ITP[17]. Inny nowy lek mający znaleźć zastosowanie w leczeniu ITP to eltrombopag: wykazano, że zwiększa ilość płytek i zmniejsza krwawienie w zależności od dawki[18][19].
Leczenie ciężarnych
[edytuj | edytuj kod]Leczenie kobiet w ciąży powinno zostać włączone, gdy liczba płytek spada poniżej 10 000/μl lub obserwuje się objawy skazy krwotocznej. Stosuje się prednizon w dawkach 0,5–1 mg/kg. Leki immunosupresyjne są przeciwwskazane. W terapii można także stosować dożylne wlewy IgG. W przypadku braku poprawy po leczeniu farmakologicznym ewentualną splenektomię należy wykonać w II trymestrze ciąży. Docelową liczbą płytek, którą należy osiągnąć leczeniem jest 50 000/μl, ponieważ zabezpiecza ona poród drogami natury lub w razie konieczności cięcie cesarskie[20].
Klasyfikacja ICD10
[edytuj | edytuj kod]| kod ICD10 | nazwa choroby |
|---|---|
| ICD-10: D69 | Plamica i inne skazy krwotoczne |
| ICD-10: D69.0 | Plamica alergiczna |
| ICD-10: D69.1 | Jakościowe defekty płytek krwi |
| ICD-10: D69.2 | Inna plamica niemałopłytkowa |
| ICD-10: D69.3 | Idiopatyczna plamica małopłytkowa |
| ICD-10: D69.4 | Inna pierwotna małopłytkowość |
| ICD-10: D69.5 | Małopłytkowość wtórna |
| ICD-10: D69.6 | Małopłytkowość nieokreślona |
| ICD-10: D69.8 | Inne określone skazy krwotoczne |
| ICD-10: D69.9 | Skaza krwotoczna nieokreślona |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Werlhof P.G. Disquisitio medica et philologica de variolis et anthracibus, signis differentiis, medelis disserit etc. Hannoverae, sumt. haered. Nicolai Foersteri, 1735.
- ↑ Behrens R.A. Epistolica dissertatio altera pro spicilegio observationum de morbo maculoso haemorrhagico noxiis nonnulis persrcipta.
- ↑ a b c Andrzej Szczeklik (red.): Choroby wewnętrzne, tom II. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005, s. 1558-1561. ISBN 83-7430-069-8.
- ↑ Semple J.W., Freedman J. Increased antiplatelet T helper lymphocyte reactivity in patients with autoimmune thrombocytopenia. „Blood”. 78. 10, s. 2619-25, 1991. PMID: 1840468.
- ↑ Watts RG. Idiopathic thrombocytopenic purpura: a 10-year natural history study at the children’s hospital of alabama. „Clinical pediatrics”. 43. 8, s. 691-702, 2004. DOI: 10.1177/000992280404300802. PMID: 15494875.
- ↑ Treutiger I, Rajantie J, Zeller B, Henter JI, Elinder G, Rosthøj S. Does treatment of newly diagnosed idiopathic thrombocytopenic purpura reduce morbidity?. „Arch Dis Child”. 92. 8, s. 704-7, 2007. DOI: 10.1136/adc.2006.098442. PMID: 17460024.
- ↑ Ou CY, Hsieh KS, Chiou YH, Chang YH, Ger LP. A comparative study of initial use of intravenous immunoglobulin and prednisolone treatments in childhood idiopathic thrombocytopenic purpur. „Acta paediatrica Taiwanica = Taiwan er ke yi xue hui za zhi”. 47. 5, s. 226-31, 2006. PMID: 17352309.
- ↑ Leczenie małopłytkowości samoistnej Immunoglobuliną anty-RhD (ang.)
- ↑ Maloisel F., Andrès E., Zimmer J., Noel E., Zamfir A., Koumarianou A., Dufour P. Danazol therapy in patients with chronic idiopathic thrombocytopenic purpura: long-term results. „Am J Med”. 116. 9, s. 590-4, 2004. DOI: 10.1016/j.amjmed.2003.12.024. PMID: 15093754.
- ↑ Zhang W.G., Ji L., Cao X.M., Chen Y.X., He A.L., Liu J., Zhao W.H., Zou S.P. Mycophenolate mofetil as a treatment for refractory idiopathic thrombocytopenic purpura. „Acta Pharmacol Sin”. 26. 5, s. 598-602, 2005. DOI: 10.1111/j.1745-7254.2005.00088.x. PMID: 15842780.
- ↑ Kotb R., Pinganaud C., Trichet C., Lambotte O., Dreyfus M., Delfraissy J.F., Tchernia G., Goujard C. Efficacy of mycophenolate mofetil in adult refractory auto-immune cytopenias: a single center preliminary study.. „Eur J Haematol”. 75. 1, s. 60-4, 2005. DOI: 10.1111/j.1600-0609.2005.00437.x. PMID: 15946312.
- ↑ Hou M., Peng J., Shi Y., Zhang C., Qin P., Zhao C., Ji X., Wang X., Zhang M. Mycophenolate mofetil (MMF) for the treatment of steroid-resistant idiopathic thrombocytopenic purpura.. „Eur J Haematol”. 70. 6, s. 353-7, 2003. PMID: 12756016.
- ↑ Braendstrup P., Bjerrum OW., Nielsen OJ., Jensen BA., Clausen NT., Hansen PB., Andersen I., Schmidt K., Andersen TM., Peterslund NA., Birgens HS., Plesner T., Pedersen BB., Hasselbalch HC. Rituximab chimeric anti-CD20 monoclonal antibody treatment for adult refractory idiopathic thrombocytopenic purpura.. „American journal of hematology”. 4 (78), s. 275–80, kwiecień 2005. DOI: 10.1002/ajh.20276. PMID: 15795920.
- ↑ Patel V., Mihatov N., Cooper N., Stasi R., Cunningham-Rundles S., Bussel J.B,Long-term responses seen with rituximab in patients with ITP, Community Oncology Vol. 4 No. 2, February 2007:107 PDF PDF
- ↑ Sikorska A., Słomkowski M., Marlanka K., Konopka L., Górski T.. The use of vinca alkaloids in adult patients with refractory chronic idiopathic thrombocytopenia. „Clin Lab Haematol”. 26. 6, s. 407-11, 2004. DOI: 10.1111/j.1365-2257.2004.00643.x. PMID: 15595999.
- ↑ Shvidel L., Sigler E., Shtalrid M., Berrebi A. Vincristine-loaded platelet infusion for treatment of refractory autoimmune hemolytic anemia and chronic immune thrombocytopenia: rethinking old cures. „Am J Hematol”. 81. 6, s. 423-5, 2006. DOI: 10.1002/ajh.20632. PMID: 16680744.
- ↑ Bussel J.B., Kuter D.J., George J.N., et al. AMG 531, a thrombopoiesis-stimulating protein, for chronic ITP. „N Engl J Med”. 355. 16, s. 1672–81, 2006. DOI: 10.1056/NEJMoa054626. PMID: 17050891.
- ↑ Bussel J.B., Cheng G., Saleh M.N., Psaila B., Kovaleva L., Meddeb B., Kloczko J., Hassani H., Mayer B., Stone N.L., Arning M., Provan D., Jenkins J.M. Eltrombopag for the treatment of chronic idiopathic thrombocytopenic purpura. „N Engl J Med”. 357. 22, s. 2237-47, 2007. DOI: 10.1056/NEJMoa073275. PMID: 18046028.
- ↑ Zimmer J., Hentges F., Andrès E. Eltrombopag in thrombocytopenia. „N Engl J Med”. 358. 10, s. 1072; author reply 1072-3, 2008. PMID: 18326076.
- ↑ Kazimierz Kuliczkowski, Maria Podolak-Dawidziak: Hematologia : skrypt. Wrocław: Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, 2007. ISBN 978-83-7055-095-0.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- "Choroby wewnętrzne : kompendium medycyny praktycznej" pod red. Andrzeja Szczeklika i Piotra Gajewskiego, Kraków, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2011, Wydanie 3, str. 819, ISBN 978-83-7430-298-2
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Michael A Silverman: Idiopathic Thrombocytopenic Purpura. eMedicine.
- Werlhof's disease w bazie Who Named It (ang.)
