María Antonetta

Drottning Frakklands Habsburg-Lothringen-ætt
Marie Antoinette
Ríkisár	10. maí 1774 – 21. september 1792
Skírnarnafn	Maria Antonia Josepha Johanna von Habsburg-Lothringen
Fædd	2. nóvember 1755
	Vín, Heilaga rómverska ríkinu
Dáin	16. október 1793 (37 ára)
	París, Frakklandi
Gröf	Basilique royale de Saint-Denis, París
Undirskrift
Konungsfjölskyldan
Faðir	Frans 1.
Móðir	María Teresa af Austurríki
Konungur	Loðvík 16.
Börn	María Teresa, Loðvík Jósef, Loðvík Karl, Soffía

María Antonía Jósefa Jóhanna von Habsburg-Lothringen, (2. nóvember 1755 – 16. október 1793) betur þekkt í heimssögunni sem Marie Antoinette, var drottning Frakklands frá 10. maí 1774 til 21. september 1792. Fædd sem hertogaynja Austurríkis og varð síðar drottning Frakklands og Navarre. Hún var dóttir hins heilaga rómanska keisara Frans I og Maríu Teresu af Austurríki. Hún var gift Loðvíki XVI, Frakklandskonungi og var móðir „týnda“ ríkisarfans Loðvíks XVII. Hún er helst þekkt fyrir að vera hin léttúðuga drottning sem eyddi miklu fé í skemmtanir og fjárhættuspil og fyrir að hafa sagt: „Gefum þeim kökur“ sem hún gerði reyndar ekki. Dauðadagi hennar er einnig vel þekktur en hún var hálshöggvin með fallöxinni í frönsku byltingunni eftir að hafa verið dæmd fyrir landráð og fleiri glæpi.

Barnæska

María Antonía fæddist í Hofburg-höllinni í Vín. Hún var næstyngst af sextán börnum og ellefta dóttir foreldra sinna, Frans I keisara og Maríu Teresu keisaraynju. Hún var nefnd María til heiðurs Maríu mey, eins og allar systur hennar, Antonía til heiðurs dýrlingnum Antoni af Padúu, Jósefa til heiðurs eldri bróður sínum og Jóhanna til heiðurs dýrlingnum Jóhannesi guðspjallamanni. Við fæðingu var henni lýst sem lítilli en heilbrigðri hertogaynju.

Ung hitti María Antonía tónskáldið Wolfgang Amadeus Mozart, þegar hann hélt tónleika fyrir fjölskyldu hennar. Þegar hann var spurður um hvað hann vildi að launum, á hinn ungi Mozart að hafa sagt „hönd dóttur þinnar“.

María giftist krónprinsi Frakklands

Systur Maríu voru snemma giftar háttsettum mönnum í Evrópu. Maria Christina, hertogaynja af Teschen giftist Alberti, prinsinum af Saxlandi. Maria Amila var gift prinsinum af Parma og Maria Carolina var gift Ferdinand IV, konungnum af Napólí. Árið 1748 var sáttmáli undirriitaður í Aix-la-Chapelle í þeirri von að binda mætti enda á rúmlega aldarlangt stríð á milli Austurríkis og Frakklands. Til að halda friðinn var því komið í kring að Loðvík Ágúst, sonarsonur og erfingi Loðvíks XV Frakklandskonungs, kvæntist einni af dætrum Mariu Theresu. Þar sem eldri systur hennar létust þegar bólusóttarfaraldur gekk yfir árið 1767 var María Antonía ein eftir sem möguleg brúður. Eftir langar samningaviðræður bað Loðvík XV um hönd Maríu til handa sonarsyni sínum árið 1769. Þegar ljóst var að María Antonía yrði gift ríkisarfa Frakklands komst móðir hennar að því að dóttir hennar var bæði léleg í þýsku og frönsku og kunni yfirleitt ekki mikið. Því voru kallaðir til kennarar til að kenna Maríu og var sérstaklega lögð áhersla á franska siði og tungu.

Þann 19 apríl 1770 var María gift Loðvík Ágústi í Ágústusarkirkju í Vín og var Ferdinand bróðir hennar staðgengill krónprinsins. Við brúðkaupið fékk María titilinn Marie Antoinette, krónprinsessa Frakklands. Tveimur dögum eftir brúðkaupið hélt María frá Vínarborg til Frakklands.

Hinn 7. maí var María Antoinette afhent Frakklandi með mikilli viðhöfn og átti afhending hennar að tákna að tengsl hennar við Austurríki og fjölskyldu hennar væru að fullu slitin. Var reist sérstök timburhöll á óbyggðu sandeyjunni Kehl í Rín, á milli Frakklands og Þýskalands, fyrir þennan hátíðlega viðburð. Vissu tvö herbergi hallarinnar að Þýskalandi og þangað átti María Antoinette að ganga sem hertogadóttir, en tvö vissu að Frakklandi og þaðan átti hún að ganga sem krónprinsessa Frakklands. Hirðsiðir kröfðust þess að hún skildi eftir allar eigur sínar og var hún því afklædd og færð í franskar flíkur. Hún þurfti að kveðja föruneyti sitt og þegar hún gekk inn í herbergið þar sem hið franska föruneyti hennar beið féll hún kjökrandi í fang hinnar nýju hirðdömu sinnar, de Noailles greifafrúar.

María hélt inn í Frakkland og fékk konunglegar móttökur í Strassborg þar sem bæjarbúar voru samankomnir til að fagna komu krónprinsessunnar. Þaðan hélt föruneyti hennar til Compiegne-skógarins en 14. maí var konungsfjölskyldan þangað komin til þess að taka á móti nýjasta fjölskyldumeðlimnum. Konungurinn Loðvík XV tók fyrstur á móti Maríu Antoinette og kynnti hana svo fyrir tilvonandi manni hennar, Loðvík Ágúst, sem var klunnalegur og áhugalaus og kyssti hana laust á kinnina eins og til hans var ætlast.

Annað og hið raunverulega brúðkaup var haldið í Versölum 16. maí. Hjónin voru gefin saman í bænahúsi Louis XV af erkibiskupnum í Reims. Rétt fyrir brúðkaupið voru Maríu gefin heil ósköp af skarti. Í safninu var meðal annars demantshálsfesti sem hafði tilheyrt Önnu af Austurríki og hlutir sem höfðu tilheyrt Maríu, drottningu Skota, og Katrínu af Medici. María fékk einnig persónulega gjöf frá Loðvíki XV. Aðeins aðalsmönnum var leyft að vera viðstaddir athöfnina en almúganum var leyft að taka þátt í hátíðarhöldunum sem á eftir fylgdu. Mikill mannfjöldi var samankominn til að upplifa flugeldasýninguna sem átti að verða sú skrautlegasta sem hafði sést við konungshirð. Er leið á daginn fór veðrið að versna og varð svo mikið steypiregn að mannfjöldinn þurfti að frá að hverfa og leita sér skjóls. Inni hélt þó brúðkaupsveislan áfram og höfðu sex þúsund aðalsmenn náð sér í aðgangsmiða til að fá að horfa á konungsfjölskylduna snæða brúðkaupsmálsverðinn. Að málsverðinum loknum var nýgiftu hjónunum fylgt til herbergis síns þar sem hirðin fylgdi þeim til sængur og erkibiskupinn af Reims blessaði rúm þeirra og skvetti yfir það vígðu vatni. Að því búnu voru María Antoinette og Loðvík Ágúst skilin eftir ein og meiningin var sú að þau myndu um nóttina innsigla hjónaband sitt.

Lífið sem krónprinsessa

María Antoinette nærðist á því að hafa fólk í kringum sig og átti marga vini og vinkonur. Hún hafði unun af því að dansa og leika og eyddi miklum peningum í fjárhættuspil. Hins vegar sinnti hún ekki skyldum sínum sem krónprinsessa, þar sem henni þótti það ekkert skemmtilegt og þegar hún varð drottning reyndi hún því að eyða sem mestum tíma í einkahúsi sínu, Petit Trianon, sem maður hennar hafði gefið henni. Þessi framkoma hennar gerði það að verkum að aðalsmenn og aðrir sem komu til hallarinnar urðu móðgaðir þar sem hún virti þá ekki viðlits og fóru þeir því að búa til sögur um hana. Fljótt varð hún alræmd sem svikakvendi sem gerði ekki annað en að tæla menn og konur, eyddi ríkispeningum og væri austurrískur njósnari. Þetta leiddi til mikilla óvinsælda hennar sem áttu aðeins eftir að aukast með árunum.

María Antoinette verður drottning

Hinn 10. maí 1774 lést Loðvík XV. Var þá Loðvík Ágúst krýndur Loðvík XVI, konungur Frakklands. Krýningin fór fram 11. júní og varð María Antoinette drottning Frakkalands. Þá var hjónaband þeirra enn óinnsiglað. Marie Terese hafði miklar áhyggjur og sendi Maríu Antoinette í sífellu bréf þar sem hún reyndi að ráðleggja dóttur sinni hvernig hún ætti að fá mann sinn til að elskast við sig. Öll hirðin vissi að hjónin höfðu aldrei átt holdlegt samneyti og yrði hjónaband ekki innsiglað gat það haft þær afleiðingar að því yrði rift. Mannorð þeirra beggja beið mikinn hnekki við þetta og fannst Maríu Antoinette erfitt að lifa við smánina. Talið er að getuleysi Loðvíks XVI hafi stafað af líkamlegum galla sem hægt var að laga með smávægilegri aðgerð. Lengi var reynt að fá hann til að fara í aðgerðina, en talið er að þegar bróðir Maríu Antoinette, Jósef II, kom í heimsókn árið 1777, hafi hann náð að tala Loðvík XVI til, svo að skömmu eftir heimsókn hans var hjónabandið loks innsiglað.

Móðurhlutverkið

Marie Antoinette ásamt eftirlifandi börnum sínum árið 1787.

Ári seinna fréttist að drottningin væri loksins barnshafandi, eftir sjö ára hjónaband. Fæddist þeim hjónunum dóttir hinn 19. desember 1778 og var hún nefnd Marie Thérèse Charlotte. Drottningin eignaðist svo krónprinsinn Louis Joseph Xavier François 22. október 1781 og varð þá mikill fögnuður í Frakklandi enda erfðaprinsinn langþráði loksins fæddur. Mun konungurinn hafa sagt við Maríu Antoinette: „Frú, þér hafið uppfyllt óskir vorar og Frakklands, þér eruð móðir ríkisarfans.“ Þau eignuðust tvö börn til, Louis Charles, sem var kallaður Loðvík XVII eftir lát föður síns, fæddist 27. mars 1785. María Antoinette varð fljótt þunguð á ný og hafði miklar áhyggjur af að það gæti haft áhrif á heilsu fyrra barnsins. Yngsta dóttir þeirra, Sophie Hélène Beatrix, fæddist 9. júlí 1786, nokkrum vikum fyrir tímann. Hún lést skömmu fyrir fyrsta afmælisdaginn sinn. Stuttu eftir lát Sophie var Maríu Antoinette sagt að elsti sonur hennar væri með banvænan lungnasjúkdóm. Drengurinn var sífellt veikur þar til hann lést. Yngri sonur konungshjónanna, Louis Charles, varð þar með ríkisarfi.

Upphaf frönsku byltingarinnar

Franska ríkið skuldaði verulegar upphæðir, að mestum hluta vegna stríðsins í Norður-Ameríku en einnig vegna lélegrar skattheimtu. Loðvík XVI kallaði saman aðalsmannasamkunduna til að finna lausn á fjárhagsvanda ríkisins en þar sem aðalsmennirnir treystu sér ekki til að taka þær ákvarðanir sem þurfti kröfðust þeir þess að stéttaþingið yrði kallað saman. Það hafði síðast verið kallað saman 1614. Konungurinn samþykkti þetta og stéttaþingið kom saman 5. maí 1789. Illa gekk að samræma óskir allra og þegar ríkisarfinn Louis Joseph lést hinn 4. júní, aðeins sjö ára gamall, eftir löng veikindi, drógu konungshjónin sig í hlé syrgjandi enda hafði drengurinn verið mikið yndi foreldra sinna.

Hinn 14. júlí réðust Parísarbúar á Bastilluna til að verða sér úti um vopn og er sá atburður talinn vera dagurinn sem Frakkar „vöknuðu“. Bastilludagurinn varð síðar þjóðhátíðardagur Frakka. Árásin á Bastilluna er af mörgum talin hafa markað upphaf frönsku byltingarinnar, sem átti eftir að leiða til endaloka konungsveldisins eins og það þekktist þá.

Hinn 5. október lögðu konur í París af stað til Versala til að mótmæla skorti á brauði, í göngu sem gjarnan er kölluð brauðgangan eða kvennagangan til Versala. Orðrómur gekk um að konungsfjölskyldan væri að hamstra korn, og því héldu reiðar og æstar konur af stað í átt til Versala. Jafnt og þétt bættist í hópinn og ekki eingöngu konur. María Antoinette er sögð hafa sagt: „Gefum þeim kökur“ er hún heyrði af brauðgöngunni. Það mun þó vera tilbúningur og ekki hafa gerst í raun og veru.

Múgurinn réðst inn í höllina og krafðist þess að fá konungshjónin framseld. Það náðist að halda aftur af múginum en hann krafðist þess að konungurinn sýndi sig á svölum Versalahallar. Þegar hann hafði gert það var þess krafist að drottningin sýndi sig og þegar hún gerði það uppskar hún mikil fagnaðarlæti. Múgurinn var þó ekki sáttur og var þess krafist að konungsfjölskyldan færi til Parísar. Þegar Loðvíki XVI og María Antoinette varð ljóst að lýðnum yrði ekki aftrað ákváðu þau að fara með fólkinu til Parísar. Á leiðinni ríkti mikil sigurgleði meðal fólksins sem söng: „Við komum með þau, bakarann, bakararakonuna og litla bakaradrenginn. Nú sveltum við ekki lengur“. Þau fluttu í Tuileries-höllina þar sem þeim leið eins og föngum, enda voru þau sífellt grunuð um að hyggja á flótta og var því ekki leyft að fara ferða sinna að vild. Eftir misheppnuða flóttatilraun til Varennes 20.-21. júní 1791 fékkst staðfesting á að konungshjónin styddu ekki byltinguna og hinn 10. ágúst réðust Parísarbúar á Tuileries-höllina. Konungsfjölskyldan náði að forða sér í þinghúsið, en við það að missa höllina var talið að konungsveldið í Frakklandi væri endanlega fallið. Í þinghúsinu þurfti fjölskyldan að sitja undir löngum fundi þar sem ákveðið var hvað skyldi gert við þau, en að lokum var ákveðið að færa þau í Temple, þar sem þau yrðu höfð í haldi.

Endalokin nálgast

Á síðustu árum Maríu Antoinette breyttist hún úr léttúðugu prinsessunni, sem þráði ekkert annað en að vera ánægð og að skemmta sjálfri sér, í tignarlega konu sem sýndi mikið hugrekki á erfiðustu stundum lífs síns. Hún gekk hnarreist til móts við fallöxina og hélt reisn sinni til hinstu stundar. Í einu bréfa sinna skrifaði hún: „Í ógæfunni þekkir maður sjálfan sig“ og það lýsir vel breytingunum sem á henni urðu.

Loðvík XVI var sóttur til saka fyrir landráð 11. desember og lét lífið í fallöxinni hinn 21. janúar 1793, þá kallaður „Loðvík Kapet“. María Antoinette, sem fékk við dauða hans titilinn, „ekkjan Kapet“, fékk ekki neinar fréttir um örlög manns síns, en inn um gluggann heyrði hún fagnaðarlætin þegar hann hafði verið líflátinn.

Mynd af aftöku Marie Antoinette þann 16. október 1793. Hér sést böðullinn Sanson sýna múgnum höfuð drottningarinnar.

Sonur Maríu, ríkisarfinn Louis Charles, var tekinn frá henni hinn 3. júlí 1793 og settur í fóstur hjá skósmiðnum Símoni. María Antoinette ætlaði ekki að sleppa honum en þegar verðirnir hótuðu að drepa dóttur hennar, Marie Thérèse, ákvað hún að berjast ekki á móti. Sonur hennar, sem var nefndur Loðvík XVII af konungsinnum eftir dauða föður hans, lést í Temple árið 1795 og var grafinn í fjöldagröf en sumir héldu því fram að honum hefði verið smyglað úr landi. Seinna áttu eftir að koma fram menn sem þóttust vera Loðvík XVII.

Hinn 1. ágúst 1793 var María send í Conciergerie-fangelsið en það var þekkt sem endastöðin áður en fólk var leitt á höggstokkinn. María Antoinette fékk ósanngjörn réttarhöld eins og svo margir aðrir sem voru dæmdir af byltingardómstólnum og flestar þær sakir sem hún var dæmd fyrir voru ósannar. Þar á meðal átti hún að hafa kennt syni sínum, Louis Charles, sjálfsfróun og látið hann sofa á milli sín og mágkonu sinnar, Elísabetar prinsessu. Prinsinn bar sjálfur vitni gegn móður sinni. Hún var einnig sögð hafa sent miklar fjárhæðir til bróður síns í Austurríki og skipulagt kynsvall í Versölum.

María Antoinette var sek um að reyna að flýja land og hún reyndi að skipuleggja flótta þegar hún var í haldi. Af þeim sökum þótti ekki öruggt að þyrma henni.

María Antoinette var send á höggstokkinn 16. október 1793 og lögð í ómerkta gröf. Lík hennar fannst þó, líklega af því að kalki var stráð yfir konungsfólk, og var hún grafin í St. Denis dómkirkjunni árið 1815.