Pompeu Fabra

Pompeu Fabra
(1917) Irudi gehiago
Kataluniako Generalitateko kontseilaria 1945eko irailaren 14a - 1948ko urtarrilaren 22a Catalan Union of Sport Federations (en) lehendakari 1933 - 1936 Autonomous University of Barcelona (1933–1939) (en) errektore 1933 - 1930(e)ko hamarkada Catalan Federation of Tennis (en) lehendakari 1930(e)ko hamarkada - 1933 president of PEN català (en) 1927 - 1928 ← Magín Morera (en) - Carles Riba → president of PEN català (en) 1923 - 1924 ← Josep Maria López-Picó (en) - Magín Morera (en) → 6. Institut d'Estudis Catalansen lehendakaria 1917 - 1939 ← Josep Maria Bofill i Pichot (en) - Pere Coromines →
Bizitza
Jaiotza	La Salut eta Gràcia, 1868ko otsailaren 20a
Herrialdea	Katalunia
Bizilekua	Prada de Conflent Bartzelona Badalona
Heriotza	Prada de Conflent, 1948ko abenduaren 25a (80 urte)
Hobiratze lekua	Prades Cemetery (en)
Familia
Aita	Josep Fabra i Roca
Ezkontidea(k)	Dolors Mestre i Climent (en)  (1902ko irailaren 5a -  1948)
Seme-alabak	ikusi Carola Fabra i Mestre (en) Q59324340 Dolors Fabra i Mestre (en)
Familia	ikusi Francesc d'Assís Galí i Fabra (iloba) Elisabeth Galí i Camprubí (en) (grandniece (en) )
Hezkuntza
Hizkuntzak	katalana frantsesa gaztelania ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	hizkuntzalaria, filologoa, ingeniaria, unibertsitateko irakaslea, idazlea, kimikaria, tenislaria eta erromanista
Tenis
Parte-hartzailea Manifesto for the Conservation of the Catalan Race (en)
Enplegatzailea(k)	Bartzelonako Diputazioa  (1925 - Institut del Teatre (en)  (1927 - Bartzelonako Unibertsitatea  (1932 -
Lan nabarmenak	ikusi Diccionari General de la Llengua Catalana (en) Normes ortogràfiques
Jasotako sariak	ikusi doctor honoris causa from the University of Toulouse
Kidetza	Q20108591 Katalan Ikaskuntzaren Institutuko Filologia Saila Centre Excursionista de Catalunya

Pompeu Fabra i Poch (1868ko otsailaren 20a - 1948ko abenduaren 25a) ingeniaria izan zen. Katalanaren gaur egungo araudia ezarri edo finkatu zuen.

1990etik aurrera, Bartzelonan haren izena daraman Pompeu Fabra Unibertsitatea dago.

Haurtzaroa

1868an antzinako Vila de Gràcia edo Gracia udalerriko La Salut auzoan jaio zen eta bere haurtzaroa leku horretan igaro. Garai hartan, gaur egun ez bezala, Gracia ez zen Bartzelona hiriko auzune bat, bizitasun handiz beteriko udalerria baizik. Pompeu Fabrak hamabi anai-arrebaren gazteena izan zen; halere, haietako hamar hil eta bera eta beste bi arreba geratu ziren. Bost urte zituela, Errepublika aldarrikatu zen, eta aita errepublikarra zuenez, udalerriko alkate hautatu zuten.

Hasiera oparoa eta eztabaidak

Pompeu Fabra, "Katalanaren Aita"

Fabrak ingenieritza ikasketak hasi zituen, baina pixkanaka bere kabuz ikasiz joan zen filologia ikasketekin batera txandakatu zituen. 1891an L'Avenç argitaletxeak gaztelaniaz idatzitako bere Ensayo de gramática de catalán moderno ("Kataluniar gramatika modernoaren saiakera") idazlana argitaratu zion: hor, lehendabiziko aldiz eta metodologia zientifiko baten bidez, hizkuntza mintzatua transkipzio fonetiko zehatz batekin deskribatu zuen. Joaquim Casas Carbó eta Jaume Massó i Torrentsekin batera, Fabrak L'Avenç aldizkarian bigarren kanpainia linguistikoari ekin zion. Hori hizkuntzaren sistematizazio zientifikoaren lehendabiziko saiakera izan zen: saiakera horrek ika-mika eta eztabaida ugari piztu zituen eta etorkizuneko normalizazioaren zertzelada osatuko zuen.

1902an Fabrak Bilboko Ingeniaritza Eskolan kimika katedrarako oposizioa irabazi eta 1912 arte, Euskal Herriko hiri horretan bizi izan zen. Bere herrialdetik kanpo egon zen denboraldi horretan zehar filologia inguruko bere jardunean buru-belarri ibili zen.

1906ean I Congrés Internacional de la Llengua Catalana ( Lehen Kataluniar Hizkuntzako Nazioarteko Biltzarrean ) Qüestions d'ortografia catalana (Kataluniar ortografiako auziak) gaiarekin partehartu zuen. Haren entzute eta prestigio intelektuala asko indartu zenez, Kataluniako Mankomunitateko Prat de la Riba presidenteak hizkuntz normalizazioa zuzentzeko deitu zion. Euskal Herriko egonaldiaren ondoren, Kataluniara itzuli zen: Kataluniar Ikaskuntza Institutua edo Institut d'Estudis Catalans erakundeko Filologia Saileko sortzailea izan zen eta Estudis Universitaris Catalans katedra (Kataluniar Ikaskuntza Unibertsitarioak) katedra bereganatu. 1912an Gramática de la lengua catalana (Kataluniar hizkuntzaren gramatika) argitaratu zuen; handik urtebetera, Normes ortogràfiques (Arau Ortografiak, 1913) lana kaleratu zuen: arautegi berri horrek berehalako aldeko zaletu sutsuak nahiz aurkari porrokatuak sortu zituen.

Fabrak defendaturiko ortografiaren oinarrizko puntuetako bi dialektoen ahoskera eta hitzen esanahia edo etimologia izan ziren.

1917an argitaratutako Diccionari Ortogràfic (Hiztegi Ortografikoa) lanak Normes ortogràfiques osatu zituen.

Pompeu Fabraren hilobia, Pradan (Ipar Katalunia)

Maisutasun eraginkorra

Alibèrt eta Fabra Montjuic-en (1930).

1918ko Kataluniar Gramatikaren argitarapenarekin (ofizialtzat onartua) denboraldi berri bati hasiera eman zitzaion: 1932an, kataluniar hiztegi orokorraren argitarapenarekin denboraldi honen gailurrera iritsi zen. Kataluniar gramatikaren ikastaro ertaina idazlana ere urte berekoa da, ikastetxeetan erabiltzeko sortu zen eta 1968an kataluniar gramatikarako sarrera izenpean berrargitaratu. 1924an Converses filològiques (Solasaldi Filologikoak) idazlana idatzi zuen, betiere bere gogoeta linguistikoak zabaltzeko asmoz. Hizkuntzari buruzko ohiko zalantzak konpondu nahian idatzitako artikulu laburrak dira.

Pompeu Fabra, Begoñan eta Bilbon (1902-1912)

Katalanaren eredu estandarra sortu zuen Pompeu Fabrak urte batzuetan bizi izan zen Begoñako errepublikan XX. mendeko hasieran. 1902an, Bilboko Ingeniaritza Eskolako kimika-katedra irabazi zuen, oposizio bidez. 1902ko irailaren 5ean Sarrian ezkondu zen Dolors Mestrerekin, ikasturtea hasi baino lehentxeago. Bikotea Begoña eta Bilbora joan zen bizitzera hamar urtean, eta Bilbon hiru alaba izan zituzten: Carola (1904-1998), Teresa (1908-1948) eta Dolores (1912-1993). Nahiz eta Kataluniatik urrundu zen, urte haietan filologiarako dedikazioa areagotu egin zuen. 1912an, Bilboko Unibertsitateko katedra lortu ondoren, lanpostua utzi eta Kataluniara itzultzea erabaki zuen. Fabratarrak ez ziren Bartzelonan kokatu, Badalonan baizik, alaba Teresagatik, osasun ahula baitzuen, eta medikuek itsasoko bainu ugari gomendatu zizkioten. Badalona itsasotik gertu egotea, baita unibertsitatera eta Institut d'Estudis Catalans-eko lantokira joateko komunikazio ona izatea ere aukera ederrak ziren. Gainera, Begoñan bizi izan zenetik, Fabrari hiri txikiagoetan bizitzea gustatzen zitzaion, hiriburuetako aglomerazio handietatik urrun.

Santutxuko Orue etxean bizi izan zen (1912)

Kanpo estekak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Pompeu Fabra

• (Katalanez) (Ingelesez) l’Enciclopèdia. Kataluniar Entziklopedia. Ingelerazko bertsioa.
• (Katalanez) Albert Plák idatzitako Pompeu Fabraren biografia.
• (Katalanez) Pompeu Fabraren solasaldi filologiko sorta.

• Datuak: Q379785
• Multimedia: Pompeu Fabra / Q379785