Psychische aandoening
Een psychische aandoening (ook wel geestesziekte of psychiatrische stoornis) is een aandoening die wordt gekenmerkt door afwijkende ervaringen en gedrag. Psychische aandoeningen worden onder andere vastgesteld aan de hand van gedragsobservaties. Ernstige psychische aandoeningen (EPA) vormen een aparte deelcategorie.
Omschrijving
[bewerken | brontekst bewerken]Psychische aandoeningen worden beschreven in de medische literatuur. Er zijn internationaal twee standaarden in gebruik: de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM, letterlijk diagnostisch en statistisch handboek van psychische stoornissen) en de International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (ICD, letterlijk internationaal statistische classificatie van ziektes en gerelateerde gezondheidsproblemen).
Voor beide standaarden werden toegepast kwam er spraakverwarring voor in de literatuur over psychische aandoeningen. Termen als 'depressie' en 'psychose' werden door verschillende auteurs verschillend opgevat en gebruikt. In de standaarden werd van verschillende stoornissen en syndromen omschreven welke symptomen er bij voorkwamen. Deze handboeken berusten op een ruime medische consensus en bepalen wanneer gedrag en beleving dermate afwijkend zijn dat men kan spreken van een psychische aandoening, en in welke categorie.
DSM
[bewerken | brontekst bewerken]De DSM is een Amerikaans classificatiesysteem voor psychische aandoeningen, uitgegeven en opgesteld door de American Psychiatric Association. Het boek dient in Nederland, Australië, Nieuw-Zeeland en Noord-Amerika als de standaard in de psychiatrische diagnostiek.[1] Het handboek omvat een classificatiesysteem van psychische afwijkingen met telkens een definitie, diagnostische criteria en differentiële diagnose van de beschreven groep psychische afwijkingen.
De actuele versie van de DSM is de DSM-5-TR (maart 2022,[2] Nederlandse vertaling november 2022[3]). Het is de revisie van de DSM-5 (mei 2013, Nederlandse vertaling april 2014),[4] die in Nederland sinds 2017 leidend is bij het bepalen van de verzekerde zorg in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ).[5][6]
In de DSM-5 zijn enkele grote veranderingen doorgevoerd ten opzichte van eerdere edities. Zo vallen alle vormen van autisme uit vorige edities vanaf DSM-5 onder de naam autismespectrumstoornis en staan leerstoornissen in deze editie samen onder één noemer. Nieuw zijn onder andere stoornissen als gokverslaving en eetbuistoornis.[7] Ook verdween het assenstelsel waarlangs de verschillende diagnoses in DSM-IV werden gerubriceerd[8] en zijn diagnoses die eindigden op 'niet anderszins omschreven' (NAO, in het Engels not otherwise specified, NOS) vervallen.
ICD
[bewerken | brontekst bewerken]In alle andere landen wordt de ICD gebruikt, het internationale handboek van de Wereldgezondheidsorganisatie.[9] Hierin staan psychische aandoeningen beschreven en ook alle andere bekende ziekten. De actuele versie van de ICD is de ICD-11, formeel van kracht sinds 1 januari 2022,[10] al gaf de WHO toe dat waarschijnlijk niet veel landen deze datum zouden halen.[11]
Wijzigingen in de ICD-11 ten opzichte van de voorganger, de ICD-10, zijn onder andere de toevoeging van de eetbuistoornis ('binge eating disorder'; ICD-11:6B82), de selectieve eetstoornis (ICD11:6B83), de stoornis van de lichaamsbeleving ('body dysmorphic disorder', ICD-11: 6B21), dermatillomanie ('excoriation disorder', ICD-11: 6B25.1), verzamelstoornis ('hoarding disorder', ICD-11: 6B24), periodieke explosieve stoornis ('intermittent explosive disorder, ICD-11: 6C73), complexe posttraumatische stressstoornis (ICD11:6B41) en gameverslaving (ICD11:6B42).[12]
Verder zijn onder andere wijzigingen doorgevoerd in de volgende omschrijvingen:[12]
- Verschillende persoonlijkheidsstoornissen zijn samengevoegd tot een diagnose, waarbij verschillende dimensies zijn gedefinieerd.
- De verschillende subtypen van schizofrenie zijn geschrapt; er zijn nu verschillende dimensies gedefinieerd.
- In de ICD-11 zijn fobieën en gegeneraliseerde angststoornis samengevoegd tot angststoornissen (ICD11: 1336943699).
- Alle pervasieve ontwikkelingsstoornissen (behalve het syndroom van Rett) zijn samengevoegd tot autismespectrumstoornis (ICD11: 6A02).
- De hyperkinetische stoornis is hernoemd naar 'attention deficit hyperactivity disorder' (ADHD, ICD11: 6A05), waarbij een onderscheid is gemaakt tussen de subtypes 'overwegend onoplettend', 'overwegend hyperactief-impulsief' en het gecombineerde type.
Behandeling
[bewerken | brontekst bewerken]Psychische aandoeningen kunnen afhankelijk van de aard en therapeutische insteek worden behandeld met onder andere psychofarmaca en/of psychotherapie door psychiater en/of gezondheidszorgpsycholoog.
Zie ook
[bewerken | brontekst bewerken]- Aanpassingsstoornis
- Angststoornis
- Levend verlies
- Ontwikkelingsstoornis
- Persoonlijkheidsstoornis
- Psychose
- Stemmingsstoornis
- Verslaving
Externe links
[bewerken | brontekst bewerken]- Officiële Vlaamse website over geestelijke gezondheid en psychische aandoeningen
- Trimbos-instituut (Nederland) over psychische stoornissen
- ↑ (en) (oktober 2009). ICD vs. DSM. Monitor on Psychology 40 (9): 63
- ↑ (en) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition, Text Revision (DSM-5-TR™). American Psychiatric Association. Geraadpleegd op 6 oktober 2022.
- ↑ Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (DSM-5-TR). Boom (uitgeverij) (9 januari 2023). Geraadpleegd op 9 januari 2023.
- ↑ (en) DSM-5: The Future of Psychiatric Diagnosis. American Psychiatric Association (2012). Gearchiveerd op 30 januari 2013. Geraadpleegd op 6 oktober 2022.
- ↑ DSM-5 vanaf 2017 leidend bij bepaling verzekerde zorg. Nederlandse vereniging voor psychotherapie (NVP) psychotherapie.nl (4 april 2016). Gearchiveerd op 20 december 2016.
- ↑ Kamerbrief over toepassing DSM-5 voor het pakket en de bekostiging ggz. Rijksoverheid (31 maart 2016). Geraadpleegd op 6 oktober 2022.
- ↑ (en) Ferris Jabr, Psychiatry's "Bible" Gets an Overhaul
. Scientific American (1 mei 2012). Gearchiveerd op 4 april 2013. Geraadpleegd op 6 oktober 2022.
- ↑ Alles wat je altijd al wilde weten over de DSM-5 (maar nooit dorst te vragen). GGZ Totaal (april 2016). Gearchiveerd op 12 mei 2017. Geraadpleegd op 6 oktober 2022.
- ↑ (en) Newman Harris, Peter Barrett, Underwriting and Claims - Global Claims Views: Australia - DSM5. Reinsurance Group of America (1 november 2013). Geraadpleegd op 9 januari 2023.
- ↑ (en) World Health Assembly Update. Wereldgezondheidsorganisatie (25 mei 2019). Gearchiveerd op 30 juli 2019. Geraadpleegd op 24 mei 2023.
- ↑ (en) ICD-11: Classifying disease to map the way we live and die. Wereldgezondheidsorganisatie (2018). Gearchiveerd op 2018-06-202018-06-20. Geraadpleegd op 24 mei 2023. “While there will be a few early adopters, not many countries are likely to adapt that quickly – some countries are still using ICD-9, and a few are even using ICD-8. ICD-10 which was released in 1990 was first implemented by Thailand in 1994; the USA only switched to it in 2015.”
- ↑ a b (en) Reed GM, First MB, Kogan CS, Hyman SE, Gureje O, Gaebel W, Maj M, Stein DJ, et al. (februari 2019). Innovations and changes in the ICD-11 classification of mental, behavioural and neurodevelopmental disorders. World Psychiatry 18 (1): 3-19. PMID: 30600616. PMC: 6313247. DOI:10.1002/wps.20611.