Henryk Roman Pawłowski

Henryk Pawłowski

Henryk Orłowski, Orłowski, Orłow

podchorąży
Data i miejsce urodzenia	9 sierpnia 1925 Bydgoszcz
Data i miejsce śmierci	3 lutego 1949 Warszawa, więzienie mokotowskie, Polska
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Krajowa
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Odznaczenia

Henryk Roman Pawłowski ps. „Henryk Orłowski”, „Orłowski”, „Orłow”, (ur. 9 sierpnia 1925 w Bydgoszczy, zm. 3 lutego 1949 w Warszawie) – żołnierz AK w stopniu podchorążego.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Syn Leona i Teofili z Wolnikowskich. Mieszkał w Szczecinie. W 1926 rodzina przeniosła się do Warszawy. Tu ukończył szkołę powszechną, małą maturę złożył później na tajnych kompletach. We wrześniu 1939 uciekł z domu, aby wziąć udział w obronie stolicy. W 1943 przy granicy polsko-węgierskiej wstąpił do oddziału AK podległego 26. pp AK. Walczył w stopniu plut. pchor. jako dowódca drużyny. Został ranny pod Samborem. Nosił wówczas ps. „Henryk Orłowski”, „Orłowski”, „Orłow”.

Okres powojenny

Grób Romana Henryka Pawłowskiego ps. „Henryk Orłowski” oraz symboliczny grób mjr Zygmunta Szendzielarza ps. „Łupaszka” w Panteonie – Mauzoleum Wyklętych-Niezłomnych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

W lipcu 1944 oddział AK, w którym walczył, przymusowo wcielono do Armii Czerwonej. Po dwóch miesiącach zwolniono go i skierowano do szkoły lotniczej w Kraśniku. W listopadzie 1944 za „sianie wrogiej propagandy” wśród żołnierzy wywieziony do obozu w Lubartowie, a następnie zesłany w głąb ZSRR. Pracował w kopalni węgla. Wrócił do Polski w lipcu 1946. W Warszawie nie odnalazł matki, krótko przebywał w Szczecinie, trudniąc się handlem. We wrześniu 1946 przedostał się do angielskiej strefy okupacyjnej Niemiec, został przyjęty do obozu polskiego w Maczkowie. Od lutego 1946 do maja 1947 był osobistym łącznikiem Jerzego Rübenbauera z Delegatury MSW rządu londyńskiego. Uzupełniał wykształcenie gimnazjalne. Mówiono o nim „Długi”, ale nie był to pseudonim, lecz przezwisko związane ze wzrostem (miał 182 cm). W czerwcu lub lipcu 1947 przyjechał nielegalnie do Polski, był w Krakowie, Jeleniej Górze i Szczecinie. W październiku, również nielegalnie, wrócił do Niemiec. W listopadzie 1947 ponownie, w okolicach Szczecina, przeszedł do Polski.

Aresztowanie, proces, śmierć

Aresztowany w styczniu 1948, po dwóch tygodniach zwolniony z PUBP Szczecin. Ponownie aresztowany 25 lutego 1948 i oskarżony o działalność szpiegowską na rzecz rządu londyńskiego. 18 października 1948 WSR w Warszawie Sr.1162/48 pod przewodnictwem kpt. Zbigniewa Furtaka skazał go w procesie S.4352 na podstawie art. 86 § 1,2 KKWP na karę śmierci. 7 stycznia 1949 NSW utrzymał ten wyrok w mocy. Pawłowski swoją prośbę o łaskę zakończył słowami: „Mam 23 lata. Chciałbym żyć”. Prezydent Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Pawłowski został stracony 3 lutego 1949.

Mogiła symboliczna znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie w Kwaterze na Łączce. Latem 2012 w tejże kwaterze odnaleziono szczątki Henryka Pawłowskiego, o czym Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie i Instytut Pamięci Narodowej powiadomiły 22 sierpnia 2013. Identyfikację szczątków odnalezionych na kwaterze „Ł” przeprowadził PUM w Szczecinie w ramach Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów. Notę identyfikacyjną Henryka Pawłowskiego wręczono 28.09.2014 w Belwederze jego siostrze, Alicji Pawłowskiej-Czerepaniak, w obecności prezydenta RP Bronisława Komorowskiego. 28.12.2015 za zasługi dla obronności państwa Henryk Pawłowski został przez prezydenta RP Andrzeja Dudę mianowany pośmiertnie na stopień podporucznika.

Odznaczenia

Odznaczony Medalem za Odrę, Nysę, Bałtyk oraz radzieckim Medalem „Za wyzwolenie Warszawy”.

Bibliografia

• Tadeusz Swat: Niewinnie Straceni 1945–56. Wyd. Fundacja Ochrony Zabytków, Warszawa 1991. Brak numerów stron w książce, zob też Straceni w Więzieniu mokotowskim.
• Małgorzata Szejnert: Śród żywych duchów. Wyd. ANEKS, Londyn 1990. Brak numerów stron w książce
• AIPN, Teczki więźniów 1949, Pawłowski Henryk
• AWL, WSR w Warszawie, 118/91/3899; Informator o osobach skazanych...
• „Wokanda” 1990, nr 7 (listy); ibidem, 1991, nr 10 (listy)
• Zamordowani bohaterowie odzyskują nazwiska. 2013-08-22. [dostęp 2013-08-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-08-26)].
• Straceni w więzieniu mokotowskim. [dostęp 2013-08-24].