Berenxena

Berenxena
Solanum melongena
Clasificación científica
Reino: Plantae División: Magnoliophyta Clase: Magnoliopsida Orde: Solanales Familia: Solanaceae Subfamilia: Solanoideae Tribo: Solaneae Xénero: Solanum Especie: S. melongena
Nome binomial
'Solanum melongena' L., Sp. Pl., 1:186, 1753 [1]
Sinonimia
Solanum zeylanicum Scop., 1786 Solanum undulatum Poir. in Lam., 1797 Solanum undatum Poir. in Lam., 1794 Solanum trongum Poir. in Lam., 1797 Solanum trilobatum Noronha , 1790 Solanum tomentosum Miq. 1859 Solanum sativum Dunal in DC., 1852 Solanum sanctum L., 1762 Solanum pressum Dunal, 1813 Solanum plumieri Dunal in DC., 1852 Solanum ovigerum Dunal, 1813 Solanum insanum L., 1767 Solanum indicum Roxb. in Carey, 1820 Solanum incanum L., 1753 Solanum heteracanthum Dunal in Poir., 1814 Solanum esculentum Dunal, 1813 Solanum album Noronha, 1790 Melongena teres Mill., 1768 Melongena spinosa Mill., 1768 Melongena ovata Mill., 1768 Melongena incurva Mill., 1768 Solanum oviferum Salisb., 1796 Solanum melanocarpum Dunal

A berenxena (Solanum melongena) é unha planta anual do xénero Solanum dentro da familia das solanáceas, orixinaria da India, considerada de fácil cultivo nos trópicos, e que pertence á mesma familia do pemento (condimento), da pataca e do tomate. É sensíbel ao frío, ás xeadas e ao exceso de choiva na altura da floración. A época de plantío, no hemisferio norte, é de setembro a febreiro e, en rexións de clima quente, o ano todo.

En Galiza carece de nome popular ao non exister tradición do seu cultivo, porén hoxe en día é doado atoparmos o froito tanto a venda como nos agros.

Etimoloxía

O termo provén do persiano بادنجان bādinyān, que despois pasou ao árabe cunha moi lixeira variación, باذنجان bādhinyān, de aí pasou ao español: berenjena, que deu o galego berinxela e berenxena; e ao portugués: beringela.

O dicionario da Real Academia Galega só admite a forma berenxena, mais berinxela é unha forma que recollía o dicionario da RAG de 1913 so a grafía "beringéla" ; e que temén tiñan entrada noutra ducia de dicionarios galegos ata a década de 1980. Berenxena, escrito como "berengena", recolleuno Sarmiento no século XVII e Marcial Valladares Núñez como "berengêna". A partir da década de 1980 e a voz que recollen a maioría dos dicionarios galegos.

Os pobos de fala inglesa coñécena coma "planta dos ovos" (eggplant) pola forma das súas primeiras variedades introducidas do tipo oviferum, que eran albas e en forma de ovo.

Historia

Segundo algúns historiadores, o seu cultivo comezou como planta ornamental, na India, arredor de 4 000 anos atrás, tendo chegado a Europa no século XIII a través dos árabes da Península Ibérica, que eran e son grandes apreciadores deste froito. En Galiza o cultivo non foi moi común inda que xa for recollido por Sarmiento no século XVIII

Características

Planta

Solanum melongena var. ovigerum.

A planta presenta un talo erecto, piloso e ramificado. Pode ser espiñento, cunha altura que varía entre os 3 e os 6 dm. É delicada e doadamente creban se non ten un espeque titor cando carga os froitos.

As follas son de enteiras até profundamente lobadas, grandes e co envés cuberto dunha vilosidade cinsenta estrelada-pubescente; as nervaduras das follas teñen espiñas miúdas.

As flores son péndulas, grandes e de cor violeta de 5 cm de largo en media; teñen forma de estrela de 5 até 8 puntas, e igual número de estames. O cáliz, espiñento e con 5-9 lóbulos, perdura e medra moito durante o desenvolvemento do froito.

É unha planta moi esixente en luminosidade, require de 10 a 12 horas de luz. Atura ben as temperaturas elevadas sempre que haxa unha humidade axeitada e é moi sensíbel ao frío, temperatura mínima biolóxica (10 a 12 °C) e a máxima (40 a 45 °C), a humidade relativa óptima oscila entre o 50% e o 65%. Condicións de clima mediterráneo que limita o seu cultivo en Galiza. A semente para a sementeira tírase dos froitos ben chegados.

O ciclo da berinxela adoita durar de nove a dez meses; dende que se planta até se iniciar a colleita acostuman transcorrer 100 a 125 días, segundo variedades e época do cultivo.

Unha berinxela partida pola metade. A polpa tende a se oxidar en poucos minutos en contacto co ar tornando a cor a un ton de ferruxe.

Froito

O froito, comestíbel, é unha baga de 5 até 30 cm de lonxitude de forma cilíndrica, oblonga ou alongada na maioría dos casos, cunha pela lisa, brillante e de cores diversos segundo a variedade, a máis común é a de cor morada ou negro ao madurar, porén existe branca, púrpura, negra, amarela, encarnada ou de cores mesturadas, especialmente branca, negra, morada e verde. A polpa é consistente, de textura esponxosa, de cor alba, ten certo sabor agre, presenta carabuñas miúdas de cor amarela. Atópase nos mercados todo o ano por ser cultivado en época de baixas temperatura en invernadoiro.

Na pela do froito identificáronse antocianinas (flavonoides), pigmentos que lle confiren a cor morada.

Conservación do froito

A súa conservación debe ser nun lugar refrixerado até o consumo e debe consumirse o máis cedo posíbel (resiste pouco máis de dez días), xa que o froito logo desenvolve manchas pardas e comeza a amargar. Porén existen procedementos de escabechado que permiten prolongar este período por un ano, como fan coas berenjenas de Almagro.

• 
  Froito comestíbel.
• 
  Froito comestíbel.

Propiedades nutritivas

Berenxena, crúa

Valor nutricional por 100 g
Enerxía	104 kJ (25 kcal)
Carbohidratos	5.88 g
Azucres	3.53 g
Fibra alimentaria	3 g
Graxas	0.18 g
Proteínas	0.98 g
Vitaminas	Cantidade %DV†
Tiamina (B1)	3% 0.039 mg
Riboflavina (B2)	3% 0.037 mg
Niacina (B3)	4% 0.649 mg
Ácido pantoteico (B5)	6% 0.281 mg
Vitamina B6	6% 0.084 mg
Ácido fólico (B9)	6% 22 μg
Vitamina C	3% 2.2 mg
Vitamina E	2% 0.3 mg
Vitamina K	3% 3.5 μg
Minerais	Cantidade %DV†
Calcio	1% 9 mg
Ferro	2% 0.23 mg
Magnesio	4% 14 mg
Manganeso	11% 0.232 mg
Fósforo	3% 24 mg
Potasio	5% 229 mg
Cinc	2% 0.16 mg
Outros constituíntes	Cantidade
Auga	92 g
Ligazón á base de datos USDA
Units μg = microgramos • mg = miligramos IU = Unidades internacionais
†As porcentaxes son aproximadas empregando a recomendación de US para os adultos. Fonte: Base de datos USDA Nutrient

O seu valor enerxético e nutritivo é pequeno comparado con outros froitos, verduras e hortalizas. Contén escasas vitaminas, hidrocarbonos, proteínas e minerais, sendo o compoñente maioritario no seu peso a auga, nun 92% da súa composición. O mineral máis abundante é o potasio e en pequenas cantidades fósforo, calcio, magnesio e ferro. Ten vitaminas A, B1, B2, B3, C e folatos.

É de medio contido fibroso mais repartido máis na pela e semrntes. O seu contido calórico é case inexistente.

Tipos

Existen diferentes variedades de berinxelas, diferenciándose polas súas cores. As máis comúns son as vermellas escuras, púrpura, ou roxas, mais poden tamén ser brancas, aínda que estas adoitan ser raras.

De polpa macia e flexíbel, ten unha pela lisa e lustrosa que a envolve. No mercado galego as variedades máis comúns son a híbrida, grande e roxa, a híbrida super F-100, no ton vermello escuro brillante e a embú, de cor roxa avermellada, todas con pedúnculo verde.

Uso medicinal

A berinxela: os naturistas recomendan o seu consumo para previr algúns males referentes ao fluxo sanguíneo.

A eficacia da berinxela no tratamento de hipercolesterolemia e no control do colesterol é controversa. Unha investigación realizada no Instituto de Biociências de Botucatu - São Paulo amosou que a berinxela pode reducir até 30% as taxas do colesterol. Un estudo clínico do Instituto do Corazón de São Paulo non confirmou tales resultados; o traballo publicado afirma que a berinxela non debe ser encarada como substituto de estatina.. Aínda non se sabe cal é o principio activo responsábel da redución das taxas de colesterol, mais os científicos sospeitan dun alcaloide existente na berinxela.

O froito é rico en proteínas, vitaminas (A, B1, B2, B5, C), minerais (calcio, fósforo, ferro, potasio, magnesio) e alcaloides, que actúan diminuíndo a presión sanguínea, previndo a arterosclerose, os naturistas recomendan o seu consumo para previr algúns males referentes ao fluxo sanguíneo.

Tamén é recomendada nos casos de artrite, presentando bos resultados na gota e no reumatismo, ben como na diabetes e nas inflamacións da pel en xeral.

É tamén moi dixestiva, nutritiva e laxante, por ese motivo é indicada nos casos de desnutrición, indixestión e prisión de ventre. O consumo da berinxela está tamén indicado para problemas do fígado e do estómago.

Con fin medicinal, tamén pode ser usada cortada en pedaciños con casca e colocado nun xerro de auga na neveira, bebendo 200 ml 3 veces ao día (nos casos de crise: diabete alta, hipertensión) e para manutención diminuír a dose. Véndese tamén en po como hortaliza medicinal.

As mellores berinxelas son as de estrutura firme e cascas ben brillantes. As opacas e amolecidas xa están vellas e perderon as súas propiedades nutricionais.

Uso culinario

En Galiza o uso é recente, en pratos estranxeiros. Úsase na preparación de pratos como o cuscús, escalivada, tortas, ensaladas etc. Tamén é moi boa para facer a lasaña grega: a musaca. Cocida, fritida, asada ou grellada, a berinxela combina ben co pemento, tomate, cebola e olivas, tornándose un óptimo acompañamento para carnes grelladas e asadas.

Galería

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•