Spermsel
’n Sperm (meervoud: sperma) is ’n manlike geslagsel of gameet. Dit word ook ’n spermatosoön (meervoud: spermatosoa) genoem, van die Griekse woorde σπέρμα, "saad", en ζῷον, "lewende wese".
Die menslike spermsel is haploïed en bevat dus slegs die helfte soveel chromosome as die liggaamselle van die vader. Dit moet dus saamsmelt met die vroulike gameet, die ovum (eiersel), om bevrugting te bewerkstellig en ’n sigoot te vorm wat gewoonlik verder tot ’n embrio ontwikkel. Die sigoot is dus ’n diploïede sel met ’n volledige getal chromosome (twee halwe stelle, een van elke ouer).
In die mens bevat elke gameet, manlik of vroulik, ’n unieke geslagschromosoom wat tydens bevrugting die geslag van die sigoot bepaal. Die eiersel sal altyd ’n X-chromosoom bydra, maar ’n spermsel kan ’n X- óf Y-chromosoom bevat. As die sperm wat die ovum bevrug ’n X-chromosoom het ('n 50/50-kans), sal die sigoot vroulik wees met ’n genotipe "XX". As die sperm egter ’n Y-chromosoom bevat, sal die sigoot manlik wees met die genotipe "XY".
Die sperma van diere word vervaardig deur spermatogenese in die manlike geslagskliere (testes/testikels) deur middel van meiotiese selverdeling. Dit word na buite die liggaam vervoer in ’n vloeistof bekend as semen tydens ’n proses bekend as ejakulasie. Elke dier se sperma lyk mikroskopies effens anders en het unieke eienskappe. Die morfologie van die kopgedeelte is dikwels kenmerkend van ’n sekere spesie, hoewel die spoed waarteen die sel swem, hoe lank die selle buite die manlike liggaam leef en die getal selle in ’n millileter semen alles eienskappe is wat tussen spesies verskil.
Anatomie
[wysig | wysig bron]'n Spermsel bestaan uit ’n kop, middelstuk en stert.
Die kop word omring deur die kapselstruktuur genaamd die akrosoom, wat ensieme bevat wat penetrasie van die ovum moontlik maak. Dit bevat ook die selkern met die dig verpakte chromatienvesels (DNA) wat uiteindelik tydens bevrugting in werking tree.
Die middelstuk het ’n sentrale filamentagtige kern met baie mitochondria wat dit omring. Die groot getal mitochondria is nodig om ATP ('n energieryke molekule) te vervaardig wat die reis deur die vroulike geslagstelsel tot by die eiersel moontlik maak.
Die stert, of flagellum, voer voortdurende swiepbewegings uit wat die spermatosoön vorentoe dryf.
