Vår frue

Vår frue er ei nemning om Jomfru Maria som særleg blir nytta innan katolisismen. «Vår Frue-messe» eller «vårfru'mess'» er ei eldre nemning på Maria bodskapsdag, som tidlegare alltid vart feira 25. mars.

Variasjonar

Ein finn nemninga i namn på fleire ulike språk, til dømes Vår Frue på norsk, Vor Frue på dansk, Notre-Dame på fransk, Nuestra Señora på spansk og Our Lady på engelsk. På italiensk er det vanleg å bruka nemninga Madonna, 'mi frue'. På tysk bruker ein ofte berre «frue», som i Frauenkirche eller Liebfrauenkirche, som er stuttformer av omgrepet Kirche Unserer Lieben Frau.

I tillegg finst ei rekkje variasjonar over «Vår Frue» knytt til tru, stader og hendingar, til dømes:

Vår Frue av den upletta frævinga
Vår Frue av gode råd
Vår Frue av rask hjelp
Vår Frue av rosenkransen

Vår Frue av Fátima
Vår Frue av Guadelupe
Vår Frue av Knock
Vår Frue av Lourdes

Bruk

Variasjonar over namnet blir brukt til å namngje kyrkjer, skular og anna. I Danmark finst ein liten by kalla Vor Frue på Sjælland i tillegg til ei rekke kyrkjer.

Den franske nemninga Notre-Dame kan inngå i namn på gravplassar og andre heilage stader, og dessutan i geografiske namn som, mellom anna, namn på kommunar og andre administrative einingar. Gravplassen Cimetière Notre-Dame-de-Belmont i Québec i Canada, kommunen Notre-Dame-de-Bondeville i Seine-Maritime i Frankrike, bydelen Notre-Dame Limite i Marseille i Frankrike, er nokre få av ei mengd slike samansettingar med Notre-Dame.

Oversyn over Vår frue-kyrkjer og andre Mariakyrkjer

Noreg

Mariakirken i Bergen
Vår Frue kyrkje i Trondheim
Vår Frue kyrkje i Porsgrunn
Vår Frue kyrkje i Trondheim
Mariakyrkja på Gran, den eine av dei to systerkyrkjene på Gran i Gran kommune på Hadeland.

Mariakyrkjer har det òg vore i Nidaros (Trondheim), der ein framleis har ei Vår Frue kyrkje, i Oslo, Sarpsborg og Tunsberg (Tønsberg) i si tid. I mellomalderen var dessutan mange kyrkjer vigsla til jomfru Maria (og eventuelt ein annan helgen i tillegg) utan at dei er kjende under nemningane Vår frue-kyrkjer eller Maria-kyrkjer. Andebu kyrkje i Vestfold er eit døme på dette, vigsla til Sankta Maria og Sankt Nikolaus. Skiptvet kyrkje i Østfold, vigsla til jomfru Maria, er eit anna døme.

Danmark

Vor Frue Kirke i Assens kommune – ei kyrkje i Assens på den fynske vestkysten
Vor Frue Kirke, St. Marien i Flensborg – ei kyrkje frå 1200-talet i Flensborg (Flensburg i noverande Tyskland
Vor Frue Kirke i Flødstrup – ei kyrkje frå 1150 i Nyborg kommune nordvest for Nyborg by på Fyn. Kyrkja i sjølve Nyborg heiter òg Vor Frue (sjå nedanfor).
Vor Frue Kirke i Kalundborg – ei kyrkje i den gamle luten av Kalundborg, Højbyen. Kyrkja er frå om lag 1220, og skal vere eineståande i si utforming. Grunnplana er ein gresk kross. Kvar av dei fire krossarmane er avslutta med eit tårn, og eit femte tårn er reist på fire granittsøyler over midtpunktet i kyrkja. Den borgliknande utsjånaden skal minne om «Det himmelske Jerusalem», som i mellomalderen vart framstilt som ein festningsby med fem tårn.
Vor Frue Kirke i København – domkyrkja i København, bygget 1817-29 på ein stad der det har stått eldre kyrkjer.
Vor Frue Kirke i Nyborg – ei kyrkje i Nyborg på Fyn som ikkje må forvekslast med kyrkja Vor Frue i Flødstrup Sogn (sjå ovanfor).
Vor Frue Kirke i Næstved - den katolske kyrkja i Næstved på Sydsjælland
Vor Frue Kirke i Odense – ei kyrkje frå 1184 i Odense på Fyn.
Ribe Domkirke – domkyrkja i byen Ribe i Sydvestjylland heiter òg Vor Frue Domkirke, og er Danmarks einaste kyrkje med fem skip, bygd 1110 – 1134 av biskop Thure.
Gammel Vor Frue Kirke – den gamle kyrkja frå om lag 1080 i Fruegade i Roskilde på Sjælland.
Vor Frue Kirke i Skive kommune – («Den hvide kirke») er den gamle mellomalderkyrkja frå om lag år 1200 i byen Skive i Region Midtjylland.
Vor Frue Kirke (i lagelse – den katolske kyrkja i Slagelse er frå 1930-1931, og vart 16. maj 1931 vigsla til «jomfru Maria, Guds Nådes Moder og Midlerinde».
Vor Frue Kirke i Svendborg – ei kyrkje i Svendborg sør på øya Fyn
Vor Frue Kirke i Vor Frue – ei kyrkje frå 1907 i byen Vor Frue i nærleiken av Roskilde på Sjælland.
Vor Frue Kirke i Vordingborg – ei kyrkje i Vordingborg på Sydsjælland.
Vor Frue Kirke i Aalborg kommune – ei kyrkje frå 1877-78 i Ålborg på staden for ei Vor Frue kirke frå om lag år 1100.
Vor Frue Kirke i Århus – ei kyrkje i Århus som opphavleg har vore sørfløya i eit tidlegare dominikanarkloster, skipa om lag 1227. Før denne tida hadde kyrkja namnet Sankt Nicolai kirke, og fungerte som domkyrkje til den noverande Århus Domkyrkje vart teke i bruk på 1200-talet.

Finland

Mariakyrkan i byen Fredrikshamn på kysten av Sør-Finland hadde tidlegare namnet Veckelax kyrka. Kyrkja er frå 1820, men har aner frå 1300-talet.
Mariakyrkan i bydelen S:t Marie i Åbo er rekna for å vere frå om lag 1300, tidfestinga er uviss.

Sverige

Kyrkjer med namnet «Vårfrukyrkan»:

Vårfrukyrkan, ei kyrkje i Enköping i Uppsala stift
Vårfrukyrkan, ei kyrkje i Uppsala i Uppsala stift
Vårfrukyrkan, ei kyrkje i Skänninge i Linköpings stift
Vårfrukyrkan, ei kyrkje i Göteborg i Göteborgs stift
Vårfrukyrkan, ei kyrkje i Stockholm i Stockholms stift

Kyrkjer med namnet «Mariakyrkan»:

Mariakyrkan i Boden (samisk Suttes) i Norrbottens län
Mariakyrkan i Båstad
Mariakyrkan i Danderyd
Mariakyrkan i Eskilstuna
Mariakyrkan på Frösön
Mariakyrkan i Gråmanstorp
Mariakyrkan i Gävle
Mariakyrkan i Göteborg
Mariakyrkan i Halmstad
Mariakyrkan i Lidköping
Mariakyrkan i Ljungby
Mariakyrkan i Sigtuna frå 1255
Mariakyrkan i Skogås
Mariakyrkan i Sävast
Mariakyrkan i Umeå
Mariakyrkan i Värnamo
Mariakyrkan i Växjö
Mariakyrkan i Katrineholm

Kyrkjer med namnet «Sankta Maria kyrka»:

Sankta Maria kyrka i Uppsala frå 1993
Risinge gamla kyrka i Risinge (òg kalla Sankta Maria kyrka) er frå 1100-talet, med kalkmåleri frå 1400-talet
Sankta Maria kyrka i Borrby (òg kalla Borrby kyrka)
Sankta Maria kyrka i Helsingborg i Skåne er opphavleg ei kyrkje frå 1100-talet i romansk stil, erstatta på 1400-talet av ei gotisk teglsteinkyrkje med tre skip.
Sankta Maria kyrka i Malmö
Sankta Maria kyrka i Ystad
Sankta Maria kyrka i Åhus (òg kalla Åhus kyrka)
Sankta Maria kyrkoruin, ein kyrkjeruin i Göteborgs stift
Skara domkyrka i Västergötland og Västerås domkyrka i Västmanland var vigsla til jomfru Maria i mellomalderen. Skara domkyrkje, med aner frå 1000-talet og si noverande gotiske utforming frå 1300-talet, sterkt restaurert på 1800-talet, er ei av dei største kyrkjene i Sverige, og hadde i mellomalderen namnet Sankta Maria domkyrka. Västerås domkyrkje, som òg var vigsla til døyparen Johannes i tillegg til jomfru Maria, vart frå tid til anna kalla Domkyrkan Vårfru.
Visby domkyrka på Austersjøøya Gotland vert òg kalla Sankta Maria domkyrka.

Frankrike

La basilique cathédrale Notre-Dame de l'Annonciation de Moulins.

Basilikaer, det vil seie kyrkjer som er gjeve ein særleg status i samsvar med reglar og prosedyrar i Den katolske kyrkja, soleis ikkje berre bygningstypen basilika:

Basilique Notre-Dame d'Avesnières i Laval (Mayenne)
Basilique Notre-Dame d'Avioth (Meuse)
Basilique Notre-Dame de Bonsecours i Bonsecours (Seine-Maritine)
Basilique Notre-Dame de Bon-Secours de Guingamp (Côtes d'Armor)
Basilique Notre-Dame de Bon Secours de Lablachère (Ardèche)
Basilique Notre-Dame-de-Bonne-Garde i Longpont-sur-Orge (Essonne)
Basilique Notre-Dame de Brebières à Albert (Somme)
Basilique Notre-Dame de la Délivrande i Douvres-la-Délivrande (Calvados)
Basilique Notre-Dame de l'Épine (Marne)
Basilique Notre-Dame de Fourvière i Lyon (Rhône)
Basilique Notre-Dame-de-la-Garde i Marseille (Bouches-du-Rhône)
Basilique Notre-Dame-de-Lourdes de Nancy (Meurthe-et-Moselle)
Basilique Notre-Dame de Marceille i Limoux (Aude)
Basilique Notre Dame des Miracles de Mayenne (Mayenne)
Basilique Notre-Dame de Montligeon (Orne)
Basilique Notre-Dame de Nice (Alpes-Maritimes)
Basilique Notre-Dame d'Orcival (Puy-de-Dôme)
Basilique Notre-Dame-du-Perpétuel-Secours i Paris
Basilique Notre-Dame de Peyragude à Penne-d'Agenais (Lot-et-Garonne)
Basilique Notre-Dame-du-Port à Clermont-Ferrand (Puy-de-Dôme)
Basilique-cathédrale Notre-Dame-de-la-Treille de Lille (Nord)
Basilique Notre-Dame du Saint-Cordon à Valenciennes (Nord)
Basilique Notre-Dame de Saint-Omer (Pas-de-Calais)
Basilique-cathédrale Notre-Dame-et-Saint-Privat de Mende (Lozère)
Basilique Notre-Dame de Sion (Meurthe-et-Moselle)
Basilique Notre-Dame-des-Victoires i Paris

Katedralar, det vil seie «biskopkyrkjer» (domkyrkjer):

Cathédrale Notre-Dame d’Amiens
Cathédrale Notre-Dame des Doms d'Avignon
Cathédrale Notre-Dame de Bayeux
Cathédrale Notre-Dame de Grâce de Cambrai
Cathédrale Notre-Dame de Chartres
Cathédrale Notre-Dame de Coutances
Cathédrale Notre-Dame de Créteil
Cathédrale Notre-Dame de Dax
Cathédrale Notre-Dame d’Évreux
Cathédrale Notre-Dame du Bourguet de Forcalquier
Cathédrale Notre-Dame-du-Puy de Grasse
Cathédrale Notre-Dame-et-Saint-Arnoux de Gap
Cathédrale Notre-Dame de Grenoble
Cathédrale Notre-Dame du Havre (Notre-Dame du Havre de Grâce før kyrkja vart katedral i 1974)
Cathédrale Notre-Dame de Laon
Cathédrale Notre-Dame-et-Saint-Castor de Nîmes
Cathédrale Notre-Dame de Noyon
Cathédrale Notre-Dame de Papeete
Cathédrale Notre-Dame de Paris, ofte omtalt berre som Notre-Dame
Cathédrale Notre-Dame de Reims
Cathédrale Notre-Dame de Rodez
Cathédrale Notre-Dame de Rouen
Cathédrale Notre-Dame de Saint-Bertrand-de-Comminges
Cathédrale Notre-Dame de Sées
Cathédrale Notre-Dame de Senlis
Cathédrale Notre-Dame de Strasbourg
Cathédrale Notre-Dame-de-la-Seds de Toulon
Cathédrale Notre-Dame de Tulle
Cathédrale Notre-Dame de Verdun

Mange tidlegare katedralar har hatt, eller har framleis namnet Notre-Dame:

Den tidlegare katedralen Notre-Dame-de-la-Platea d’Antibes
Den tidlegare katedralen Notre-Dame-et-Saint-Véran de Cavaillon
Den tidlegare katedralen Notre-Dame de Die, no: église (kyrkja) Notre-Dame
Den tidlegare katedralen Notre-Dame-du-Bourg de Digne-les-Bains
Kyrkja Notre-Dame du Réal d’Embrun
Den tidlegare katedralen Notre-Dame-de-Nazareth d’Orange i Vaucluse.
Den tidlegare, mellombelse katedralen Notre-Dame-en-Saint-Melaine de Rennes
Den tidlegare katedralen Notre-Dame de Saint-Omer
Den tidlegare katedralen Notre-Dame de Saint-Paul-Trois-Châteaux
Kyrkja Notre-Dame des Pommiers de Sisteron

Likeeins finst i Frankrike fleire Cathédrales Notre-Dame-de-l'Assomption, katedralar som er vigsla til Maria med referanse til dogmet om hennar himmelfart:

la cathédrale Notre-Dame-de-l’Assomption i Ajaccio
la cathédrale Notre-Dame-de-l’Assomption i Clermont-Ferrand
l’ancienne cathédrale (tidlegare katedral) Notre-Dame-de-l’Assomption i Entrevaux
l’ancienne cathédrale (tidlegare katerdral) Notre-Dame-de-l’Assomption i Lescar
la cathédrale Notre-Dame-de-l’Assomption i Lucciana
la cathédrale Notre-Dame-de-l’Assomption i Luçon
la cathédrale Notre-Dame-de-l’Assomption i Mata-Utu
la cathédrale Notre-Dame-de-l’Assomption i Montauban
la cathédrale Notre-Dame-de-l’Assomption i Riez
la cathédrale Notre-Dame-de-l’Assomption i Senez

Dessutan finst fleire Cathédrales Notre-Dame-de-l'Annonciation, katedralar som er vigsla til Maria med referanse til bodskapen ho fekk om å bera fram Guds son:

la basilique cathédrale Notre-Dame de l'Annonciation de Moulins (Allier)
la basilique primatiale Notre-Dame-de-l'Annonciation de Nancy
la basilique cathédrale Notre-Dame-de-l'Annonciation du Puy-en-Velay

Kyrkjer («église Notre-Dame»):

Guebwiller (Haut-Rhin) : église Notre-Dame
La Petite-Pierre (Bas-Rhin) : église simultanée Notre-Dame, òg kalla Église Notre-Dame de la Petite-Pierre. Ei slik église simultanée er ei kyrkje som vert nytta av to ulike kristne konfesjonar, vanlegvis katolikkar og lutheranarar, stundom katolikkar og reformerte (kalvinistar). Denne praksisen er avgrensa til Alsace, der landsbyar og småstader ofte har ei blanda busetnad som ikkje er stor nok til at kvar gruppe kan halde seg med kvar si kyrkje. Slik sams bruk av kyrkjer er ikkje alltid konfliktfri. Det kan verte umsemje om kva dagar eller tid på dagen kvar av dei to gruppene skal disponere, eller om den eine gruppa skal halde seg i koret i kyrkja, den andre i skipet.
Audignon (Landes) : église Notre-Dame
Bordeaux (Gironde) : Église Notre-Dame
Bordeaux (Gironde) : Église Notre-Dame de Cypressat (Quartier de la Bastide)
Bordeaux (Gironde) : Église Notre-Dame des Chartrons
Montluçon (Allier) : église Notre-Dame
Saint-Nectaire (Puy-de-Dôme) : église Notre-Dame-du-Mont-Cornadore
La Charité-sur-Loire (Nièvre) : église abbatiale de la Charité-sur-Loire
Dijon (Côte d'Or) : église Notre-Dame
Brasparts (Finistère) : église Notre-Dame et Saint-Tugen
Brennilis (Finistère) : église Notre-Dame
Le Cloître-Saint-Thégonnec (Finistère) : église Notre-Dame
Vitré (Ille-et-Vilaine) : église Notre-Dame
Alençon (Orne) : église Notre-Dame
Caen (Calvados) : église Notre-Dame-de-Froide-Rue, namnet endra til église Saint-Sauveur i 1802
Caen (Calvados) : église Notre-Dame-de-la-Gloriette
Caen (Calvados) : Granville (Manche) : église Notre-Dame-du-Cap-Lihou
Saint-Lô (Manche) : église Notre-Dame
Vire (Calvados) : église Notre-Dame
Église Notre-Dame-la-Pauvre de Tours
Église Notre-Dame d'Yzeures-sur-Creuse
Église Notre-Dame d'Aschères-le-Marché
Église Notre-Dame de Bazoches-les-Gallerandes
Église Notre-Dame de Beaugency
Église Notre-Dame de Montliard
Église Notre-Dame d'Ormes
Neuvizy (Ardennes) : église Notre-Dame-de-Bon-Secours
Cocherel (Eure) : église Notre-Dame
Arnouville-lès-Gonesse (Val-d'Oise) : église Notre-Dame-de-la-Paix
Épinay-sur-Seine (Seine-Saint-Denis) : église Notre-Dame-des-Missions
Paris : église Notre-Dame-de-l'Arche-d'Alliance
Paris : église Notre-Dame-d'Auteuil
Paris : église Notre-Dame-des-Blancs-Manteaux
Paris : église Notre-Dame-de-Bonne-Nouvelle
Paris : église Notre-Dame-des-Champs
Paris : église Notre-Dame de Clignancourt
Paris : église Notre-Dame-de-la-Gare
Paris : église Notre-Dame-de-Lorette
Paris : église Notre-Dame-de-la-Croix de Ménilmontant
Puteaux (Hauts-de-Seine, diocèse de Nanterre) : maison d'église Notre-Dame de Pentecôte (quartier de La Défense)
Le Raincy (Seine-Saint-Denis) : église Notre-Dame
Saint-Maur-des-Fossés (Val-de-Marne) : église Notre-Dame-du-Rosaire
Versailles (Yvelines) : église Notre-Dame
Médonville (Vosges): église Notre-Dame
Metz (Moselle) : église Notre-Dame
La Neuveville-sous-Châtenois (Vosges) : église Notre-Dame
Relanges (Vosges) : église Notre-Dame
Toulouse (Haute-Garonne) : Église Notre-Dame de la Dalbade
Toulouse (Haute-Garonne) : Église Notre-Dame du Taur
Angers (Maine-et-Loire) : église Notre-Dame-de-Recouvrance
Béhuard (Maine-et-Loire) : église Notre-Dame
La Chapelle-Launay (Loire-Atlantique) : église Notre-Dame des Aulnes
Le Mans (Sarthe) : église Notre-Dame-du-Pré
Nantes (Loire-Atlantique) : église Notre-Dame de Bon-Port
Laval (Mayenne) : église Notre-Dame des Cordeliers
Beauvais (Somme) : église Notre-Dame-de-la-Basse-Œuvre
Moulins (Deux-Sèvres) : église Notre-Dame
Parthenay (Deux-Sèvres) : église Notre-Dame-de-la-Couldre
Poitiers (Vienne) : église Notre-Dame la Grande
Royan (Charente-Maritime) : église Notre-Dame
Aix-en-Provence (Bouches-du-Rhône) : église Notre-Dame de la Seds
Cotignac (Var) : église Notre-Dame de Grâces
Marseille (Bouches-du-Rhône) : église Notre-Dame-des-Accoules
Marseille (Bouches-du-Rhône) : église Notre-Dame du Mont
Nice (Alpes-Maritimes) : église Notre-Dame-Auxiliatrice de Nice
Nice (Alpes-Maritimes) : église Notre-Dame-des-Grâces de Nice dite église du Vœu
Nice (Alpes-Maritimes) : église Notre-Dame-du-Port de Nice
Aix-les-Bains (Savoie) : église Notre-Dame
Passy (Haute-Savoie) : église Notre-Dame de Toute Grâce du Plateau d'Assy
Romans-sur-Isère (Drôme) : église Notre-Dame-de-Lourdes
Saint-Étienne (Loire) : église Notre-Dame
Thonon-les-Bains (Haute-Savoie) : église Notre-Dame du Léman

Kapell:

Chapelle Notre-Dame-du-Chêne de Blotzheim i Alsace
Chapelle Notre-Dame des Cyclistes i La Bastide d'Armagnac (Landes)
Chapelle Notre-Dame-du-Rugby i Larrivière-Saint-Savin (Landes)
Chapelle Notre-Dame-de-Pitié i Lugny (Saone-et-Loire)
Chapelle Notre-Dame de La Clarté i Perros-Guirec
Chapelle Notre-Dame-de-la-Clarté (Plonévez-Porzay) i Plonévez-Porzay
Chapelle Notre-Dame du Kreisker i Saint-Pol-de-Léon (Finistère)
Chapelle Notre-Dame de Châteaulin i le Finistère
Chapelle Notre-Dame de Cran, à Treffléan i le Morbihan
Chapelle de Notre-Dame de la Peinière, pilegrimsstad i Saint-Didier (Ille-et-Vilaine)
Chapelle Notre-Dame des Orties i Pluvigner
Chapelle Notre-Dame-du-Haut de Ronchamp i Haute-Saône
Chapelle Notre Dame de la Médaille Miraculeuse, rue du Bac i Paris
Chapelle Notre-Dame des Flammes, tidlegare chapelle de Meudon, no øydelagt
Chapelle Notre-Dame-des-Bois d'Erbsenthal i Moselle
Chapelle Notre-Dame-de-Fatima de Siersthal i Moselle
Chapelle Notre-Dame-de-Lourdes de Philippsbourg i Moselle
Chapelle Notre-Dame-de-la-Miséricorde de Mouterhouse i Moselle
Chapelle Notre-Dame de l'Europe i landsbyen de Fleury-devant-Douaumont i nærleiken av Verdun. Denne landbyen var ein av fleire som vart totalt øydelagt under slaget ved Verdun i den første verdskrigen, og er ikkje oppattbygd. Kapellet er eit minne om dei uhyrlege hendingane her, reist på tomta etter den gamle kyrkja, og vart i 1979 tileigna Europa med ei statue av jomfru Maria med europeiske symbol.
Chapelle Notre-Dame des Dunes i Dunkerque
Chapelle Notre-Dame-des-Ardilliers i Saumur
Chapelle de Notre-Dame de la Gasnerie i Andouillé (Mayenne)
Notre-Dame-des-Flots, i Sainte-Adresse (Seine-Maritime)
Chapelle Notre-Dame de la Route i Sainte-Marguerite-d'Elle
Chapelle Notre-Dame de Florielle i le Var
Chapelle Notre-Dame-de-Jérusalem i Fréjus (Var)
Chapelle Notre-Dame de Pitié à Marignane (Bouches-du-Rhône)
Chapelle Notre-Dame de Bois-Vert i La Fare-en-Champsaur